Μεγάλα μυαλά: Ζοζέφ Λουί Γκαι-Λυσάκ

Ο Ζοζέφ Λουί Γκαι-Λυσάκ (γαλλικά: Joseph Louis Gay-Lussac‎, /ʒɔzɛf lwi ɡɛlysak/, ή αλλιώς Λουί Ζοζέφ Γκαι-Λυσάκ, γαλλικά: Louis Joseph Gay-Lussac‎, 6 Δεκεμβρίου 1778 – 9 Μαΐου 1850) ήταν Γάλλος χημικός και φυσικός.

Έγινε κυρίως γνωστός για την ανακάλυψή του πως το νερό αποτελείται από δύο μόρια υδρογόνου και ένα οξυγόνου (μαζί με τον Αλεξάντερ φον Χούμπολτ), για τους δύο νόμους που σχετίζονται με τα αέρια, και για το έργο του στα μείγματα αλκοόλης-νερού, τα οποία οδήγησαν στην κλίμακα μέτρησης Γκαι-Λυσσάκ που χρησιμοποιείται για την μέτρηση των αλκοολούχων ποτών σε πολλές χώρες.
Ο Γκαι-Λυσάκ γεννήθηκε στο Σαιν-Λεονάρ-ντε-Νομπλά, στο σημερινό νομό Ωτ-Βιέν.
Ο πατέρας του Ζοζέφ Λουί Γκαι, Αντονύ Γκαι, γιος ιατρού, ήταν νομικός και εισαγγελέας, εργαζόμενος ως δικαστικός στο Νομπλά. Ήταν πατέρας δύο γιων και τριών κορών, και κατείχε μεγάλο μέρος του οικισμού Λυσάκ και συχνά προσέθετε το όνομα του οικισμού στο επώνυμο του για να διακρίνεται από άλλους κατοίκους με το επώνυμο Γκαι, κατά παράδοση του Παλαιού Καθεστώτος. Τελικά πατέρας και γιος υιοθέτησαν το επώνυμο Γκαι-Λυσσάκ το 1803. Κατά την διάρκεια της Επανάστασης, εκ μέρους του Νόμου τον Υπόπτων, ο πατέρας του, πρώην βασιλικός πληρεξούσιος, φυλακίστηκε στο Σαιν Λεονάρ από το 1793 έως το 1794.
Έλαβε την πρώτη του εκπαίδευση στο Καθολικό Αββαείο του Μπουρντέ, αν και αργότερα ασπάστηκε τον αθεϊσμό. Υπό την επίβλεψη του Ηγούμενου του Ντυμοντέλ άρχισε τις σπουδές του στο Παρίσι, εισερχόμενος τελικά στην Πολυτεχνική Σχολή (École Polytechnique) το 1798. Ο Γκαι-Λυσάκ γλίτωσε για λίγο τη στρατολόγηση και όταν εισήλθε στην Πολυτεχνική Σχολή ο πατέρας του είχε ήδη συλληφθεί (λόγω της Βασιλείας του Τρόμου του Ροβεσπιέρου).
Τρια χρόνια αργότερα, ο Γκαι-Λυσάκ μετακινήθηκε στην Σχολή Γεφυρών και Οδών (École des Ponts et Chaussées), και σε σύντομο διάστημα προσχώρησε στον Κλωντ Λουί Μπερτολέ ως βοηθός του. Το 1802, ορίστηκε επιβλέποντας του Αντουάν Φρανσουά Φουρκρουά στην Πολυτεχνική Σχολή, όπου το 1809 έγινε καθηγητής χημείας. Από το 1808 έως το 1832, ήταν καθηγητής φυσικής στη Σορβόννη, μια θέση από την οποία παραιτήθηκε για να κρατήσει την έδρα της χημείας τον Βοτανολογικό Κήπο (Jardin des Plantes).
Το 1821, εξελέγη αντεπιστέλλον μέλος στην Σουηδική Βασιλική Ακαδημία Επιστημών. Το 1831 εξελέγη αντιπρόσωπος της Ωτ-Βιέν στο βουλευτήριο, και το 1839 έγινε μέλος της αίθουσας των συνομιλητών. Εξελέγη Ξένο Επίτιμο Μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών το 1832.
