Η δολοφονία του Γιάννη Χαλκίδη και το θράσος των εκτελεστών του

Τον πρώτο χρόνο της απριλιανής χούντας, στις 5 Σεπτεμβρίου του 1967, μια διωκτική ομάδα της χουντικής αστυνομίας δολοφόνησε εν ψυχρώ τον Γιάννη Χαλκίδη, μέλος αντιστασιακής οργάνωσης και τραυμάτισε σοβαρά συναγωνιστή του.

Το όνομα του δολοφονημένου αγωνιστή δόθηκε σε δρόμο της ανατολικής Θεσσαλονίκης, στον τόπο της θυσίας του, όπου τιμάται επετειακά η μνήμη του.
Ο νεαρός αγωνιστής, λεβετοποιός το επάγγελμα, Γιάννης Χαλκίδης, οργανωμένος στη Νεολαία Λαμπράκη, ήταν ο πρώτος νεκρός από σφαίρες της χούντας τον Σεπτέμβριο του 1967 στη Θεσσαλονίκη. Ήταν μέλος της αντιστασιακής οργάνωσης του Πατριωτικού Αντιδικτατορικού Μετώπου (ΠΑΜ) και δολοφονήθηκε από ομάδα χουντικών, οι οποίοι τον πυροβόλησαν από πολύ κοντά, όταν ανακάλυψαν το κρησφύγετο του ΠΑΜ στην οδό Φιλλελήνων 65 (στη σημερινή οδό Νάτσινα 15) της ανατολικής Θεσσαλονίκης.
Οι διώκτες του είχαν εντοπίσει τη νύχτα της 4ης προς την 5η Σεπτεμβρίου 1967 τη γιάφκα όπου κρύβονταν εκείνη την ώρα οι τρεις καταζητούμενοι του ΠΑΜ, ο εργάτης Γρηγόρης Μπαντής, ο λογιστής Νάντης Χατζηγιάννης και ο σιδεράς Γιάννης Χαλκίδης.
Μετά τη συνειδητοποίηση του αστυνομικού κλοιού, οι τρεις αντιστασιακοί επιχείρησαν να εγκαταλείψουν το κρησφύγετο. Η ομάδα των αξιωματικών και χωροφυλάκων, με επικεφαλής τους μοίραρχο Νικόλαο Τετραδάκο και τον υπομοίραρχο Τιμολέοντα Δίπλα, τους χτύπησε με τα όπλα τους. Μια σφαίρα βρήκε στο στήθος τον Χαλκίδη και μια τον Μπαντή στον μηρό. Το μίσος των ασφαλιτών εκδηλώθηκε βίαια στον βαριά τραυματισμένο Χαλκίδη που αιμορραγούσε.
«Τον έσυραν σαν σκυλί, άκουγα τον επιθανάτιο ρόγχο του κι έβλεπα μια κόκκινη κηλίδα πίσω του, τον ποδοπατούσαν στην πλάτη και το στήθος και του έριξαν τη χαριστική βολή», κατέθεσε στο δικαστήριο ο συναγωνιστής του Νάντης Χατζηγιάννης, που διέφυγε μες στο σκοτάδι κι έβλεπε το αιματοκύλισμα του συντρόφου του από κοντινή απόσταση κρυμμένος για λίγο, ώσπου να συλληφθεί.
