Μεγάλες μορφές: Ρόδης Ρούφος – Κανακάρης

Ο Ρόδης Κανακάρης – Ρούφος (1924 – 12 Οκτωβρίου 1972) ήταν Έλληνας διπλωμάτης και συγγραφέας, που ανέπτυξε σημαντική αντιστασιακή δράση κατά τη διάρκεια της Χούντας των Συνταγματαρχών.

Φωτογραφία από: greekencyclopedia
Γεννήθηκε το 1924 και ήταν γιος του Λουκά Κανακάρη – Ρούφου, βουλευτή και υπουργού και της Ελένης Παπαγεωργακοπούλου. Από την πλευρά του πατέρα του καταγόταν από παλιά οικογένεια πολιτικών της Πάτρας και ήταν εγγονός του Θάνου Κανακάρη – Ρούφου, δημάρχου Πατρέων και υπουργού, δισέγγονος του Μπενιζέλου Ρούφου καθώς και του Αριστομένη Προβελέγγιου, πολιτικού και ακαδημαϊκού. Σπούδασε νομική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Στη διάρκεια της Κατοχής εντάχθηκε στην οργάνωση Ιερά Ταξιαρχία καθώς και στη ΡΑΝ (Ρωμυλία-Αυλών-Νήσοι), ερχόμενος σε σύγκρουση με τα μέλη της Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωσης Νέων (ΕΠΟΝ) στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Υπήρξε στενός φίλος του Κίτσου Μαλτέζου, η δολοφονία του οποίου τον σημάδεψε. Το 1944 εντάχθηκε στον Ιερό Λόχο του Εθνικού Συνδέσμου Ανωτάτων Σχολών (ΕΣΑΣ) και εν συνεχεία στον Εθνικό Δημοκρατικό Ελληνικό Σύνδεσμο (ΕΔΕΣ) του Ναπολέοντα Ζέρβα.
Το 1949 εισήλθε στο διπλωματικό σώμα. Υπηρέτησε ως διπλωματικός εκπρόσωπος στη Βιέννη (1952 – 1954), τη Λευκωσία (1954 – 1956) και το Παρίσι (1960 – 1964). Στη διάρκεια της θητείας του στο Παρίσι γράφτηκε στη Σορβόννη για εκπόνηση διδακτορικής διατριβής, την οποία δεν ολοκλήρωσε, με θέμα την εξέγερση των Αθηναίων εναντίον των Ρωμαίων κατά τα έτη 88-86 π.Χ.
Το 1967 υπηρετούσε στην κεντρική υπηρεσία του υπουργείου Εξωτερικών φέροντας τον βαθμό του Συμβούλου Πρεσβείας Α΄. Με την εγκαθίδρυση της Χούντας των Συνταγματαρχών, αφού πρώτα εισηγήθηκε, χωρίς επιτυχία, στους συναδέλφους του να παραιτηθούν ομαδικά, ζήτησε εξάμηνη άδεια, για να απολυθεί από τη Χούντα οριστικά το 1969 λόγω αυτογνωμόνου απουσίας εκ της υπηρεσίας.
Ως υποπρόξενος στη Λευκωσία συνεργάστηκε με την Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών (ΕΟΚΑ) και τον Γεώργιο Γρίβα, με τον οποίο διατηρούσε αλληλογραφία, καθώς και με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, με τον οποίο συνεργάστηκε εντατικά κατά τις διαπραγματεύσεις με τον κυβερνήτη της Κύπρου, σερ Τζων Χάρντιγκ, διαμορφώνοντας σε μεγάλο βαθμό την τακτική του Μακαρίου. Υποστηρίζεται επίσης ότι ήταν αυτός που εισηγήθηκε στον Μακάριο να ζητήσει την παραίτηση του υπουργού Εξωτερικών της Ελλάδας, Σπύρου Θεοτόκη από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή.
Τον Μάρτιο του 1959, αν και τοποθετημένος στην Αθήνα, θα κληθεί να λάβει μέρος στην επιτροπή στο Λονδίνο που είχε συγκληθεί να επεξεργαστεί τις λεπτομέρειες της συμφωνίας της Ζυρίχης, παραμένοντας εκεί μέχρι και τον Απρίλιο του 1960.
