Οι αιτίες για την αύξηση των αγροτοδασικών πυρκαγιών φέτος

Ανδριανού Γκουρμπάτση, Αντιστράτηγου – Υπαρχηγού ΠΣ, ε.α, Νομικού
Απομένουν μόλις δύο μήνες για να ολοκληρωθεί η τρέχουσα αντιπυρική περίοδος έτους 2019 και το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμά της που αναδεικνύεται είναι από τη μια, ο πολύ μεγάλος αριθμός αγροτοδασικών πυρκαγιών και από την άλλη η ικανοποιητική μείωση των καμένων εκτάσεων. Πιο συγκεκριμένα από την 1η Ιανουαρίου μέχρι 31 Αυγούστου 2019 εκδηλώθηκαν στην επικράτεια συνολικά (9.150) αγροτοδασικές πυρκαγιές από τις οποίες κάηκαν συνολικά μέχρι σήμερα περίπου (90.000) στρέμματα αγροτοδασικών εκτάσεων. Από τις εκτάσεις αυτές τα (75.760) στρ., σύμφωνα με το EFFIS, αφορούν τις 28 μεγαλύτερες πυρκαγιές. Για το ίδιο ως άνω χρονικό διάστημα οι πυρκαγιές που είχαν εκδηλωθεί στην επικράτεια κατά το έτος 2018, ήταν (4.483), δηλαδή κατά την τρέχουσα αντιπυρική περίοδο διαπιστώνεται αύξηση αγροτοδασικών πυρκαγιών 104% (υπερδιπλασιάστηκαν). Από τον ως άνω συνολικό αριθμό των (9.150) αγροτοδασικών πυρκαγιών για το 2019, οι (4.296) πυρκαγιές εκδηλώθηκαν κατά το διάστημα από την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου, δηλαδή την 1η Μαΐου έως την 31η Αυγούστου 2019. Οι περισσότερες πυρκαγιές και πιο συγκεκριμένα οι (1.517) εκδηλώθηκαν κατά τον μήνα Αύγουστο και οι περισσότερες καμένες εκτάσεις σημειώθηκαν τον ίδιο μήνα. Συνολικά τον ως άνω μήνα (Αύγουστο) κάηκαν (52.350) στρέμμα αγροτοδασικών εκτάσεων, και οι περισσότερες καμένες εκτάσεις σημειώθηκαν στην Εύβοια, με μεγαλύτερη πυρκαγιά αυτήν που εκδηλώθηκε την 13η Αυγούστου 2019 στο Δήμο Διρφύων – Μεσσαπίων και τις περιοχές Μακρυμάλλη, Κοντοδεσπότι και Σταυρό, όπου κάηκαν, σύμφωνα με το EFFIS, συνολικά (28.890) στρέμματα δασικών και αγροτικών εκτάσεων. Περαιτέρω, ο προαναφερόμενος αριθμός των συνολικά (75.760) στρ. καμένων εκτάσεων εξ αιτίας των 28 μεγαλύτερων πυρκαγιών φέτος, είναι μειωμένος κατά το 1/3 περίπου του μέσου όρου των καμένων εκτάσεων στη χώρα κατά το διάστημα (2008 – 2018), που σύμφωνα με το EFFIS, είναι τα (210.000) στρέμματα. Πιο συγκεκριμένα είναι μειωμένος κατά το 1/2 περίπου σε σχέση με το 2018, όπου το αντίστοιχο διάστημα είχαν καεί (150.740, 1) στρέμματα.
Κατόπιν των ανωτέρω στατιστικών στοιχείων προκύπτουν μέχρι στιγμής τα εξής κυρίαρχα χαρακτηριστικά για την τρέχουσα αντιπυρική περίοδο:
α) Ο μεγάλος αριθμός πυρκαγιών που σημειώθηκαν στην επικράτεια και
β) Ο εξαιρετικά μικρός αριθμός των καμένων αγροτοδασικών εκτάσεων.
Η πολύ καλή εικόνα με τον ως άνω ιδιαίτερα μικρό αριθμό των καμένων εκτάσεων μέχρι σήμερα οφείλεται στο ότι ο μηχανισμός πολιτικής προστασίας γενικά και ειδικότερα ο δασοπυροσβεστικό μηχανισμός είναι προφανές ότι παρουσιάζουν χαρακτηριστικά αποτελεσματικότητας, αφού σε κάθε συμβάν, ανά την επικράτεια, οι εντολές της ΓΓΠΠ και της Ηγεσίας ΠΣ είναι σαφείς και όπως επιβάλλεται, δηλαδή γίνεται άμεση κινητοποίηση ισχυρών δυνάμεων (προσωπικού και μέσων – επίγειων και εναέριων), υπάρχει συντονισμός αυτών καθώς και μεταξύ των δυνάμεων δασοπυρόσβεσης και των δυνάμεων πολιτικής προστασίας που συνδράμουν και πάνω από όλα δεν υπάρχει κανένα θύμα γιατί πρώτιστο μέλημα των υπευθύνων αποτελεί η προστασίας της ζωής των πολιτών που απειλούνται από τις πυρκαγιές, κάτι που δεν συνέβη κατά την περυσινή εθνική τραγωδία στο Μάτι.