Αυτόπτης μάρτυρας
Ο Νάντης Χατζηγιάνης, ως τραγικός αυτόπτης μάρτυρας, κατηγόρησε ευθέως τον χωροφύλακα της διωκτικής ομάδας Αντώνη Λεπενιώτη ότι αυτός έδωσε τη χαριστική βολή στον Χαλκίδη. Μέσα στο σκοτάδι ο Γιάννης τραυματισμένος προσπαθεί να διαφύγει προς την οδό Κωνσταντινουπόλεως. Τον ακολουθεί ο Χατζηγιάννης. «Ενώ είμαι κρεμασμένος από τα κάγκελα, γράφει στο βιβλίο του («Τι έχεις μ’ αυτόν;», Θεσσαλονίκη 2007), πετάγεται δίπλα μου ο ασφαλίτης Αντώνης Λεπενιώτης με προτεταμένο το περίστροφό του και άρχισε να πυροβολεί τον Γιάννη πισώπλατα και την τελευταία σφαίρα του να του τη ρίχνει σχεδόν εξεπαφής. Όταν τον πυροβολούσε κοντοστεκόταν, γιατί έβλεπε τον Γιάννη να τραντάζεται ολόκληρος με ανοιχτά τα χέρια σαν να ήθελε να πιαστεί από κάπου για να κρατηθεί όρθιος. Συνέχιζε να τον πυροβολεί μέχρι την τελευταία σφαίρα του περιστρόφου του, ώσπου ο Γιάννης κατέρρευσε μπροστά στα πόδια μου. Στη συνέχεια τον αναποδογύρισε με το πόδι του και τον ποδοπάτησε άγρια στην πλάτη, στο στήθος και την κοιλιά…».
Την άλλη μέρα η Εθνική Ασφάλεια μοίρασε ανακοίνωση στον Τύπο, στην οποία γραφόταν ψευδώς ότι ο Γιάννης Χαλκίδης σκοτώθηκε σε συμπλοκή της αστυνομίας με κομουνιστική οργάνωση στη συνοικία Επταλόφου… Η αστυνομία της χούντας εμφάνισε το στυγερό αυτό πολιτικό έγκλημα ως «ανταλλαγή πυροβολισμών μετά αναρχοκομμουνιστών που αντέταξαν ένοπλον βίαν εις επιχειρήσαντα την σύλληψίν των αστυνομικά όργανα». Όμως, οι αγωνιστές του ΠΑΜ ήταν άοπλοι.
Μετά τη δολοφονία του Χαλκίδη εξαρθρώθηκε και η πολυμελής οργάνωση του ΠΑΜ στη Θεσσαλονίκη και τα μέλη του μετά από φρικτά βασανιστήρια σύρθηκαν στο στρατοδικείο. Στις 26 Νοεμβρίου 1967 το Έκτακτο Στρατοδικείο Θεσσαλονίκης καταδίκασε σε κάθειρξη 20 ετών τους δύο επιζήσαντες από τα δολοφονικά πυρά των ασφαλιτών. Μαζί τους δικάστηκαν άλλοι 36 αγωνιστές, από τους οποίους 22 καταδικάστηκαν σε ισόβια και πολύχρονες ποινές κάθειρξης.
Εν ψυχρώ δολοφονία
Ο Γιάννης, μόλις 27 χρόνων παλικάρι από τη Σφενδάμη Πιερίας, που ζούσε με την οικογένειά του στη δυτική συνοικία της πόλης Επτάλοφο, ήταν το πρώτο εκτελεσμένο εν ψυχρώ θύμα της χούντας στη Θεσσαλονίκη.
Όπως κατέθεσαν μάρτυρες στη δίκη των δολοφόνων του παλικαριού, η χούντα δολοφονούσε αντιστασιακούς για να ‘’παγώσει’’ το λαό και να κάμψει κάθε διάθεση για αντιδικτατορικό αγώνα. Η ομάδα μάλιστα που χτύπησε τους αγωνιστές στο κρησφύγετο της οδού Φιλελλήνων παρασημοφορήθηκε από την ηγεσία της χούντας για το «ηρωικό ανδραγάθημα» των οργάνων της.
Οι χουντικοί παρέδωσαν το κουφάρι του Χαλκίδη την ίδια μέρα του θανάτου του στους συγγενείς του, που διαπίστωσαν πάνω στο θρηνολόγημα εφτά τυφλά τραύματα στο στήθος και σε όλο του το σώμα. Τον έθαψαν σε οικογενειακή μοναξιά, μετά τη ρητή εντολή της χούντας να μην επιτρέψουν να έρθουν άλλα άτομα, πέρα από το στενό συγγενολόι, στην κηδεία του αγωνιστή.
