Νικηφόρος Παλαιολόγος -Ο γενάρχης των Παλαιολόγων

Ο Νικηφόρος Παλαιολόγος (… – 18 Οκτωβρίου 1081) ήταν στρατηγός του 11ου αι. και ήταν ο αρχηγέτης του Οίκου των Παλαιολόγων.

Είναι το πρώτο μέλος του Οίκου που έμελλε να δώσει τους τελευταίους Αυτοκράτορες των Ρωμαίων, από το 1259 και εξής.
Πρώτα αναφέρεται κατά τη σύντομη βασιλεία του Ρωμανού Δ΄ Διογένη (1068-1071). Ήταν υποστηρικτής του Μιχαήλ Ζ΄ Δούκα, έτσι ήταν εχθρικός προς τον Ρωμανό Δ΄ και αντιστρατευόταν τον θείο του Μιχαήλ Ζ΄, δηλ. τον Ιωάννη Δούκα και τον Μιχαήλ Ψελλό.
Μετά την καταστροφική μάχη του Μαντζικέρτ το 1071 και την πτώση του Ρωμανού Δ΄, εστάλη στην Ανατολή εναντίον του Νορμανδού μισθοφόρου Ρουσέλ ντε Μπαγιέλ (Roussel de Bailleul), που είχε στασιάσει. Ο Νικηφόρος πρώτα συνέλεξε 6.000 μισθοφόρους από τη Γεωργία, αλλά στη μάχη εναντίον του Ρουσέλ οι Γεωργιανοί αυτομόλησαν και ηττήθηκε.
Το 1077 καταγράφεται ως δούκας της Μεσοποταμίας. Αν και ήταν πιστός στον Μιχαήλ Ζ΄ Δούκα (1071-1078), επέτρεψε στον γιο του Γεώργιο Παλαιολόγο να συμμετάσχει στη στάση του Νικηφόρου (Γ΄) Βοτανειάτη, ο οποίος έγινε Αυτοκράτορας το 1078. Όταν το 1081 οι Κομνηνοί στασίασαν με αρχηγό τον Αλέξιο (Α΄), έμεινε πιστός στον Νικηφόρο Γ΄, όμως ο γιος του Γεώργιος και οι Δούκες υποστήριξαν τον Αλέξιο (Α΄).
Όπως περιγράφει η Άννα Κομνηνή στην Αλεξιάδα της, όταν την 1η Απριλίου 1081 οι Κομνηνοί εισέβαλαν στην Κωνσταντινούπολη, ο πατέρας αντίκρυσε τον γιο του στις τάξεις τους. Ακόμη και τότε, ο Νικηφόρος Παλαιολόγος ζήτησε από τον Βοτανειάτη να του επιτρέψει τη διοίκηση της φρουράς των Βαράγγων για να υπερασπιστεί το Παλάτιο, αλλά ο Αυτοκράτορας δεν ήθελε να αντισταθεί. Τότε πρότεινε να υιοθετηθεί ο Αλέξιος (Α΄) από τον Νικηφόρο Γ΄ και ο πρώτος να είναι ουσιαστικός ηγεμόνας, ενώ ο δεύτερος να είναι τιμητικά μόνο. Ωστόσο η πρόταση απορρίφθηκε από τον Ιωάννη Δούκα και παραιτήθηκε ο Βοτανειάτης.
Τελικά ο Νικηφόρος Παλαιολόγος αποδέχθηκε τον Αλέξιο Α΄ ως νέο Αυτοκράτορα και τον συνόδευσε στην εκστρατεία του εναντίον του Ροβέρτου του Γυισκάρδου δούκα της Απουλίας και της Καλαβρίας. Πολέμησε και σκοτώθηκε στη μάχη του Δυρραχίου στις 18 Οκτωβρίου 1081 εναντίον των Νορμανδών.
