Το ρωσικό καρότο στην Τουρκία, το βέτο των ΗΠΑ και η ασπίδα του EastMed

Ενεργειακό καρότο προσφέρει η Ρωσία στην Τουρκία, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης συνεργασίας, που στόχο έχει να δέσει ακόμη περισσότερο τα συμφέροντα των δυο χώρων, γεγονός που δίνει την ευκαιρία στον Ταγίπ Ερντογάν να παίζει με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση την πολιτική του εκκρεμούς.

Δηλαδή να κινείται μια προς τη Δύση -και δη προς τις ΗΠΑ- και μια προς τη Μόσχα.
Είναι, δε, πρόδηλον ότι η Άγκυρα δεν μπορεί μεν να αποδράσει από το ΝΑΤΟ, αποκομίζει δε από τις ΗΠΑ όσα περισσότερα οφέλη μπορεί, υπό το πρόσχημα να μην πέσει ακόμη πιο βαθιά στις αγκάλες της Ρωσίας.
Και το σκηνικό αυτό στήνεται δίπλα μας, μέσω Συρίας δηλαδή, και ενώ ο Ταγίπ Ερντογάν θα μεταβεί στις ΗΠΑ για να συναντήσει τον Πρόεδρο Τραμπ, λίγες μόνο μέρες πριν από την Τριμερή του Βερολίνου στις 25 Νοεμβρίου.
Ενεργειακή σχέση
Οι Ρώσοι συνδέονται με την Τουρκία: 1. Μέσω διαφόρων αγωγών, όπως είναι ο Blue Stream και ο υπό κατασκευήν Turkish Stream.
1. Το πυρηνικό πρόγραμμα του Άκιουγιου, που είναι πλέον πρόδηλο ότι ο Ταγίπ Ερντογάν δεν το θέλει μόνο για ενεργειακά ζητήματα, αλλά και για την πυρηνική καλλιέργεια, με απώτερο στόχο την απόκτηση ατομικών όπλων.
2. Διά του αγωγού που είναι στα πλάνα να [Yiannos C1] [Yiannos C1] κατασκευαστεί μετά τη λήξη των εχθροπραξιών στη Συρία για να περάσει από το Ιράν και το Ιράκ και να βγει στα παράλια της Μεσογείου. Και από εκεί να στραφεί στο Τσεϊχάν. Επί του αγωγού υπάρχει βέτο από πλευράς των ΗΠΑ, λόγω των κακών σχέσεων με την Τεχεράνη, η οποία εμφανίζεται ως μια από τις μεγαλύτερες απειλές πλέον όχι μόνο για τους Αμερικανούς, αλλά και για το Ισραήλ.
3. Έχει τύχει υπόσχεσης από τη Μόσχα να δεχθεί αγωγό από τα οικόπεδα τής Συρίας στη Μεσόγειο, τα οποία είναι ήδη καπαρωμένα από τη Ρωσία και των οποίων η αξιοποίηση θα αρχίσει, προφανώς, μετά τον τερματισμό του πολέμου. Ακόμη και αν οι ΗΠΑ έχουν βέτο για τον αγωγό από το Ιράν στη Συρία, διότι σε επίπεδο Ιράκ απ’ όπου θα περάσει ο εν λόγω αγωγός έχουν έλεγχο, δεν μπορούν να πράξουν κάτι ανάλογο στα οικόπεδα της Συρίας, των οποίων η παραγωγή θα διοχετεύεται με αγωγό στις εγκαταστάσεις του Τσεϊχάν.
Ο άξονας του κακού
Η γεωπολιτική αναμόρφωση και αναδιάταξη δυνάμεων γίνεται σταδιακά και σε βάθος χρόνου με διάφορα εναλλακτικά σενάρια, που βγαίνουν από τα συρτάρια των Μεγάλων Δυνάμεων. Οι υπόλοιποι, εάν δεν παρακολουθούν και δεν αναλύουν, διατρέχουν τον κίνδυνο να χάσουν το τρένο και να τους πλακώσουν τα γεγονότα.
Διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι, «όπως εξελίσσονται τα πράγματα, ούτε οι Αμερικανοί ούτε οι Ρώσοι έχουν πρόθεση να ενοχλήσουν την Τουρκία, γεγονός που υποδηλοί ότι δεν διαφαίνεται, αυτό που λέγεται περί της όποιας άσκησης πιέσεων για αλλαγή της τουρκικής στάσης, όχι μόνο στο θέμα της ασφάλειας, αλλά και στο θέμα της ενέργειας και ειδικότερα στον επανακαθορισμό της Κυπριακής ΑΟΖ μετά τη λύση».
Επιπρόσθετα, τονίζονται τα ακόλουθα: «Τα ενεργειακά ζητήματα όπως τα θέτει η Τουρκία είναι συνδεδεμένα με τα θέματα της ασφάλειας και τη σχέση, που αναπτύσσεται στον άξονα Ρωσία, Ιράν και Τουρκία, ο οποίος στην παρούσα φάση αποτυπώνεται σε όσα συμβαίνουν στη Συρία και πιο συγκεκριμένα στην πρόθεση και των τριών αυτών χωρών να κατασκευαστεί ο αγωγός από το Ιράν προς το Ιράκ και τη Συρία και να βγει προς τη Μεσόγειο. Από εκεί μπορεί να γυρίσει προς το Τσεϊχάν για να καλύψει είτε τις ανάγκες της Τουρκίας είτε να περάσει στις αγορές. Το ίδιο ισχύει και για τα οικόπεδα της Συρίας, που είναι από τώρα υπό τον έλεγχο της Ρωσίας».
Σε αυτό το πλάνο, δηλαδή της εκμετάλλευσης των ενεργειακών οικοπέδων της Συρίας, εντάσσονται και οι κοινές περιπολίες της Μόσχας με τη Ρωσία στη ζώνη ασφαλείας εντός της Συρίας. Οι κοινές περιπολίες είναι αυτές που νομιμοποίησαν την τουρκική εισβολή στη Συρία με τη σύμφωνη γνώμη των ΗΠΑ, που φλερτάρει για την αποκατάσταση των σχέσεών της με την Τουρκία.
Από την πλευρά τους, οι Αμερικανοί διατηρούν τον έλεγχο των πετρελαιοπηγών της Συρίας, αλλά και αυτών του Κιρκούτ στο Ιράκ, ενώ, ταυτοχρόνως, αναθεωρούν το αμυντικό τους δόγμα στην περιοχή, θεωρώντας ως κύρια απειλή όχι το ISIS, που μετά τον αποκεφαλισμό του νέου του ηγέτη, εκτιμούν ότι η κατάσταση βαίνει καλώς, αλλά το Ιράν. Εξ ου και η μετακίνηση δυνάμεων στην περιοχή και δη του 5ου Αμερικανικού Στόλου στην περιοχή των Στενών του Ορμούζ και η ενίσχυση της Σαουδικής Αραβίας.
Αληθές είναι ότι, μια πολεμική σύγκρουση των ΗΠΑ με το Ιράν ανοίγει τις πύλες της κολάσεως στην περιοχή, διότι οι συγκρούσεις δεν θα περιοριστούν μεταξύ των δυο χωρών, αλλά θα υπάρχει διάχυση. Τα έξοδα του γάμου η νύφη δεν τα αξίζει για τους Αμερικανούς, που θα είναι αναγκασμένοι να στείλουν δυνάμεις επί του εδάφους και να κουβαλούν φέρετρα στην πατρίδα.
Ταυτοχρόνως, δε, η Ρωσία δεν θα μπει σε πόλεμο με τις ΗΠΑ για το Ιράν, αλλά θα προβεί στις απαιτούμενες αποτρεπτικές ενέργειες ή θα υποθάλπει την αμερικανική κατατριβή. Η πτώση του Ιράν θα ήταν δυνατό να επέλθει με συνδυασμό οικονομικών κυρώσεων και εσωτερικών αντιδράσεων.