Μετά από αναβολές, τον Μάιο 1980, στο Κακουργιοδικείο Θεσσαλονίκης έγινε η δίκη των κατηγορουμένων για το θάνατο του Χαλκίδη. Από τους τρεις που κάθισαν στο εδώλιο, καταδικάστηκε μόνο ο βασανιστής Νικ. Τετραδάκος σε κάθειρξη δέκα χρόνων, ενώ ο Δίπλας και ο χωροφύλακας Παν. Τσιραμπίδης αθωώθηκαν. Οι πραγματικοί δολοφόνοι και οι ηθικοί αυτουργοί της δολοφονίας του Γιάννη Χαλκίδη κυκλοφορούσαν επί χρόνια ελεύθεροι ανάμεσά μας…
Το θράσος του εκτελεστή
Σαράντα ένα χρόνια μετά την επιβολή της δικτατορίας των συνταγματαρχών, κάποιοι αμετανόητοι χουντικοί ξανασήκωσαν κεφάλι. Ενας μάλιστα από αυτούς, ο συνταξιούχος χωροφύλακας Αντώνης Λεπενιώτης, μήνυσε τον αντιστασιακό Νάντη Χατζηγιάννη, γιατί δημόσια κατηγόρησε τον πρώτο ως προσωπικό βασανιστή του και δολοφόνο του Γιάννη Χαλκίδη. Η δίκη έγινε τον Φεβρουάριο του 2008 και ο συναγωνιστής του δολοφονημένου αντιστασιακού αθωώθηκε πανηγυρικά. Το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Θεσσαλονίκης με την ομόφωνη ετυμηγορία του αποκατέστησε την ιστορική αλήθεια, απορρίπτοντας τη μήνυση του βασανιστή Αντώνη Λεπενιώτη κατά του Νάντη Χατζηγιάννη για «συκοφαντική δυσφήμιση». Ο Λεπενιώτης, μπροστά στο «κατηγορώ» των θυμάτων του, ομολόγησε ότι ο Γιάννης Χαλκίδης δολοφονήθηκε από την ομάδα των ασφαλιτών στην οποία συμμετείχε. Ο χωροφύλακας είχε γλιτώσει στη δίκη των εκτελεστών του Χαλκίδη την κατηγορία της συμμετοχής στη δολοφονία, γιατί είχε καλυφθεί από τους ανωτέρους του. Μετά από σαράντα χρόνια πίστεψε ότι όλα είχαν ξεχαστεί και τόλμησε να βρει το… δίκιο του.
Τιμή στον αγωνιστή
Οι συναγωνιστές του Χαλκίδη – μέλη του ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΦΥΛΑΚΙΣΘΕΝΤΩΝ-ΕΞΟΡΙΣΘΕΝΤΩΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΩΝ (Σ.Φ.Ε.Α.) 1967-‘74, εδώ και χρόνια έστησαν μια τιμητική πλάκα στο χώρο της δολοφονίας του και συγκεντρώνονταν κάθε Σεπτέμβρη για να τιμήσουν τη μνήμη του. Παράλληλα αξίωναν από τον Δήμο Θεσσαλονίκης να δοθεί το όνομά του Χαλκίδη στον δρόμο της θυσίας του. Τελικά, μετά από χρόνια άγονων συζητήσεων, με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου, δόθηκε μόλις το 2014 το όνομά του σε ένα τμήμα της οδό Κωνσταντινουπόλεως.
Στον τόπο της θυσίας, κάτω από την ταμπέλα της «οδού Γιάννη Χαλκίδη» (στο ύψος της οδού Κωνσταντινουπόλεως 164α, στη συμβολή με την οδό Κων. Καραμανλή) φίλοι και συναγωνιστές του τίμησαν και φέτος (2017) τη μνήμη του δολοφονημένου αγωνιστή του αντιδικτατορικού αγώνα την Δευτέρα 4 Σεπτέμβρη.
Γιατί η ιστορική γνώση της φοβερής εκείνης εποχής και η μνήμη των αγωνιστών πρέπει να αντιπαλεύουν την λήθη, που συν τω χρόνω ροκανίζει τον αντιδικτατορικό αγώνα και την ιστορική αλήθεια.
Χ.ΖΑΦ.
thessmemory.wordpress.com