Ο Γιάννης Νεγρεπόντης (πραγματικό ονοματεπώνυμο: Ιωάννης Ξυνοτρούλιας, Λάρισα, 8 Αυγούστου 1930 – Αθήνα, 22 Σεπτεμβρίου 1991) ήταν σημαντικός Έλληνας ποιητής, πεζογράφος και στιχουργός.
Γεννήθηκε στις 8 Αυγούστου του 1930 στη Λάρισα. Εκεί έζησε μέχρι τα 8 του χρόνια και μετά ήρθε μαζί με όλη την οικογένειά του στην Αθήνα. Σπούδασε αρχαιολογία στη φιλοσοφική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (λόγω πολιτικών φρονημάτων δεν αξιοποίησε ποτέ επαγγελματικά το πτυχίο που πήρε) καθώς και στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών, με δασκάλους τον Ροντήρη, τον Βεάκη, τον Σιδέρη (αλλά ούτε κι αυτές τις σπουδές αξιοποίησε επαγγελματικά). Συνεργάστηκε με περιοδικά και εφημερίδες όπως και με την ΕΡΑ. Μετά το 1967 ασχολήθηκε με τη συγγραφή στίχων για τραγούδια.
Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε το 1949 δημοσιεύοντας διήγημά του στο περιοδικό Ελληνική Δημιουργία, που εξέδιδε ο Σπύρος Μελάς, με το ψευδώνυμο Γιάννη Νικολάου. Αργότερα άρχισε να δημοσιεύει στο περιοδικό Επιθεώρηση Τέχνης με το ψευδώνυμο Τζων. Μέρος του αρχείου του βρίσκεται στο ΕΛΙΑ. Η πρώτη του ποιητική συλλογή έρχεται αργότερα, το 1958. Είναι το «Πρόσωπα και χώρος», όπου υπογράφει με το ψευδώνυμο Νεγρεπόντης, με το οποίο καθιερώνεται. Υπήρξε αριστερός, την 21η Απριλίου 1967, συλλαμβάνεται και εξορίζεται για τρία χρόνια, στη Γυάρο και τη Λέρο.
Καταπιάστηκε και διακρίθηκε σε όλα τα είδη του γραπτού λόγου: ποίηση, πεζογραφία, θέατρο, τραγούδι, κριτική, δοκίμιο, χρονογράφημα, σάτιρα, ευθυμογράφημα, παιδικά, ραδιοφωνικό σχόλιο. Τραγούδια του έχουν μελοποιήσει οι Μίκης Θεοδωράκης, Χρήστος Λεοντής, Λίνος Κόκκοτος και άλλοι. Από τους πρωτοπόρους της «πολιτιστικής επανάστασης» της δεκαετίας του ’60, έγινε ευρύτερα γνωστός και αγαπητός με τα τραγούδια του «Το ακορντεόν» (που τελειώνει με το σύνθημα «δεν θα περάσει ο φασισμός») και «3ος παγκόσμιος» που μελοποίησε ο Μάνος Λοΐζος. Ο ίδιος μελοποίησε τα αντιρατσιστικά «Νέγρικα», που τραγούδησε η Μαρία Φαραντούρη. Ήταν τα τραγούδια που έγιναν αρχικά γνωστά από τις μπουάτ και πέρασαν και τραγουδήθηκαν -απαγορευμένα πια- από στόμα σε στόμα, στα χρόνια της δικτατορίας.
Η ικανότητα του Νεγρεπόντη να περνάει μηνύματα, χωρίς να είναι κραυγαλέος και ευκαιριακός, καταφάνηκε και στα κατοπινά χρόνια με τα «Μικροαστικά» και τα «Μαθήματα πολιτικής οικονομίας» -πολυτραγουδισμένα επίσης- που έντυσε μουσικά ο Λουκιανός Κηλαηδόνης. Τα «Μικροαστικά» γνώρισαν επιτυχία και ως σατιρικό θεατρικό έργο. Ένα ακόμη ποιητικό έργο, το «Φυλάττειν Θερμοπύλας», που έγραψε εξόριστος στη δικτατορία, έχει μελοποιήσει στο μεγαλύτερο μέρος τους, υπό μορφή ορατορίου, ο Χρήστος Λεοντής.
Πέθανε στις 04.00 τα ξημερώματα της Κυριακής 22 Σεπτεμβρίου του 1991 στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Αθηνών όπου νοσηλευόταν χτυπημένος από θανατηφόρο καρκίνο σε ηλικία μόλις 61 ετών και 2 μέρες μετά κηδεύτηκε στο Α΄ Νεκροταφείο της Αθήνας.