Οι βασικές αιτίες ωστόσο που αντιθέτως οδήγησαν στη μεγάλη αύξηση των αγροτοδασικών πυρκαγιών φέτος είναι οι εξής τρεις:
1) Οι αυτοδιοικητικές εκλογές
Ως γνωστόν, με το άρθρο 94 παρ. 1 του Ν. 3852/2010, με το οποίο προστέθηκαν στο άρθρο 75, παρ. Ι, περίπτωση 26, στο Κώδικα Δήμων και Κοινοτήτων νέες αρμοδιότητες στους Δήμους, ορίζεται ότι οι Δήμοι έχουν, μεταξύ άλλων, ως αρμοδιότητα, τη μέριμνα, σύμφωνα με τις ισχύουσες πυροσβεστικές διατάξεις, για την τήρηση των υποχρεώσεων καθαρισμού, από τους ιδιοκτήτες, νομείς, και επικαρπωτές, των οικοπεδικών και λοιπών ακάλυπτων χώρων, που βρίσκονται εντός πόλεων, κωμοπόλεων και οικισμών και σε απόσταση μέχρι 100 μέτρων από τα όριά τους, καθώς και η υποχρέωση αυτεπάγγελτου καθαρισμού από τους δήμους, σε περίπτωση μη συμμόρφωσης των υπόχρεων. Σε βάρος εκείνων που δεν συμμορφώνονται επιβάλλεται πρόστιμο πενήντα (50) λεπτών, ανά τετραγωνικό μέτρο του οικείου χώρου, το οποίο και αποτελεί έσοδο του οικείου δήμου, βεβαιούται εις βάρος τους η ισόποση σχετική δαπάνη του δήμου προς καθαρισμό και υποβάλλεται μήνυση για το αδίκημα του άρθρου 433 του Ποινικού Κώδικα. Οι πρόσφατες αυτοδιοικητικές εκλογές στη χώρα οδήγησαν πολλούς από τους αιρετούς τοπικούς άρχοντες που δεν επανεξελέγησαν σε αδράνεια και ολιγωρία στις υποχρεώσεις τους και στην προκειμένη περίπτωση σε δράσεις πρόληψης πυρκαγιών και κυρίως στον καθαρισμό των οικοπέδων και άλλων ακάλυπτων χώρων καθώς και κοινόχρηστων χώρων από ξερά χόρτα και άλλα καύσιμα υλικά και την απομάκρυνσή τους από τις συγκεκριμένες περιοχές. Αυτό δημιούργησε εστίες πυρκαγιών που σε δεδομένη στιγμή πυροδοτήθηκαν. Άλλωστε φέτος εκδηλώθηκαν πολλές τέτοιες πυρκαγιές εξ αυτού του λόγου.
2) Η κατάργηση των πταισμάτων στο νέο Ποινικό Κώδικα
Εξάλλου, στο νέο ΠΚ και από 1η Ιουλίου 2019, καταργήθηκαν από το άρθρο 50 ΠΚ, τα πταίσματα ως κύρια ποινή. Δεδομένου ότι οι παραβάτες των Πυροσβεστικών Διατάξεων, που εκδίδονται από το Πυροσβεστικό Σώμα κατ΄ εξουσιοδότηση νόμου και που αφορούν τη λήψη προληπτικών μέτρων πυροπροστασίας σε χώρους που μπορούν να προκαλέσουν πυρκαγιές σε δασικές και αγροτικές εκτάσεις, διώκονται σε βαθμό πταίσματος, από την παραπάνω ημερομηνία ισχύος του νέου ΠΚ, δεν μηνύονται (διώκονται) πλέον για πταισματική παράβαση του άρθρου 433 ΠΚ. Ειδικότερα, σύμφωνα με την υπ΄ αρ. 4/2012 Πυροσβεστική Διάταξη ”Καθορισμός προληπτικών μέτρων πυροπροστασίας οικοπεδικών και λοιπών ακάλυπτων χώρων που βρίσκονται εντός πόλεων, κωμοπόλεων και οικισμών” (Β΄ 1346), ορίζεται στο άρθρο 1, ότι οι ιδιοκτήτες, νομείς και επικαρπωτές των οικοπεδικών και λοιπών ακάλυπτων χώρων, που βρίσκονται εντός πόλεων, κωμοπόλεων και οικισμών και σε απόσταση μέχρι 100 μέτρων από τα όριά τους, υποχρεούνται στην αποψίλωση αυτών από τα ξερά χόρτα και στην απομάκρυνση τους, την απομάκρυνση τυχόν άλλων εγκαταλελειμμένων καυστών