Μεγάλες μορφές: Νικηφόρος Χούμνος

Ο Νικηφόρος Χούμνος (1250 – 16 Ιανουαρίου 1327) ήταν Βυζαντινός λόγιος και αξιωματούχος της πρώιμης Παλαιολόγειας περιόδου και μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες που συνέβαλαν στην άνθηση των γραμμάτων και των τεχνών κατά τη λεγόμενη Παλαιολόγεια Αναγέννηση*.

Γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη γύρω στα 1250. Καταγόταν από επιφανή οικογένεια και έλαβε επιμελημένη μόρφωση. Υπήρξε μάλιστα μαθητής του Γεωργίου του Κύπριου. Κατέλαβε σημαντικά αξιώματα επί Μιχαήλ Η’ και Ανδρονίκου Β’, φτάνοντας μέχρι το αξίωμα του μεγάλου λογοθέτη (πρωθυπουργού).
Το 1315 αντικαταστάθηκε στο αξίωμα του μεγάλου λογοθέτη από τον Θεόδωρο Μετοχίτη και αργότερα εκάρη μοναχός με το όνομα Ναθαναήλ. Πέθανε το 1327.
Συνέγραψε πλήθος έργων με αντιλατινικό και αντιπλατωνικό περιεχόμενο, καθώς και ρητορικού χαρακτήρα, τα οποία παραμένουν αδημοσίευτα.
* Την περίοδο κατά την οποία στην Ιταλία ξεκίνησε η Αναγέννηση, ο βυζαντινός πολιτισμός έφτασε στον Μυστρά σε ιδιαίτερα επίπεδα ακμής και ωριμότητας. Καλλιτέχνες και πνευματικοί άνθρωποι συνέρεαν στην καστροπολιτεία και δημιουργούσαν τις προϋποθέσεις για μία μοναδική πνευματική αναγέννηση, κυρίως στην αγιογραφία, αλλά και στην αρχιτεκτονική.
Αυτή η Παλαιολόγεια Αναγέννηση, όπως ονομάστηκε, καλύπτει την τελευταία περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, από το 13ο ως το 15ο αι. Εκδηλώθηκε σε εποχή πολιτικής παρακμής, παράλληλα με μία εντυπωσιακή άνθηση των άλλων τεχνών και των γραμμάτων. Χαρακτηριστικό της, μεταξύ άλλων, είναι η επιστροφή σε αξίες της κλασικής αρχαιότητας, η οποία εκφράζεται με νατουραλιστική αναπαράσταση του φυσικού κόσμου, αλλά και με αποτύπωση του συναισθηματικού κόσμου στις μορφές. Πρόκειται για ένα είδος “πνευματικού ρεαλισμού”, όπου το ορθόδοξο ήθος αποτυπώνεται μέσα από τον παλμό της ζωής και την κίνηση. Χαρακτηριστικά είναι και ο πλούτος των χρωμάτων, η δύναμη του σχεδίου και η κατάκτηση της τρίτης διάστασης (του βάθους) στο τοπίο και στα κτήρια.
Η βραχύβια αυτή αναγέννηση της τέχνης έδωσε μερικές από τις σπουδαιότερες προσωπογραφίες και μνημειακές συνθέσεις της εποχής στον ελλαδικό χώρο αλλά και ευρύτερα στα Βαλκάνια. Στον Μυστρά υπάρχουν κορυφαία δείγματα αυτής της εκλεπτυσμένης και κομψής τέχνης, που κατάγονται κατευθείαν από τα καλύτερα πρότυπα της Κωνσταντινούπολης. Χαρακτηριστικές από αυτή την άποψη είναι συνθέσεις όπως “Ο άγγελος από τη Δευτέρα Παρουσία” στο νάρθηκα και “Οι άγγελοι του Χριστού εν δόξη” στο διακονικό της Μητρόπολης, “Οι άγγελοι-καρυάτιδες που κρατούν τη Δόξα του Χριστού” στο νοτιοδυτικό παρεκκλήσιο της Οδηγήτριας, “Η γέννηση του Χριστού”, η “Βάπτιση”, ο τρούλος με τον Παντοκράτορα και τους Προφήτες στη Μονή Παναγίας Περιβλέπτου, η “Βαϊοφόρος”, η “Έγερση του Λαζάρου” και η “Γέννηση” στην Παντάνασσα
wikipedia
Φωτογραφία: Από No machine-readable author provided. Marsyas assumed (based on copyright claims). – No machine-readable source provided. Own work assumed (based on copyright claims)., CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=62829