Στην εξορία
Την 21η Απριλίου 1967 ο Γιάννης Νεγρεπόντης, που ιδεολογικά ανήκε στην Αριστερά, [1][2][3]συλλαμβάνεται και παραμένει εξόριστος στη Γυάρο και τη Λέρο (Παρθένι) τρία χρόνια. Εκεί γράφει το «Φυλάττειν Θερμοπύλας», που βγάζει έξω παράνομα και μοιράζει σε φίλους, πριν κυκλοφορήσει σε βιβλίο, η γυναίκα του Αργυρώ. Το ίδιο κυκλοφόρησε και στα γερμανικά, σε μια θαυμάσια έκδοση με χαρακτικά του μεγάλου Κρις Χάμπερ.
Ευαίσθητος, παρατηρητικός, οξύτατος, διεισδυτικός, καίριος, με χιούμορ λεπτό αλλά καταλυτικό και επιπλέον άριστος γνώστης της ελληνικής γλώσσας, ο Γιάννης Νεγρεπόντης είχε μια συνεχή διακριτική παρουσία στην πνευματική μας ζωή, χωρίς ποτέ να εκμεταλλευτεί ή να «αξιοποιήσει» την ιδεολογία του -και σίγουρα είχε πολλά ακόμη να προσφέρει, αν δεν έφευγε πρόωρα.
Είχε εκτός των άλλων την ικανότητα να βλέπει πέρα από την εποχή του, πράγμα που φαίνεται κι από τους ακόλουθους προφητικούς στίχους, από το «Φυλάττειν Θερμοπύλας»:
«Πολλά μας βρήκαν/ και τα χειρότερα/ απ’ τα μέσα/ Τ’ απόρθητα κάστρα/ τα μεγάλα/ ποτέ δεν πέφτουν/ απ’ τα έξω/ το λάλον ύδωρ/ απερίσκεπτα/ αφήσαμε να χαθεί».
Βιβλιογραφία
Συνάντηση. Αθήνα, Καλειδοσκόπιο, 2002. Σελ.: 27.
Λίγο μετά τη σιωπή. Αθήνα, Καλειδοσκόπιο, 2001. Σελ.: 59.
Πρόσωπα και χώρος. Αθήνα, Καλειδοσκόπιο, 2000. Σελ.: 85.
Καθημαγμένοι. Αθήνα, Καλειδοσκόπιο, 1999. Σελ.: 86.
Μικροαστικά. Αθήνα, Καλειδοσκόπιο, 1999. Σελ.: 156.
Φυλάττειν Θερμοπύλας. Αθήνα, Καλειδοσκόπιο, 1999. Σελ.: 29.
Δεκαπέντε παραμύθια. Αθήνα, Κέδρος, 1996. Σελ.: 118.
Είμαι Έλλην, το καυχώμαι. Αθήνα, Καστανιώτη, 1993. Σελ.: 205.
Ο φίλος μας ο Αίσωπος. Αθήνα, Κέδρος, 1990. Σελ.: 95.
Οι κατσαρίδες ποτέ δεν πεθαίνουν. Το πούπουλο. Αθήνα, Αίολος, 1986. Σελ.: 82.
Ο γάμος, η διαθήκη και οι έρωτες. Αθήνα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1981. Σελ.: 214.
Ο κύριος Χι. Αθήνα, Αστάρτη, 1981. Σελ.: 174.
Ο Φλιτ πάει κρουαζιέρα. Αθήνα, Κέδρος,
Άλλα έργα
Ιφιγένεια, 1961
Δωρήματα, 1963
Άδιον ουδέν έρωτος, 1971
Τα καράβια της Αργυρώς, 1976
Τραγούδια νέγρικα, απλά μαθήματα πολιτικής οικονομίας, μεγαλοαστικά, χιουμοριστικά, λαϊκά το τσίρκο, 1976
Οι μπόμπιρες, 1979
Φεμινιστικά, 1981
Περσεφόνη, 1986
Ορέστης πυρπολούμενος, 1992
Έγκλειστοι, 1965
Ο καθρέφτης και άλλες πρόζες, 1973
Ένας μπόμπος πολύ αριστερός, 1980
Το διπλανό δωμάτιο, 1982
Κάτω από ένα κουνουπίδι, 1981
Το 5λεπτο με την Αννα Ματζουράνη,
Μικροαστικά δίσκος με Λουκιανό Κηλαηδόνη
Εργένης
Η Μάρω
Κάποιος παλιός συνάδελφος
Κολλήγα γιος
Μακριά απ’ την πόλη
Ντροπή τέτοιο παιδί
Ξερίζωμα
Ο γάμος
Ο Γιώργος
Οικονομία κάνε
Ρέκβιεμ
Στη μικρή αίθουσα εκθέσεων Παρνασσού
– Το αφιέρωμα της ΕΡΤ στον Γιάννη Νεγρεπόντη