Υπήρξε επίσης στενός φίλος του Γιώργου Σεφέρη και του Θεόφιλου Δ. Φραγκόπουλου.
Απεβίωσε στο Κολωνάκι, στις 12 Οκτωβρίου το 1972, σε ηλικία 48 ετών, έχοντας προσβληθεί από καρκίνο, και ενταφιάστηκε στο Α΄ νεκροταφείο Αθηνών. Ήταν παντρεμένος με την Αριέττα Σκαναβή, με την οποία απέκτησαν δύο γιους, τον Λουκά, δικηγόρο, και τον Θάνο, μουσικό. Τρία χρόνια μετά τον θάνατό του η ελληνική πολιτεία τον τίμησε με τον Μεγαλόσταυρο του Τάγματος του Φοίνικος για την αγωνιστική του δράση]
Συγγραφικό έργο
Παράλληλα με τη διπλωματική του σταδιοδρομία ανέπτυξε συγγραφική δραστηριότητα εκδίδοντας αρκετά μυθιστορήματα. Στην ελληνική πεζογραφία εμφανίστηκε στα μέσα της δεκαετίας του ’50 με την τριλογία Χρονικό μιας σταυροφορίας, που αφορά την περίοδο της αντίστασης στη διάρκεια της Κατοχής. Περιλαμβάνει τα μυθιστορήματα Η ρίζα του μύθου (1954), Πορεία στο σκοτάδι (1955) και Η άλλη όχθη (1958), μέσα από τα οποία περιγράφεται η Εθνική Αντίσταση και ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος από την οπτική γωνία της δεξιάς αστικής παράταξης. Ο πρώτος τόμος της τριλογίας διαπνεόταν από έντονα αντικομμουνιστικά αισθήματα αλλά κατά τη διάρκεια της συγγραφής των επομένων δύο τόμων η στάση του συγγραφέα άρχισε να μεταβάλλεται αισθητά με αποτέλεσμα ο τρίτος τόμος να αποτελεί ένα γεφύρωμα του χάσματος των δύο αντιμαχόμενων πλευρών.
Στο μυθιστόρημα Η Χάλκινη Εποχή (1960), δημοσιευμένο πρώτα στα αγγλικά υπό τον τίτλο The Age of Bronze, περιγράφει την πάλη των Ελλήνων της Κύπρου κατά της αγγλικής αποικιοκρατίας.
Επίσης, ασχολήθηκε με άλλα είδη λογοτεχνίας, όπως δοκίμια, ποίηση και μεταφράσεις. Στη διάρκεια της δικτατορίας υπήρξε ένα από τα μέλη της αντικαθεστωτικής εκδοτικής ομάδας. Το 1970 κυκλοφόρησε στην Ελβετία ανώνυμα στα γαλλικά το έργο του Vérité sur la Grèce, που καταγγέλλει το καθεστώς της Ελλάδος, έργο που κυκλοφόρησε και στην Αγγλία σε μετάφραση του Ρίτσαρντ Κλογκ (Richard Clogg) με τίτλο Inside the Colonels’ Greece, σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία.
Την ίδια εποχή πήρε μέρος και στις συλλογικές εκδόσεις Δεκαοχτώ κείμενα (1970), Νέα Κείμενα (1971) και Νέα Κείμενα 2 (1972). Πολλά επίσης κείμενά του έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά όπως Νέα Εστία, Κυπριακά Γράμματα, Η Συνέχεια και Εποχές.
Στα πρώτα του έργα υπέγραφε με το ψευδώνυμο Ρόδης Προβελέγγιος, διότι πίστευε, λανθασμένα, ότι ως διπλωματικός υπάλληλος δεν επιτρέπεται να δημοσιεύει βιβλία με το όνομά του. Για τη συγγραφική του δραστηριότητα τιμήθηκε με το Βραβείο των Δώδεκα, με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος και με το Βραβείο Κώστα Ουράνη (το 1956 για το έργο του Πορεία στο σκοτάδι). Περισσότερο ολοκληρωμένο λογοτεχνικά έργο του θεωρείται το αλληγορικό μυθιστόρημα Οι Γραικύλοι (1967).
Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας ο Ρόδης Ρούφος υπήρξε μέλος της “κίνησης των 18”, η οποία διαμαρτυρόταν για την υποχρεωτική δημοσίευση έργων τους από τη Χούντα στις λογοκριμένες εφημερίδες, ζητώντας παράλληλα αποκατάσταση της ελευθεροτυπίας, καθώς και στην Εταιρεία Μελέτης Ελληνικών Προβλημάτων (ΕΜΕΠ), που απαγορεύθηκε στη συνέχεια από το καθεστώς. Υπήρξε επίσης, μαζί με τον Στρατή Τσίρκα, εμπνευστής των Δεκαοχτώ Κειμένων, που εκδόθηκαν τον Ιούλιο του 1970. Τον επόμενο χρόνο ακολούθησε η έκδοση των δύο τόμων των Νέων Κειμένων, με συμμετοχή πάλι του Ρόδη Ρούφου.
Τα κείμενα αυτά στρέφονταν κατά της Χούντας, αποτελώντας έτσι μια από τις πρώτες συγκροτημένες διαμαρτυρίες διανοουμένων. Θεωρείται ότι η παρουσία του, λόγω της πολιτικής οξυδέρκειάς του και της μετριοπάθειάς του, υπήρξε καθοριστική ώστε να ομολαποιοηθούν οι όποιες διαφωνίες παρουσιάστηκαν στα μέλη της ανομοιογενής ομάδας των δεκαοκτώ συγγραφέων, ο δε πρόωρος θανατός του επηρέασε σημαντική την πορεία και εξέλιξη αυτής.
Mετά τον θάνατό του, οι κληρονόμοι του εξέδωσαν τον τόμο Επιλογή, με ανέκδοτα λογοτεχνικά του κείμενα.
Έργα
– Χρονικό μιας σταυροφορίας [τρεις τόμοι: Η ρίζα του μύθου (1954), Πορεία στο σκοτάδι (1955), Η άλλη όχθη (1958)]. Αναθεωρημένη έκδοση: Κέδρος (1972). Επανέκδοση: εκδ. Ωκεανίδα (2004). Νέα έκδοση της μυθιστορηματικής τριλογίας για την Κατοχή και την Αντίσταση, από τις εκδόσεις Εστία,( 2015).
– Η Χάλκινη Εποχή. Το μυθιστόρημα του Κυπριακού Αγώνα (1960). Επανέδοση από το Βιβλιοπωλείον της Εστίας (1980, 1999), και τον Δημοσιογραφικό Οργανισμό Λαμπράκη (2008). Ανεθεωρημένη έκδοση με ανέδοτο υλικό από το Βιβλιοπωλείον της Εστίας (2011).
– Η μέρα της κρίσης (1957). Θέατρο.
– Οι Γραικύλοι. Ιστορικό μυθιστόρημα (1967). Επανέδοση από τις εκδ. Ίκαρος (1967), τις εκδ. Ωκεανίδα (1999) και τον Δημοσιογραφικό Οργανισμό Λαμπράκη (2008).
– Οι μεταμορφώσεις του Αλάριχου (1971). Δοκίμια.
– Επιλογή 1 (1973). Κέδρος.
Συμμετοχή σε συλλογικά έργα
– Δεκαοχτώ κείμενα, Κέδρος (1970, 1994)
– Νέα Κείμενα, Κέδρος (1971)
– Νέα Κείμενα 2, Κέδρος (1972)
– Μέρες του ποιητή Κ. Π. Καβάφη, Ευθύνη (2006)
Μεταφράσεις
– Λόγγος, Δάφνης και Χλόη. Ίκαρος (1970), Διάττων (2008)
– Ξενοφώντος, Ελληνικά, Ωκεανίδα (2000, 2005). Αποσπάσματα της μετάφρασης αυτής και στο: Αρχαίοι Έλληνες ιστοριογράφοι. Κείμενο με παράλληλες μεταφράσεις. Διδακτικό εγχειρίδιο της Α΄ Γενικού Λυκείου, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων (2011)
wikipedia