Βασίλης Δημ. Χασιώτης
Στο τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, είχε δοθεί η ευκαιρία να διευθετηθεί οριστικά το «Ανατολικό Ζήτημα», μια διαρκής πηγή ανωμαλίας και διατάραξης της ειρήνης στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή, δηλαδή, το ζήτημα της οριστικής διάλυσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, εξαφανίζοντας κάθε δυνατή σπίθα μελλοντικής αναζωπύρωσης του ίδιου αυτού «Ζητήματος», ουσιαστικά δηλαδή, με την πλήρη εφαρμογή της Συνθήκης των Σεβρών που μετά την ολοκλήρωσή της, η Τουρκία θα περιορίζονταν στην ηπειρωτική της χώρα πέριξ της Άγκυρας, με μόνη θαλάσσια διέξοδο στη Μαύρη Θάλασσα, αν κι εκεί, προοπτικά, μια ισχυρή Ελλάδα, και πάντως πολύ ισχυρότερη της διαμορφούμενης με βάση την ανωτέρω Συνθήκη Τουρκία, θα είχε τη δυνατότητα, σε πρώτη ευκαιρία, να απελευθερώσει και την προαιώνια ελληνική γη του Πόντου, καθόλου λιγότερο ελληνική από τα υπόλοιπα εδάφη στα οποία η Συνθήκη των Σεβρών αναγνώριζε ελληνικά δικαιώματα.
Παρόλα αυτά, το «Ανατολικό Ζήτημα», είχε αφεθει, γι’ ακόμα μια φορά άλυτο, εξαιτίας των διαφωνιών των τότε ευρωπαϊκών Μεγάλων Δυνάμεων (Γαλλία, Ιταλία και Μεγάλη Βρετανία) αλλά και της εφεκτικής στάσης των ΗΠΑ, οι οποίες ουσιαστικά έκριναν πως στη θέση μιας ισχυρής Ελλάδας (ήταν η πλέον ανερχόμενη περιφερειακή Δύναμη της περιοχής) θα ήταν προτιμότερη εν τέλει η δημιουργία ενός τουρκικού κράτους, διαδόχου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, εδαφικά εντός των ορίων του σημερινού τουρκικού κράτους.
Βεβαίως, σήμερα, δεν μπορούμε να μιλάμε για μια επαναδιευθέτηση των συνόρων, ως μέσου επίλυσης του «Ανατολικού Ζητήματος», εκτός αν η Τουρκία ενεργούσα αφρόνως, το προκαλέσει η ίδια, στα πλαίσια μιας αυτοκτονικής κρίσης που θα την καταλάβει. Μπορούμε όμως να μιλάμε για την συνασπισμένη και αποφασισμένη στάση των Δυτικών Δυνάμεων (αυτές που ανήκουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση [Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία], ΗΠΑ και Βρετανία) μα και της Ρωσίας, η οποία δεν θα δηλώνει απλώς την αποφασιστικότητά τους στο επίπεδο των οικονομικών κυρώσεων και της διπλωματικής της απομόνωσης, αλλά, πολύ περισσότερο, αυτή η αποφασιστικότητα θα πρέπει να «μιλά» και τη μόνη γλώσσα που καταλαβαίνει η Τουρκία (αν και όχι μόνο αυτή), δηλαδή τη γλώσσα της στρατιωτικής ισχύος.
Μια οριστική επίλυση του «Ανατολικού Ζητήματος» με βάση τα σημερινά δεδομένα, σημαίνει πως η Τουρκία οφείλει να αποχωρήσει από όλα τα εκτός Τουρκίας εδάφη στα οποία διατηρεί στρατεύματα κατοχής, και οφείλει να σέβεται το Διεθνές Δίκαιο, όπως αυτό τρεχόντως είναι διαμορφωμένο, ήτοι, αποδεχόμενη τα κυριαρχικά δικαιώματα των όμορων κρατών της, όπως αυτά έχουν καθοριστεί με βάση το Δίκαιο αυτό αλλά και Διεθνείς Συνθήκες. Τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο. Κάθε τι το πλέον ή έλαττον τούτου, απλώς διευρύνει την βεντάλια και υποδηλώνει την προσπάθεια δημιουργίας «παραθύρων» από τα οποία να μπορεί να εισέλθει ή εξέλθει (ανάλογα περί τίνος πρόκειται) ο,τιδήποτε απαγορεύεται από την κύρια είσοδο.
