Ο Ρούντολφ Καρλ Βίρχοβ (13 Οκτωβρίου 1821 – 5 Σεπτεμβρίου 1902) ήταν Γερμανός γιατρός, ανθρωπολόγος, παθολογοανατόμος, βιολόγος, συγγραφέας και πολιτικός, γνωστός για τη πρόοδό του στη δημόσια υγεία.
Φωτογραφία: By https://wellcomeimages.org/indexplus/obf_images/1e/bd/06c226bd7c6186595fa41deb15f4.jpgGallery: https://wellcomeimages.org/indexplus/image/V0027292.htmlWellcome Collection gallery (2018-04-02): https://wellcomecollection.org/works/vfex3y7y CC-BY-4.0, CC BY 4.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=36584137
Επίσης είναι γνωστός ως ο πατέρας της παθολογίας επειδή βοήθησε να απορριφθεί η θεωρία των χυμών φέρνοντας περισσότερη επιστήμη στην ιατρική. Είναι επίσης ένας εκ των ιδρυτών της κοινωνικής ιατρικής.
Γεννήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 1821 στο Σιφελμπάιν (Schivelbein) της Πομερανίας. Προερχόμενος από αγροτική οικογένεια, σπούδασε ιατρική και χημεία στο Βερολίνο στη Στρατιωτική Ακαδημία της Πρωσίας το 1839-1843, με υποτροφία. Όταν αποφοίτησε το 1843, εργάστηκε ως βοηθός του Γιοχάννες Πέτερ Μύλλερ, στο Νοσοκομείο Charité. Εκείνη τη περίοδο, η γερμανική ιατρική παράδοση έκλινε περισσότερο προς την «ρομαντική κερδοσκοπία» και το «γυμνό εμπειρισμό», σε αντίθεση με την πιο επιστημονική προσέγγιση στην Αγγλία και τη Γαλλία.
Στο Charité, έμαθε μικροσκοπία μαζί με τον Ρόμπερτ Φρόρηπ (Robert Friedrich Froriep). Ο Φρόρηπ ήταν ο συντάκτης ενός περιοδικού που ειδικευόταν σε ξένα έργα, με αποτέλεσμα ο Βίρχοβ να γνωρίσει τις πιο μακρόπνοες επιστημονικές ιδέες στη Γαλλία και στην Αγγλία. Το 1848, έγινε λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, και διαδεχόμενος τον Φρόρηπ.
Αντίθετα με άλλους Γερμανούς της εποχής του, ο Βίρχοβ πίστευε ότι η κλινική παρατήρηση, τα πειράματα σε ζώα (για να καθορίσει τα αίτια των ασθενειών και τις συνέπειες των ναρκωτικών) και παθολογική ανατομία, ιδιαίτερα στο μικροσκοπικό επίπεδο, ήταν οι βασικές αρχές της έρευνας στις ιατρικές επιστήμες. Προχώρησε ακόμη περισσότερο και δήλωσε ότι το κύτταρο είναι η βασική μονάδα του σώματος που έπρεπε να μελετηθεί για να κατανοήσουν τη νόσο.
Παρά το γεγονός ότι ο όρος «κύτταρο» είχε επινοήθηκε το 1600, τα δομικά στοιχεία της ζωής εξακολουθούσαν να είναι οι 21 ιστοί του Μπισά, μια έννοια που περιγράφεται από τον Γάλλο γιατρό Μαρί Φρανσουά Ξαβιέ Μπισά (Marie François Xavier Bichat). Τα γραπτά του δεν έτυχαν ευνοϊκής μεταχείρισης από τους Γερμανούς εκδότες, καθώς συσχετίστηκε με τον Μπένο Ράινχαρντ στην ίδρυση των Archiv für pathologische Anatomie und Physiologie und für klinische Medizin, παγκοσμίως γνωστών ως «Αρχεία του Βίρχοβ», τα οποία επιμελήθηκε και μόνος του μετά τον θάνατο του Ράινχαρντ το 1852 έως τον δικό του. Το περιοδικό άρχισε να δημοσιεύει άρθρα υψηλού επιπέδου με βάση το κριτήριο ότι δεν θα δημοσιεύονται έγγραφα τα οποία περιείχαν ξεπερασμένες, αδοκίμαστες, δογματικές ή κερδοσκοπικές ιδέες.
