Εριχθώ -Μια τρομακτική μορφή

Όχι, αν και η μάγισσα είχε τη δύναμη

τις σκιές να καλέσει από τα βάθη,”
ήταν αμφίβολο να μην ήταν η σπηλιά τόπος της κόλασης.
Χρώματα μανικά φλέγονταν στο φόρεμά της,
γυμνό ήταν το πρόσωπό της, κι επάνω στο μέτωπό της
σύριζαν οχιές μανιασμένες,
κάτω από τον χείμαρο των μαλλιών της.
— Λουκανός, Pharsalia
Φωτογραφία: By John Hamilton Mortimer – Flickr: John Hamilton Mortimer – Sextus Pompeius consulting Erichtho before the Battle of Pharsalia – Detail, Playing Futures: Applied Nomadology, 2012-01-05 21:10:08, CC BY 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=19409587
Με αυτόν τον τρόπο περιγράφεται η μάγισσα Eριχθώ στα Pharsalia του Ρωμαίου ποιητή Μάρκου Ανναίου Λουκανού (39-65).
Στο τεράστιο σε έκταση επικό ποίημά του για τον εμφύλιο πόλεμο ανάμεσα στον Ιούλιο Καίσαρα και τον Πομπήιο, απαντάται μια τρομακτική μορφή, που φαίνεται να είναι συνδυασμός όλων των προηγούμενων μαγισσών, και θυμίζει πολύ την περιγραφή του Βιργίλιου για την Εκάτη στην Αινειάδα.
Η Εριχθώ ζει στη Θεσσαλία, την κλασική γη της μαγείας, και τη συμβουλεύεται εκεί ο γιος του Πομπηΐου την παραμονή της μάχης των Φαρσάλων (48 Π.Κ.Ε.). Έχει τεράστιες δυνάμεις και μοιάζει περισσότερο με θεά παρά με μάγισσα. Προβάλλει ως ένα είδος της μεγάλης μητέρας Κάλι, να μαζεύει τα οστά και τις στάχτες των νεκρών.
Στα Pharsalia, αντί να καθοδηγήσει τον νέο στον κάτω κόσμο, η Εριχθώ φέρνει τον κάτω κόσμο στους ζωντανούς μέσω της νεκρομαντείας και εμψυχώνει ένα πτώμα που προφητεύει το αποτέλεσμα της μάχης.
Τέτοιες πρακτικές, βέβαια, συζητούνταν ως τον 19ο αι. στους επιστημονικούς κύκλους και ο Georg Luck αναφέρει ότι ο Shelley διάβασε τον Λουκανό μαζί με τη γυναίκα του Μαίρη Σέλλεϋ και ότι έτσι άντλησε εκείνη την έμπνευση για να γράψει τον Frankenstein.
[ …] Αν τα χείλη μου που σας καλούν (απευθύνεται στους θεούς του κάτω κόσμου) μολύνθηκαν αρκετά με το έγκλημα, αν πάντα έτρωγα σάρκα ανθρώπινη πριν τα ξόρκια μου προφέρω, […] ευοδώστε την προσευχή μου! Δε ζητώ καμιά σκιά κρυμμένη στα βάθη του Τάρταρου, σκιά που συνήθισε στα σκοτάδια πριν πολύ καιρό. Όχι, ζητώ κάποιον που μόλις άφησε το φως και βρίσκεται ακόμη στο δρόμο […] Ας μιλήσει μια σκιά που πρόσφατα τον Πομπηΐο υπηρέτησε σα στρατιώτης κι όλο το μέλλον να αποκαλύψει στο γιο του. Και να θυμάστε πως θα ‘πρεπε να ‘στε ευγνώμονες για τον εμφύλιο σπαραγμό!.
Λίγο πολύ αυτά είναι τα λόγια της νεκρομαντείας. Το πλήρες κείμενο, για το οποίο ο Λουκανός εξετάζεται σήμερα ακόμη και ως σχιζοφρενής, εξαιτίας της τολμηρής φαντασίας του, παρέχει ακόμη περισσότερη ζοφερή εικονοπλασία.
Θεσσαλία, η μαγική γη
Αντίθετα από το Πήλιο, που περιγράφεται ως τόπος θεραπείας, η Θεσσαλία ήταν πάντα γνωστή για τη μαγεία και τη γοητεία της. Σε όλη την αρχαιότητα θεραπευτές, φιλόσοφοι, συγγραφείς και λαϊκοί ήρθαν για να βιώσουν τη μαγική γη. Ο Ιπποκράτης, ο πατέρας της ιατρικής, ταξίδεψε ως εκεί, όπως και ο Πυθαγόρας. Ο Ιπποκράτης λέγεται μάλιστα πως πέθανε στη Θεσσαλία, στην πόλη της Λάρισας, βόρεια του Πηλίου.
Ο Λούκιος Απουλήιος, ένας άλλος συγγραφέας που ανακατεύτηκε απ’ ό,τι φαίνεται με τη μαγεία, ενδιαφερόταν πολύ για τις μαγικές πρακτικές της θεσσαλικής γης. Για ορισμένους ερευνητές τούτη η περιοχή της αρχαίας Ελλάδας ήταν ένα αρχαίο πέρασμα για εκείνους που ταξίδευαν βόρεια, προκειμένου να βιώσουν εκ του σύνεγγυς τις σαμανικές τελετουργίες των νομαδικών φυλών. Οι πρακτικές αυτών των σαμάνων πιθανώς έφθασαν στην περιοχή μέσω της ανταλλαγής της εμπειρίας επέστρεφαν από τις περιπέτειές τους με αυτές τις νομαδικές φυλές.
Ο μύθος, επίσης, μας πληροφορεί πως η βοτανική παράδοση και οι μαγικές τελετουργίες επηρέασαν την περιοχή. Σύμφωνα με μία εκδοχή του μύθου, όταν η Μήδεια ταξίδευε στις πεδιάδες της θεσσαλικής γης το σακούλι με τα βοτάνια της έσπασε, σκορπίζοντας τους μαγικούς και θεραπευτικούς σπόρους στη Θεσσαλία.
Ο μύθος του Ιάσονα και της Μήδειας θεωρούμενος από την οπτική γωνία της ανθρωπολογίας της μαγείας υπονοεί την ανατολική βοτανική παράδοση που έφθασε ως εδώ από την Ανατολή χάρη στη φαρμακίδα και γητεύτρα Μήδεια. Η Μήδεια ήταν θεραπεύτρια και μάγισσα, που έφερε μαζί της τις αρχαίες γυναικείες παραδόσεις των βοτάνων και της μαγείας από την πατρίδα της την Κολχίδα της Μ. Ασίας στο Πήλιο της Θεσσαλίας.
wikipedia