Το ερώτημα, τώρα, αν σήμερα οι Δυνάμεις που μπορούν να αναστείλουν τον τουρκικό αναθεωρητισμό και υποχρεώσουν το Τουρκικό Κράτος να σέβεται το Διεθνές Δίκαιο και τις Διεθνείς Συνθήκες που καθορίζουν ζητήματα συνόρων και ορίων εθνικής κυριαρχίας, είναι πρόθυμες (ασφαλώς ικανές είναι, τόσο οικονομικά όσο και στρατιωτικά) όντως να παρέμβουν ως εγγυήτριες αυτού του Δικαίου και αυτών των Συνθηκών, αυτό είναι ένα υπό συζήτηση θέμα, διότι η απάντηση δεν είναι καθόλου εύλογη, όποια κι αν θα είναι αυτή, έξω και πέρα από την αναμενόμενη αντίδραση της Τουρκίας για το ποιος νομιμοποιεί στον ρόλο του «εγγυητή» τις Δυνάμεις αυτές, ερώτημα ασφαλώς που δεν στερείται ουσίας, αν ληφθεί υπόψη ο βίος και πολιτεία των Δυνάμεων αυτών όταν οι ίδιες ανερυθρίαστα στο παρελθόν (απώτερο μα και εγγύτερο), παραβίαζαν το ίδιο αυτό Διεθνές Δίκαιο και την κυριαρχία άλλων Κρατών, ετσιθελικά και υποκριτικά, προβάλλοντας λόγους που την ίδια στιγμή ίσχυαν και στη περίπτωση άλλων Κρατών, στα οποία όμως έκαναν ότι δεν έβλεπαν τίποτα, πέραν του ότι ήταν κατάδηλα εναντίον του ίδιου του γράμματος και του πνεύματος του Διεθνούς Δικαίου.
Έτσι η απάντηση στο ερώτημα αν επήλθε το πλήρωμα του χρόνου για την οριστική επίλυση του «Ανατολικού Ζητήματος», η απάντηση είναι πως ουδείς το γνωρίζει. Και ουδείς το γνωρίζει, διότι η πραγματική βούληση και οι πραγματικές επιδιώξεις των κατά τα ανωτέρω Δυτικών Δυνάμεων (και της Ρωσίας και του Ηνωμένου Βασιλείου), στο ζήτημα του τουρκικού αναθεωρητισμού, κάθε άλλο παρά ξεκάθαρες είναι, όχι τόσο στο ζήτημα του τακτικισμού, όσο στο ζήτημα των στρατηγικών τους στόχων, που είναι καλά κλειδωμένοι στα συρτάρια των διπλωματικών και μυστικών τους υπηρεσιών, στρατηγικές που δεν έχουν να κάνουν μονάχα με τον τουρκικό αναθεωρητισμό, μα και με τις ίδιες τις μεταξύ τους σχέσεις, σχέσεις καθόλου «συνεργατικές», σχέσεις καθόλου «εταιρικές», σχέσεις καθόλα ανταγωνιστικές, τέτοιες δηλαδή σχέσεις, που κάθε στιγμή και ασφαλώς και την «κρίσιμη στιγμή», όποτε έρθει (το «αν», μάλλον μπορεί να παραβλεφθεί), θα καθορίσουν τη στάση τους και τις αποφάσεις τους, θεμελιωμένες πάντοτε ΣΤΟ ΔΙΚΟ τους συμφέρον, που ουδέποτε θα είναι ΚΟΙΝΟ με κάποιο άλλο συμφέρον, παρά μονάχα όταν από σύμπτωση θα συμπίπτουν, οπότε τότε, ναι, θα μπορεί να προβληθεί και η κοινοτυπία των «κοινών συμφερόντων» κι εκεί πάνω να χτιστεί ένα αφήγημα για «συμμαχίες», «φιλίες», κ.λπ.