Οικογένεια
Είχε δύο τέκνα:
Γεώργιος, νοβελίσσιμος, στρατηγός, από τους κύριους υποστηρικτές του Αλέξιου Α΄ Κομνηνού. Νυμφεύτηκε την Άννα Δούκαινα, αδελφή της Ειρήνης, συζύγου του Αλεξίου Α΄. Γιοι του ήταν οι:
Νικηφόρος, απόγονος του οποίου είναι ο Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος.
Ανδρόνικος.
Αλέξιος, νυμφεύτηκε την Άννα Κομνηνή Δούκαινα· επίσης απόγονός του είναι ο Μιχαήλ Η΄ Παλαιολόγος.
Νικόλαος.
Ρωμανός.
wikipedia
Η καταγωγή των Παλαιολόγων
Η προφορική παράδοση σχετικά με την καταγωγή του αυτοκρατορικού οίκου των Παλαιολόγων την ανάγει στην Ιταλία. Σύμφωνα με μια εκδοχή, οι Παλαιολόγοι κατάγονταν από την ιταλική πόλη Βιτέρμπo (παλαιός λόγος = vetus verbus)· κατά μιαν άλλη εκδοχή, ήταν ρωμαϊκής καταγωγής και έφθασαν στην Κωνσταντινούπολη μαζί με το Μεγάλο Κωνσταντίνο.
Αυτή η δεύτερη παραλλαγή θυμίζει αντίστοιχες παραδόσεις σχετικά με άλλες βυζαντινές αριστοκρατικές οικογένειες με βλέψεις στον αυτοκρατορικό θρόνο (π.χ. Φωκάδες και Δούκες): η καταγωγή από τη Ρώμη και η μετακίνηση στην Κωνσταντινούπολη μαζί με τον ιδρυτή της και αυτοκράτορα Μεγάλο Κωνσταντίνο εξασφάλιζε αίγλη και κατά κάποιον τρόπο νομιμοποιούσε τις αυτοκρατορικές διεκδικήσεις των οικογενειών αυτών.1
Στην πραγματικότητα φαίνεται ότι οι Παλαιολόγοι κατάγονταν από τη Μικρά Ασία, και μάλιστα από το βυζαντινό θέμα των Ανατολικών.2 Σχετικά με την ετυμολογία του επωνύμου τους ο Kazhdan θεωρεί ότι σημαίνει «ρακοσυλλέκτης», που ενδεχομένως υποδεικνύει ταπεινή καταγωγή, ενώ ο Vannier προτιμά να το ερμηνεύσει ως «συλλέκτης αρχαίων αντικειμένων».3 Σε σχέση με τις άλλες βυζαντινές αριστοκρατικές οικογένειες, οι Παλαιολόγοι εμφανίζονται σχετικά αργά, το δεύτερο μισό του 11ου αιώνα.
Έτσι ο πρώτος γνωστός Παλαιολόγος –ίσως και ο γενάρχης της οικογένειας– ήταν ο Νικηφόρος· διοικητής του θέματος της Μεσοποταμίας πιθανότατα με τον τίτλο του δούκα στα χρόνια της βασιλείας του Μιχαήλ Ζ΄ (1071-1078) υποστήριξε ενεργά τη στάση του Νικηφόρου (Γ΄) Βοτανειάτη. Αντίθετα, ο γιος του Νικηφόρου, ο Γεώργιος, ήταν υποστηρικτής των Δουκών και στη συνέχεια του Αλεξίου Α΄ Κομνηνού· ο γάμος του με την εγγονή του Ιωάννη Δούκα, την Άννα, συνέδεσε τους Παλαιολόγους με τις οικογένειες των Δουκών και των Κομνηνών και αναλόγως ρύθμισε και τις συμμαχίες τους. Ο Γεώργιος αναφέρεται ως κουροπαλάτης και δουξ του Δυρραχίου επί Αλεξίου Α΄ Κομνηνού (1081-1118).4
Περισσότερα για την Παλαιολόγεια δυναστεία (1259-1453) ΕΔΩ