Η επιλογή του EastMed
Όσο, δε, για τον άξονα της Ρωσίας με το Ιράν και την Τουρκία, μπορεί να σπάσει μόνο με την αλλαγή της τουρκικής πολιτικής και δη με την πτώση του Ερντογάν στα επόμενα χρόνια και τη στροφή και πάλι της χώρας προς τις ΗΠΑ επί τη βάσει ανταλλαγμάτων, μεταξύ των οποίων, βεβαίως, θα τεθεί και το Κυπριακό, εκτός και εάν, τώρα, προτού κλείσει το παράθυρο ευκαιρίας, αρχίσει η υλοποίηση του EsatMed, ο οποίος:
1. Αποτελεί τη μοναδική εναλλακτική επιλογή για τις ΗΠΑ και χώρες της ΕΕ έναντι του «Βόρειου Αγωγού 2», ο οποίος εφόσον ολοκληρωθεί, θα αυξήσει τις ενεργειακές και πολιτικές εξαρτήσεις της Ευρώπης έναντι της Ρωσίας. Η εξισορρόπηση μπορεί να προκύψει μέσω του EastMed.
2. Αποτελεί οικονομικό και αναπτυξιακό πρόγραμμα με ευρωπαϊκά (γαλλικά, ιταλικά, ελληνικά, κυπριακά και άλλων χωρών), αμερικανικά και ισραηλινά κεφάλαια. Είναι ο μόνος αγωγός που δεν θα ελέγχεται από τη ρωσική Gasprom.
3. Συνδέεται με θέματα ασφάλειας και δη γεωπολιτικής και γεωστρατηγικής σημασίας. Η Ρωσία διαρρηγνύει την περιοχή του Rimland με την Τουρκία και το Ιράν για να ελέγχει στο πλαίσιο της αναθεωρητικής της στρατηγικής την Ευρασία, κατά τρόπον ώστε να εξυπηρετεί στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό τα συμφέροντά της και να επιστρέψει ως ισχυρή ηγέτιδα χώρα στο διεθνές σύστημα. Δεν είναι τυχαίο που η Ρωσία δεν συμμετείχε στην εκμετάλλευση του κυπριακού φυσικού αερίου. Για τους δικούς της λόγους έχει επιλέξει το τουρκικό στρατόπεδο. Τέτοιοι λόγοι είναι τα όσα έχουν ήδη αναλυθεί. Ο αμυντικός αντίποδας, το σημείο δηλαδή ανάσχεσης για τις ΗΠΑ, των όσων συμβαίνουν με αφορμή τον άξονα Ρωσίας, Τουρκίας, Ιράν είναι η θάλασσα και το αμυντικό τόξο που μπορεί να δημιουργήσει ο EastMed με τη συμμετοχή του Ισραήλ και άλλων ευρωπαϊκών δυνάμεων υπό την επίβλεψη των ΗΠΑ.
Το Μπογάζι κι η Καρπασία
Ο στρατηγικός σχεδιασμός του EastMed είναι αποτρεπτική απάντηση στους επιθετικούς σχεδιασμούς της Τουρκίας και προλαβαίνει την όποια μελλοντική στροφή των ΗΠΑ προς την Άγκυρα, και αυτήν ακόμη του Ισραήλ, κατά τρόπον ώστε να είναι σε βάρος ημών. Επιπροσθέτως, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το εξής, που σχετίζεται με τις συνομιλίες και την αντίληψη ότι η Τουρκία δεν θα αλλάξει στάση στο Κυπριακό, διότι αυτό της επιβάλλουν οι στρατηγικοί σχεδιασμοί, τους οποίους έχει θέσει ήδη σε εφαρμογή για την ανάδειξή της στα επόμενα χρόνια ως ναυτικής και ενεργειακής δύναμης:
Α) Η Άγκυρα για να μπορεί να παίζει με τα θέματα του φυσικού αερίου και δη με το Τσεϊχάν θα πρέπει να επιμείνει στη λογική της τουρκικής λίμνης από τη Μαρμαρίδα στην Αλεξανδρέττα.
