Μήλα… από την εποχή των παγετώνων

Τα μήλα είναι από τα πιο αγαπημένα φρούτα που μπορεί κανείς να τα βρει παντού στον κόσμο. Λίγοι όμως γνωρίζουν τη μακρά ιστορία τους, που χάνεται πίσω στην εποχή των παγετώνων.

Είναι από τα πλέον ευρέως διαδεδομένα και αγαπητά φρούτα ανά τον κόσμο. Αποτελούν βασικό κομμάτι της διατροφής μικρών και μεγάλων και δεν λείπουν ποτέ από τα ράφια των μανάβικων της γειτονιάς ή των μεγάλων σούπερ-μάρκετ. Όμως πέρα από τη μεγάλη διατροφική τους αξία, τα μήλα φέρουν στο γενετικό τους υλικό ίχνη μια μακραίωνης ιστορίας, που συνδέεται με την ιστορία της εξέλιξης των ειδών.
Ο Ρόμπερτ Σπένγκλερ, διευθυντής του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ Ιστορίας της Ανθρωπότητας, έχει αφιερώσει πάνω από δέκα χρόνια στη μελέτη των σπόρων των μήλων, εστιάζοντας στις πανάρχαιες ποικιλίες μήλων και τον τρόπο διάδοσής τους ανά τον πλανήτη.
Τόσο το γενετικό αποτύπωμα όσο και τα απολιθώματα, μας δείχνουν ότι μεγάλες ποικιλίες μήλων υπήρχαν ήδη στην εποχή της μειόκαινου, εξηγεί ο Σπένγκλερ. «Ενδεχομένως ένας καλός υπολογισμός να είναι από εννέα έως επτά χρόνια πριν». Την εποχή εκείνη δεν υπήρχαν καν άνθρωποι. Πώς λοιπόν μεταφέρθηκαν οι σπόροι των μήλων;
Σύμφωνα με τη θεωρία του Σπρένγκλερ και άλλων ειδικών ίσως μεγάλα ζώα της πλειόκαινου εποχής ή της εποχής των παγετώνων μετέφεραν μαζί τους σπόρους μήλων. Όπως εκτιμά ο ίδιος η εξέλιξη των ειδών στην περίπτωση των φρούτων συνέβη με ταχύτατους ρυθμούς, σε αντίθεση με την εξέλιξη άλλων ειδών από το ζωικό βασίλειο.
Οι πρώτες σύγχρονες ποικιλίες μήλων στο Καζακστάν
Σύμφωνα πάντως με τον Γερμανό ερευνητή οι πρώτες σύγχρονες ποικιλίες μήλων ανακαλύφθηκαν στα βουνά Τιεν Σαν του Καζακστάν. Άλλες άγριες ποικιλίες μήλων έχουν ωστόσο εντοπιστεί σε περιοχές, οι οποίες είχαν καλυφθεί από παγετώνες. Τέτοιες περιοχές έχουν εντοπιστεί στη σημερινή Γαλλία, Γερμανία και Ιταλία.
Οι σύγχρονες ποικιλίες, σύμφωνα με τη θεωρία του Σπρένγκλερ, μεταφέρθηκαν από την Ασία στην Ευρώπη μεταγενέστερα μέσω του εμπορικού δρόμου του μεταξιού. Στην περιοχή της Ασίας μάλιστα οι αγρότες φαίνεται ότι καλλιεργούσαν σύγχρονες ποικιλίες μήλων χρησιμοποιώντας υβριδικές μεθόδους, δηλαδή συνδυασμούς διασταύρωσης διαφορετικών ειδών και ποικιλιών. Κάπως έτσι λοιπόν τα μήλα, όπως τα γνωρίζουμε σήμερα, έφτασαν στην ευρωπαϊκή ήπειρο, όπου και ευδοκίμησαν, ειδικά στη Βόρεια Ευρώπη, λόγω των ευνοϊκών για τα μήλα κλιματικών συνθηκών.
Τέλος τα μήλα πέρα από την αναμφίβολη διατροφική τους αξία, κατείχαν ανέκαθεν και έναν ιδιαίτερο συμβολισμό σε διάφορες θρησκείες και παραδόσεις. Στη Βίβλο ο απαγορευμένος καρπός της Εύας συμβολίζεται με ένα μήλο, ενώ και στο αραβικό παραμύθι Χίλιες και Μία Νύχτες, ένα μαγικό μήλο είναι ο καρπός που γιατρεύει όλες τις ασθένειες. Από την άλλη και στη νορβηγική μυθολογία το μήλο είναι αυτό που δίνει στους θεούς την αθανασία. Στις πιο σύγχρονες λαϊκές παραδόσεις το μήλο απαντάται επίσης συχνά και επαινείται για τις θεαματικές του ιδιότητες. Άλλωστε η φράση «ένα μήλο την ημέρα τον γιατρό τον κάνει πέρα» συναντάται με παραλλαγές σε πολλές γλώσσες.
Κλερ Ροθ
Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη
dw