Μεγάλα μυαλά: Φραντς Μποάζ

Ο Φραντς Ούρι Μποάζ (Βεστφαλία, Γερμανική συνομοσπονδία 9 Ιουλίου 1858 – 21 Δεκεμβρίου 1942) ήταν Γερμανοαμερικανός ανθρωπολόγος και πρωτοπόρος της σύγχρονης ανθρωπολογίας, αποκαλούμενος και «πατέρας της αμερικανικής ανθρωπολογίας».

Ο Μποάζ στη Γερμανία ολοκλήρωσε το διδακτορικό του στην ψυχολογία, με εξειδίκευση στην ψυχοφυσική της αντίληψης, και κατόπιν έκανε μεταδιδακτορική μελέτη στη γεωγραφία. Συμμετείχε σε αποστολή στον βόρειο Καναδά, όπου σαγηνεύτηκε από τον πολιτισμό και τη γλώσσα των Ινουίτ της Νήσου Μπάφιν. Κατόπιν έκανε εργασία πεδίου με τους αυτόχθονες πολιτισμούς και γλώσσες του βορειοδυτικού Ειρηνικού.
Το 1887 μετανάστευσε στις ΗΠΑ όπου εργάστηκε αρχικά ως έφορος στο Σμιθσόνιαν. Το 1899 έγινε καθηγητής της ανθρωπολογίας στο πανεπιστήμιο Κολούμπια όπου παρέμεινε ως το τέλος της σταδιοδρομίας του. Μέσω των μαθητών του, πολλοί από τους οποίους κατέλαβαν θέσεις σε ανθρωπολογικά τμήματα και ερευνητικά προγράμματα, ο Μποάζ επηρέασε βαθιά την ανάπτυξη της αμερικανικής ανθρωπολογίας. Ανάμεσα στους σημαντικότερους μαθητές του συγκαταλέγονται οι Άλφρεντ Λούις Κρέμπερ, η Ρουθ Μπένεντικτ, ο Έντουρντ Σάπιρ, η Μάργκαρετ Μιντ και πολλοί άλλοι.
Επιστημονικός ρατσισμός
Επίσης, υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους αντιπάλους της άλλοτε δημοφιλούς ιδεολογίας του επιστημονικού ρατσισμού, της ιδέας ότι η φυλή είναι βιολογική έννοια και ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι καλύτερα κατανοητή μέσω της τυπολογίας των βιολογικών χαρακτηριστικών.
Με μια σειρά πρωτοποριακών μελετών στη σκελετική ανατομία έδειξε ότι το κρανιακό σχήμα και μέγεθος είναι εξαιρετικά μεταβλητό εξαιτίας περιβαλλοντικών παραγόντων όπως είναι η διατροφή και η γενική υγεία, αντίθετα με τους ισχυρισμούς των ρατσιστών ανθρωπολόγων της εποχής του, που θεωρούσαν το σχήμα του κρανίου σταθερό φυλετικό χαρακτηριστικό.
Ο Μποάζ με το έργο του έδειξε ότι οι διαφορές στην ανθρώπινη συμπεριφορά δεν καθορίζονται από βιολογικές προδιαθέσεις, αλλά είναι το αποτέλεσμα πολιτισμικών διαφορών που αποκτούνται μέσω της κοινωνικής μάθησης. Με αυτόν τον τρόπο εισήγαγε τον πολιτισμό ως κυρίαρχη έννοια για την περιγραφή των παρατηρούμενων διαφορών στη συμπεριφορά ανάμεσα σε ανθρώπινες ομάδες και ως κεντρική αναλυτική έννοια της ανθρωπολογίας.
Συνεισφορές στην ανθρωπολογία
Ανάμεσα στις μεγαλύτερες συνεισφορές του στην ανθρωπολογική σκέψη ήταν η απόρριψη των άλλοτε δημοφιλών εξελικτικών προσεγγίσεων στη μελέτη του πολιτισμού, που έβλεπαν όλες τις κοινωνίες να αναπτύσσονται μέσω μιας σειράς ιεραρχικών τεχνολογικών και πολιτισμικών φάσεων, με τον δυτικοευρωπαϊκό πολιτισμό στην κορυφή. Ο Μποάζ έδειξε ότι ο πολιτισμός αναπτύχθηκε ιστορικά μέσω των αλληλεπιδράσεων ομάδων ανθρώπων και της διάχυσης των ιδεών. Συνεπώς, δεν υπάρχει κάποια διαδικασία μέσω της οποίας προσωρούν οι κοινωνίες σε «υψηλότερες» πολιτισμικές μορφές. Τούτη η διάκριση ώθησε τον Μποάζ να απορρίψει την οργάνωση των εθνολογικών μουσείων που βασιζόταν σε μια ιδιαίτερη πολιτισμική φάση, προωθώντας την οργάνωση των εκθεμάτων βάσει της συγγένειας και της εγγύτητας των σχετικών πολιτισμικών ομάδων.
Εισήγαγε επίσης την ιδεολογία του πολιτισμικού σχετικισμού, σύμφωνα με την οποία οι πολιτισμοί δεν μπορούν να ταξινομηθούν αντικειμενικά ως ανώτεροι και κατώτεροι, καλύτεροι ή ορθότεροι. Όλοι οι άνθρωποι βλέπουν τον κόσμο μέσα από τον φακό του δικού τους πολιτισμού και τον κρίνουν σύμφωνα με κανόνες που απέκτησαν πολιτισμικά. Για τον Μποάζ το αντικείμενο της ανθρωπολογίας είναι να κατανοήσει τον τρόπο με τον οποίο ο πολιτισμός βοηθά τους ανθρώπους να αντιληφθούν και να επικοινωνήσουν με τον κόσμο με διαφορετικούς τρόπους. Προκειμένου να το πετύχει αυτό, η ανθρωπολογία χρειάζεται να στραφεί στη μελέτη της γλώσσας και των πολιτισμικών πρακτικών των υπό μελέτη κοινωνιών.
Τέλος, ενώνοντας την αρχαιολογία, τη μελέτη του υλικού πολιτισμού και της ιστορίας και τη φυσική ανθρωπολογία, τη μελέτη της ποικιλίας στην ανθρώπινη ανατομία, με την εθνολογία, τη μελέτη της πολιτισμικής ποικιλίας και την περιγραφική γλωσσολογία, τη μελέτη των προφορικών αυτοχθόνων γλωσσών, Ο Μποάζ δημιούργησε μια τετράπτυχη ανθρωπολογία, η προσέγγιση της οποίας υπήρξε κυρίαρχη στην αμερικανική ανθρωπολογία του 20ού αι.
wikipedia