"ΟΔΥΣΕΙΑ": Η κατάθεση ζωής του Νίκου Καζαντζάκη

Του Χρυσόστομου Τσιρίδη

Ο ΟΔΥΣΕΑΣ
.
Ο Οδυσσέας πέραν της Ιθάκης , με ένα “νέο πρόσωπο” που εκπλήσσει ακόμη και την Πηνελόπη.
Χαρακτηριστικό το απόσπασμα από την Οδύσεια:
“κι η Πηνελόπη, που άλαλη, χλωμή στο θρόνο προσδοκούσε,
γυρνάει να δει, και παραλυούν τα γόνατά της απ’ τον τρόμο:
.
«Δεν είναι τούτος που λαχτάριζα χρόνια και χρόνια, Θε μου!
δράκο αναντιάζω σαραντάπηχο ν’ αντροπατάει το σπίτι!»
.
Αν στην Ομηρική Οδύσσεια κορυφαίο γεγονός είναι η ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΗ
των δύο συζύγων και η “επιστροφή” (ΝΟΣΤΟΣ)
στις παραδεγμένες αξίες ή και συμβατικότητες της ζωής (πατρίδα, σπίτι, σύζυγο, οικογένεια, τιμή, περιουσία κλπ)
.
στην… ΜΕΤΑ ΙΘΑΚΗΝ “Οδύσεια” του Καζαντζάκη τα κορυφαία ζητούμενα είναι δύο:
.
Πόσο και πώς μπορώ να αλλάξω τον κόσμο; Πλην ΑΥΤΑΠΑΤΗ,
ΟΥΤΟΠΙΑ= Η ιδανική πόλη που δημιούργησε, με τέλειους ηθικούς
νόμους δίκαιης συνύπαρξης των ανθρώπων, ΛΕΥΤΕΡΩΝ
ανθρώπων (!) βυθίζεται από σεισμό
και χάνεται, ως εάν δεν υπήρξε ποτέ.
.
Το σχετικό απόσπασμα από την περίληψη της “Οδύσειας”
που ΕΓΡΑΨΕ ο ΙΔΙΟΣ ο Καζαντζάκης, είναι ξεκάθαρο:
.
“Φτάνει, πολεμώντας με τις άγριες φυλές, στις πηγές του Νείλου, στην καρδιά της Αφρικής. Εκεί χτίζει την καινούρια πολιτεία του, την οχυρώνει, χαράζει απάνω στο φρούριο τις νέες περήφανες εντολές του Θεού του, νομοθετώντας νέους δίκαιους νόμους.
Χαίρεται που θα δημιουργήσει μιαν κοινωνία ελεύτερων, ατρόμητων ανθρώπων.
.
Μα τη μέρα που έκανε τα εγκαίνια της πολιτείας κι είχε κηρύξει μεγάλη γιορτή, γίνεται σεισμός, ανοίγει η γη και καταπίνει την πολιτεία. Βούλιαξε όλη”.
.
Το δεύτερο κορυφαίο ζητούμενο η “αναμέτρηση με την μοίρα”.
Μόνο που
.
“οθε χτυπάει ο Διγενής το αίμα αυλάκι κάνει, όθε χτυπάει
ο Χάροντας το αίμα τράφο κάνει”.
.
Ο Νίκος Καζαντζάκης λέει κάτι ανάλογο με τον δικό τρόπο:
“Μάχεται να νικήσει τη μοίρα……Πορεύεται πάντα κατά το νότο, συναντάει στη μακρινή του οδοιπορία όλους τους μεγάλους αρχηγούς που έφεραν στους ανθρώπους μιαν καινούρια θρησκεία, μια χίμαιρα, μια νέα κοσμοθεωρία….. Λάμνει με τα κουπιά στον αβασίλευτο ήλιο, κι έρχεται ήσυχα ο Θάνατος και καθίζει αντίκρα του, στην πλώρα. Είναι απαράλλαχτος με τον Οδυσσέα, γέρος κι αυτός με άσπρα γένια…”
Η ψευδαίσθηση του… “Υπερανθρώπου”. Ωστόσο η αναμέτρηση με την μοίρα, οδηγεί στην αυτογνωσία.
.
Τί μένει ως διέξοδος; Η συμφιλίωση με το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον.
.
Ουσιαστικά η συνειδητοποίηση των ορίων και η συμφιλίωση (αποδοχή) με το “πεπερασμένο” των ανθρωπίνων. Είναι η λύτρωση.
.
Σαν να λέει: “Έτσι σοφός που έγινες με τόση γνώση, ήδη θα το κατάλαβες
Ιθάκες τί σημαίνουν”.
.
Αλλά καλύτερα να δούμε το απόσπασμα από την περίληψη της “Οδύσειας” που ΕΓΡΑΨΕ ο ΙΔΙΟΣ λέω ξανά, ο Καζαντζάκης:
.
“Ο Οδυσσέας νιώθει [πως] έφτασε πια η στερνή του ώρα. Αποχαιρετά τις πέντε του αίστησες – την όραση, τη ακοή, τη γέψη, την άσφρηση, την αφή – και τις ευχαριστεί γιατί καλά του δούλεψαν, παράπονο δεν έχει.
.
Ανοίγει την αγκάλη, σέρνει φωνή, φωνάζει όλους τους αγαπημένους του συντρόφους – τους άντρες, τις γυναίκες που αγάπησε και το πιστό σκυλί του από την Ιθάκη….
.
Χαίρεται ο Οδυσσέας, υποδέχεται όλο χαρά τους συντρόφους, σηκώνει το χέρι, δίνει με ατρόμητη θριαμβευτική φωνή το σημάδι του μισεμού”
.
Ο ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ κρατάει πάντα την ΑΙΣΙΟΔΟΞΗ πλευρά της ζωής, όπως βεβαίως την εννοεί ο ίδιος:
.
Καλή ’ναι τούτη η γης, αρέσει μας….!
.
Σημείωση 1η:
Οδυσ(σ)έας, Οδύσ(σ)εια: Όπου δύο “σσ”… Όμηρος /
Όπου ένα “σ” Καζαντζάκης.
.
Σημείωση 2η”:
Οι παραπάνω σύντομες σκέψεις, με βάση την ΠΕΡΙΛΗΨΗ της
ΟΔΥΣΕΙΑΣ, γραμμένη από τον ίδιο τον Καζαντζάκη,
όπως την βρήκα στο Διαδίκτυο, της οποίας αποσπάσματα και αντιγράφω
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ
Η σαφής, απλή, ευανάγνωστη περίληψη που γράφει ο ίδιος ο Καζαντζάκης, οδηγεί σε κάποιες σκέψεις σχολικής (διδακτικής, παιδαγωγικής) αξιοποίησης του πολυθεματικού πλούτου της προγονικής μας Γραμματείας.
Μια ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ άποψη είναι και το παραπάνω σημείωμα. Γι’ αυτό όμως σε επόμενο σημείωμα
Φωτογραφία: (Διαδίκτυο) Νίκος και Ελένη (δεύτερη γυναίκα του) Καζαντζάκη. 1955