ή εκρήξιμων υλικών ή αντικειμένων που βρίσκονται μέσα σε αυτούς, προς αποτροπή του κινδύνου πρόκλησης πυρκαγιάς ή ταχείας επέκτασής της, καθώς και στη λήψη κάθε άλλου κατά περίπτωση μέτρου που αποβλέπει στην αποφυγή αιτίων και τη μείωση του κινδύνου από πυρκαγιά. Στους χώρους που αναφέρονται στην παρ. 1 του παρόντος άρθρου, απαγορεύεται το άναμμα φωτιάς, η απόρριψη αναμμένων τσιγάρων-σπίρτων και άλλων υλών από 1ης Μαΐου μέχρι 31ης Οκτωβρίου κάθε έτους, ενώ στο άρθρο 2 της ιδίας ως άνω Πυροσβεστικής Διάταξης ορίζεται ότι οι ανωτέρω ποινικές κυρώσεις ασκούνται από την Πυροσβεστική Αρχή. Οι παραβάτες του άρθρου 1 παρ. 2 της παρούσας διώκονται και τιμωρούνται σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 433 του Ποινικού Κώδικα. Εξάλλου και οι παραβάτες της υπ΄ αρ. 9/2000 Πυροσβεστικής Διάταξης ”Κανονισμός ρύθμισης μέτρων για την πρόληψη και αντιμετώπιση πυρκαγιών σε δασικές και αγροτικές εκτάσεις” , όπως τροποποιήθηκε από την 9Α/2005 Πυροσβεστική Διάταξη, που διώκονταν σε βαθμό πταίσματος κατ΄ άρθρο 458 ΠΚ, από την ίδια ως άνω ημερομηνία δεν τιμωρούνται σε βαθμό πταίσματος για παράβαση των Πυροσβεστικών Διατάξεων. Ο νέος ΠΚ επέφερε, εκτός άλλων και ατιμωρησία στους παραβάτες των ως άνω – και όλων των – Πυροσβεστικών Διατάξεων κι αυτό αποθάρρυνε την εγκληματική ανθρώπινη αμέλεια, με αποτέλεσμα τη σημαντική αύξηση του αριθμού των πυρκαγιών.
3) Η αναποτελεσματικότητα του διωκτικού μηχανισμού
Τέλος ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που ευθύνεται για την αύξηση του αριθμού των πυρκαγιών εφέτος έχει σχέση με το διωκτικό μηχανισμό. Ειδικότερα είναι γνωστόν, ότι, όπως και προηγούμενα έτη, αποτελεσματικός διωκτικός μηχανισμός στην πρόληψη και καταστολή της εγκληματικότητας των εμπρησμών συνεπάγεται πρόληψη των αγροτοδασικών πυρκαγιών και ως εκ τούτου μείωση του αριθμού εκδήλωσης αυτών. Από τα υπάρχοντα μέχρι σήμερα στοιχεία που είδαν το φως της δημοσιότητας, με βάση τα Δελτία Τύπου που εκδόθηκαν από το Αρχηγείο ΠΣ, ο συνολικός αριθμός των φερομένων ως δραστών για την πρόκληση του προαναφερόμενου συνολικού αριθμού των (9.150) αγροτοδασικών πυρκαγιών μέχρι σήμερα είναι ελάχιστος, αφού μόνον (34) συνολικά άτομα συνελήφθησαν σε ολόκληρη την επικράτεια στα πλαίσια του αυτοφώρου από τον αρμόδιο διωκτικό μηχανισμό (ΠΣ και ΕΛΑΣ). Ειδικότερα από τον ως άνω συνολικό αριθμό των (34) φερομένων δραστών, οι (20) έδρασαν με πρόθεση και οι (14) από αμέλεια. Η δράση της ΔΑΕΕ κατά την τρέχουσα αντιπυρική περίοδο είναι σχεδόν ανύπαρκτη, αφού έστω από τον ανωτέρω ελάχιστο αριθμό δραστών που συνελήφθησαν, τα στελέχη της ΔΑΕΕ ενεπλάκησαν στη σύλληψη μόνον των (6) εξ αυτών των δραστών. Συνεπώς τα ανωτέρω στοιχεία καταδεικνύουν την αναποτελεσματικότητα του διωκτικού μηχανισμού στην εξιχνίαση των εμπρησμών και συνακόλουθα στην πάταξη της σχετικής εγκληματικότητας.