Το 1849, εργάστηκε ως πρόεδρος της παθολογικής ανατομίας στο Πανεπιστήμιο του Βύρτσμπουργκ, αφήνοντας τη θέση του στο Charité, όπου βίωνε πολιτικές διώξεις. Κατά τη διάρκεια της εξαετούς περιόδου του εκεί, επικεντρώθηκε στην επιστημονική εργασία του, καθώς και σε λεπτομερείς μελέτες για φλεβική θρόμβωση και την κυτταρική θεωρία. Μέχρι το 1856, ο Βίρχοβ κλήθηκε να επιστρέψει από το Βύρτσμπουργκ στο Νοσοκομείο Charité του Βερολίνου. Μια τέτοια αποκατάσταση ήταν απόδειξη του ονόματος που είχε αποκτήσει στους επιστημονικούς και ιατρικούς κύκλους. Έγινε διευθυντής του Παθολογικού Ινστιτούτου και παρέμεινε επικεφαλής του κλινικού τμήματος του νοσοκομείου για τα επόμενα 20 χρόνια.
Ο Βίρχοβ πέθανε από καρδιακή ανεπάρκεια στο Βερολίνο τις 5 Σεπτεμβρίου 1902. Η κηδεία του έγινε στην αίθουσα συνελεύσεων του Δικαστικού Σώματος στο Δημαρχείο του Βερολίνου, το οποίο ήταν διακοσμημένο με δάφνες, φοίνικες και λουλούδια. Θάφτηκε στο νεκροταφείο του Ζανκτ Ματτέους στην περιοχή Σένεμπεργκ, Βερολίνο.
Κυτταρική θεωρία
Στον Βίρχοβ πιστώνονται πολλές σημαντικές ανακαλύψεις. Η πιο ευρέως γνωστή επιστημονική συμβολή του είναι η κυτταρική θεωρία, η οποία βασίστηκε στο έργο του Τέοντορ Σβαν. Αναφέρεται ως ο πρώτος που αναγνώρισε τα λευχαιμικά κύτταρα.
Ήταν ένας από τους πρώτους που θα αποδεχθεί το έργο του Ρόμπερτ Ρέμακ, το οποίο έδειξε ότι η προέλευση των κυττάρων ήταν η διαίρεση των προϋπάρχοντων κυττάρων. Αρχικά δεν αποδέχθηκε τις αποδείξεις για την κυτταρική διαίρεση, πιστεύοντας ότι αυτό συμβαίνει μόνο σε ορισμένους τύπους κυττάρων. Όταν όμως κατάλαβε ότι ο Ρέμαν μπορεί να έχει δίκιο, το 1855, δημοσίευσε το έργο του Ρέμακ ως δικό του, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί διάσταση μεταξύ των δύο πλευρών.
Αυτό το έργο, ο Βίρχοβ το συνόψισε στο επίγραμμα Omnis cellula e cellula («Κάθε κύτταρο προέρχεται από ένα άλλο κύτταρο»), το οποίο δημοσιεύθηκε το 1858 (το επίγραμμα ήταν στην πραγματικότητα ιδέα του Φρανσουά-Βινς Ρασπάιγ, αλλά διαδόθηκε από τον Βίρχοβ). Πρόκειται για μια απόρριψη της έννοιας της αυθόρμητης γέννησης, σύμφωνα με την οποία οι οργανισμοί θα μπορούσαν να προκύψουν από άβια αντικείμενα.
Για παράδειγμα, σκουλήκια πιστεύεται ότι εμφανίζονταν αυθόρμητα σε σάπια κρέατα. Ο Φραντσέσκο Ρέντι διεξήγαγε πειράματα που διέψευσαν αυτή την έννοια και δημιούργησε το αξίωμα Omne vivum ex ovo («Κάθε ζωντανός οργανισμός προέρχεται από ένα ζωντανό αντικείμενο» – κυριολεκτικά «από ένα αυγό»)· ο Βίρχοβ (και οι προκάτοχοί του) επεκτάθηκαν πάνω σε αυτό για να δηλώσουν ότι η μόνη πηγή για ένα ζωντανό κύτταρο ήταν ένα άλλο ζωντανό κύτταρο.
Ανατομία
Μια άλλη σημαντική συνεισφορά του σχετίζεται με μια ανακάλυψη που έκανε περίπου ταυτόχρονα με τον Σαρλ Εμίλ Τρουασιέρ, ότι ένα διογκωμένος υπερκλείδιος λεμφαδένας είναι ένα από τα πρώτα σημάδια γαστρεντερικής κακοήθειας, συνήθως από το στομάχι, ή λιγότερο συχνά, καρκίνου του πνεύμονα. Αυτός ο λεμφαδένας έχει γίνει γνωστός ως λεμφαδένας του Βίρχοβ και ταυτόχρονα σημείο του Τρουασιέρ.