Β) Η Άγκυρα θα πρέπει να ελέγχει και την περιοχή της Καρπασίας και του Κόλπου της Αμμοχώστου απέναντι από τα συριακά οικόπεδα, των οποίων η Τουρκία προσδοκά να αναλάβει την ασφάλεια. Ο σχεδιασμός αυτός δικαιολογεί και την πρόθεση της Άγκυρας να εγκαθιδρύσει μια μεγαλύτερη Ναυτική Βάση στο Μπογάζι, ενώ θα πρέπει να τονιστεί ότι το λιμάνι της Αμμοχώστου χρησιμοποιείται και για στρατιωτικούς σκοπούς. Το σύνολο του σκηνικού αυτού είναι ενταγμένο στη στρατηγική της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Ασφαλής εκμετάλλευση
Υπό αυτές τις συνθήκες, πώς να αναμένει κάποιος ότι η Τουρκία θα υπαναχωρήσει από τις βασικές της θέσεις, όπως είναι η άρνηση της πλήρους αποχώρησης από την Κύπρο του στρατού της και ο πλήρης έλεγχος του φυσικού αερίου και προφανώς η εκμετάλλευσή του;
Πώς πάμε σε Τριμερή χωρίς τη μελέτη των γεωπολιτικών δεδομένων και με τα μέλη του Εθνικού Συμβουλίου να ισχυρίζονται μεν ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις για αλλαγή της τουρκικής πολιτικής, αλλά να πιέζουν τον Πρόεδρο να πάει;
Και από τη στιγμή που μεταβαίνει εκεί, αρχίζει μια νέα περιπέτεια, την οποία θα πρέπει να διαχειριστεί. Η αντίληψη ότι θα πρέπει να κερδηθεί χρόνος είναι ορθή εφόσον είναι ενταγμένη σε μια στρατηγική που θέλει τη δημιουργία του EastMed. Αλλιώς θα προκύψει εμπέδωση τουρκικών τετελεσμένων, κυρίως στη θάλασσα και δη στην ΑΟΖ.
Και τονίζονται αυτά, διότι ο βασικός διπλός στόχος είναι: 1. Η διατήρηση και όχι η διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και η αντικατάστασή της από δυο ισότιμα συνιστώντα κράτη, που θα τελούν υπό τον έλεγχο της Τουρκίας. 2. Η ασφαλής εκμετάλλευση του φυσικού αερίου, που περνά μέσα από συμμαχίες και τον EastMed. Η κατοχύρωση του φυσικού αερίου στηρίζεται στο νομικό καθεστώς της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Βεβαίως, οι ομοσπονδιακοί και νεο-απορριπτικοί δεν θέλουν να ακούν για εναλλακτικές επιλογές και για τον EastMed, διότι δεν έχουν την τόλμη να παραδεχθούν ότι η πολιτική τους απέτυχε. Τρίζουν καρέκλες. Και επιμένουν στον αγωγό προς Τουρκία, εθελοτυφλώντας στο αυτονόητο: Ότι προσθέτουν ακόμη ένα κομμάτι στο παζλ της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Θα θέλαμε να πιστεύουμε ότι μπορούν να δουν ακόμη και τη δωδεκάτη την πραγματικότητα. Δυστυχώς, από τις δηλώσεις τους και τις δράσεις τους δημιουργούν ένα τόσο τοξικό περιβάλλον, που δεν μας το επιτρέπουν…
Το τόξο Ρωσίας, Τουρκίας, Ιράν και η ασπίδα του EastMed

Ο χάρτης αποτυπώνει το τόξο της συμμαχίας Ρωσίας, Τουρκίας, Ιράν με σκοπό από πλευράς Μόσχας τη διάρρηξη της περιφέρειας της Ευρασίας με αιχμή την Άγκυρα, σε μια προσπάθεια να σπάσει η κυκλωτική κίνηση της Δύσης. Επιπρόσθετα, μπορούμε να δούμε τη σημασία της τουρκικής και ρωσικής αναθεωρητικής στρατηγικής και τη σημασία του EastMed ως αντισταθμιστικής ασπίδας στη λογική ότι, η δυτική ανάσχεση και δη των ΗΠΑ μπορεί να γίνει στη θάλασσα και όχι μόνο στην ξηρά.
Στον χάρτη είναι εμφανή τα όρια της «Γαλάζιας Πατρίδας» και ο αγωγός προς Τουρκία ως ένα βασικό τμήμα του τουρκικού στρατηγικού παζλ. Στον ένθετο χάρτη, από το βιβλίο του γράφοντος «Energy Turf Wars», καθρεφτίζεται τμήμα των ενεργειακών σχεδιασμών της Ρωσίας, πώς οι ΗΠΑ με τους συμμάχους τους φρόντισαν να την έχουν περικυκλωμένη, και πώς ο EastMed μπορεί να αποτελέσει αποτρεπτική ασπίδα και τμήμα του δυτικού συστήματος ασφάλειας.
Γιάννος Χαραλαμπίδης
Δρ των Διεθνών Σχέσεων
Σημερινή