Ο Γκαι-Λυσάκ νυμφεύθηκε τη Ζενεβιέβ-Μαρί-Ζοζέφ Ροζό το 1809. Γνωρίστηκε μαζί της όταν αυτή εργαζόταν ως βοηθός σε κατάστημα πώλησης υφασμάτων και διάβαζε χημεία έχοντας το τετράδιο της κάτω από τον πάγκο. Έγινε πατέρας πέντε παιδιών, εκ των οποίων ο μεγαλύτερος (Ζυλ) έγινε βοηθός του Γιούστους Λήμπιχ στο Γκίσεν. Μερικές από τις δημοσιεύσεις του Ζυλ αποδίδονται λανθασμένα στον πατέρα του μιας και είχαν το ίδιο αρχικό στο όνομά τους (J. Gay-Lussac).
Ο Γκαι-Λυσάκ πέθανε στο Παρίσι και τάφηκε στο Κοιμητήριο Περ Λασαίζ. Το όνομά του είναι ένα από τα 72 που αναγράφονται στον πύργο του Άιφελ.
Επιτεύγματα
– 1802 – Ο Γκαι-Λυσσάκ διατύπωσε για πρώτη φορά το νόμο του, αναφέροντας πως εάν η μάζα και ο όγκος ενός αερίου παραμένουν σταθερά, τότε η πίεση του αέρα αυξάνεται γραμμικά καθώς αυξάνεται η θερμοκρασία. Το έργο του συνεχίστηκε από αυτό του Γκυγιώμ Αμοντόν, ο οποίος όρισε την σχέση χωρίς την χρήση ακριβών θερμομέτρων. Ο νόμος αναγράφεται ως p = k T, όπου k είναι σταθερά που εξαρτάται από τη μάζα και τον όγκο του αερίου, και T είναι η θερμοκρασία σε απόλυτη κλίμακα.
– 1804 – Ο ίδιος μαζί με τον Ζαν-Μπατίστ Μπιό πραγματοποίησαν απογείωση με αερόστατο θερμού αέρα, φτάνοντας σε ύψος 7.016 μέτρων (23.018 πόδια) σε μια πρώιμη έρευνα της ατμόσφαιρας της Γης. Ήθελε να συλλέξει δείγματα του αέρα σε διάφορα υψόμετρα για να καταγράψει τη θερμοκρασία και την υγρασία.
– 1805 – Μαζί με τον φίλο του και επιστημονικό συνεργάτη Αλεξάντερ φον Χούμπολτ ανακάλυψε πως η σύνθεση της ατμόσφαιρας δεν μεταβάλλεται με τη μείωση της πίεσης (μεγαλύτερο υψόμετρο). Επίσης ανακάλυψαν πως το νερό σχηματίζεται από δύο μόρια υδρογόνου και ένα μόριο οξυγόνου.
– 1808 – Ήταν ένας από αυτούς που συνανακάλυψαν το βόριο.
– 1810 – Σε συνεργασία με τον Λουί Τενάρ ανέπτυξε μέθοδο ποσοτικής στοιχειακής ανάλυσης, μετρώντας το CO2 και το O2 που προέκυπταν μετά από αντίδραση με χλωριούχο κάλιο.
– 1811 – Αναγνώρισε την ιωδίνη ως νέο στοιχείο, περιέγραψε τις ιδιότητές της και πρότεινε την χρήση του ονόματος ιώδιο.
– 1824 – Ανακάλυψε μια βελτιωμένη έκδοση της προχοΐδας η οποία περιλάμβανε πλευρικό βραχίονα, και επινόησε τους όρους «σιφώνιο» και «προχοΐδα» σε εργασία του 1824 σχετικά με την κανονικοποίηση των διαλυμάτων ίντιγκο.
– Στο Παρίσι, οδός και ξενοδοχείο κοντά στο Σορβώννη έλαβαν το όνομά του όπως και πλατεία και οδός στην γενέτειρα του, Σαιν-Λεονάρ-ντε-Νομπλά.
wikipedia