Θρομβοεμβολισμός
Ο Βίρχοβ είναι επίσης γνωστός για την αποσαφήνιση του μηχανισμού της πνευμονικής θρομβοεμβολής, όρος που προέρχεται από τις λέξεις εμβολή και θρόμβωση. Σημείωσε ότι οι θρόμβοι του αίματος στην πνευμονική αρτηρία προέρχεται από φλεβικούς θρόμβους, δηλώνοντας: «Η αποκόλληση των μεγαλύτερων ή μικρότερων θραυσμάτων από το τέλος ενός θρόμβου που μεταφέρονται μαζί με τη ροή του αίματος και οδηγούνται σε απομακρυσμένα αγγεία. Αυτό προκαλεί με την πολύ συχνή διαδικασία την οποία έχω ονομάσει Εμβόλια».
Μετά από αυτές τις αρχικές ανακαλύψεις βασισμένες σε αυτοψίες, προχώρησε σε μια επιστημονική υπόθεση· ότι οι πνευμονικοί θρόμβοι μεταφέρονται από τις φλέβες του ποδιού και ότι το αίμα έχει την ικανότητα να μεταφέρει ένα τέτοιο αντικείμενο. Στη συνέχεια προχώρησε στην απόδειξη αυτής της υπόθεσης μέσα από καλά σχεδιασμένα πειράματα, επαναλαμβάνοντάς τα πολλές φορές για να έχει αποδεικτικά στοιχεία, με σχολαστικά λεπτομερή μεθοδολογία. Το έργο αυτό έπληξε μια θεωρία από τον περίφημο Γάλλο παθολόγο Ζαν Κρυβελιέ, ότι η φλεβίτιδα οδηγεί στην ανάπτυξη θρόμβων και κατά συνέπεια η πήξη ήταν η κύρια συνέπεια της φλεβικής φλεγμονής. Αυτή ήταν μια άποψη που υποστηριζόταν από πολλούς πριν από την εργασία του Βίρχοβ. Σχετικά με την έρευνα αυτή, ο Βίρχοβ περιέγραψε παράγοντες που συμβάλλουν στην φλεβική θρόμβωση, οι οποίοι έγιναν γνωστοί ως η τριάδα του Βίρχοβ.
Ανθρωπολογία
Το 1869, ο Βίρχοβ ίδρυσε την Εταιρεία Ανθρωπολογίας, Εθνολογίας και Προϊστορίας (Gesellschaft für Anthropologie, Ethnologie und Urgeschichte), η οποία είχε μεγάλη επιρροή στο συντονισμό και την εντατικοποίηση της γερμανικής αρχαιολογικής έρευνας, και της οποίας ήταν αρκετές φορές πρόεδρος. Για τη συνεισφορά του στη γερμανική αρχαιολογία, πραγματοποιείται προς τιμήν του κάθε χρόνο η διάλεξη Ρούντολφ Βίρχοβ.
Έκανε εργασίες πεδίου στη Μικρά Ασία, τον Καύκασο, την Αίγυπτο, τη Νουβία και σε άλλα μέρη, μερικές φορές μαζί με τον Ερρίκο Σλήμαν. Το ταξίδι του στο χώρο της Τροίας το 1879 περιγράφεται στο Beiträge zur Landeskunde in Troas («Συνεισφορές στη γνώση του τοπίου της Τροίας», 1879 ) και το Alttrojanische Graber und Schädel («Παλαιοί τρωικοί τάφοι και κρανία», 1882).
Το 1885, ξεκίνησε μια μελέτη κρανιομετρίας, η οποία έδωσε εκπληκτικά αντιφατικά αποτελέσματα με τις σύγχρονές του επιστημονικές ρατσιστικές θεωρίες για την «Άρια φυλή», οδηγώντας τον να καταγγείλει το «Νορδικό μυστικισμό» στο συνέδριο ανθρωπολογίας του 1885 στην Καρλσρούη.
Ο Γιόσεφ Κόλλμανν, συνεργάτης του Βίρχοβ, δήλωσε στο ίδιο συνέδριο ότι οι λαοί της Ευρώπης, είτε πρόκειται για Γερμανούς, Ιταλούς, Άγγλους ή Γάλλους, ανήκαν σε ένα «μίγμα διαφόρων φυλών», δηλώνοντας επιπλέον τα «αποτελέσματα της κρανιολογία είναι ενάντια σε κάθε θεωρία σχετικά με την ανωτερότητα της τάδε ή της δείνα ευρωπαϊκή φυλής».