Οι ΠτΔ της Ελλάδας -Από τον Κουντουριώτη στη Σακελλαροπούλου – Τα ρεκόρ

Μία ιστορική αναδρομή από την θέσπιση του αξιώματος του Προέδρου της Δημοκρατίας έως σήμερα – Τα ρεκόρ των Προέδρων σε στατιστικά.

Τον ενδέκατο ένοικο του προεδρικού μεγάρου, όγδοο κατά τη δεύτερη περίοδο της Προεδρευομένης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας, καλείται να αναδείξει σήμερα η Βουλή.
Το αξίωμα του ΠτΔ καθιερώθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα με το Σύνταγμα του 1924. Πρώτος ΠτΔ εξελέγη στις 24 Μαρτίου του 1924, σε ηλικία 69 ετών ο ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης, έως τότε αντιβασιλέας.

Παρέμεινε στον προεδρικό θώκο ως τον Μάρτιο του 1926 όταν μετά την πραξικοπηματική κατάληψη της εξουσίας από τον Θεόδωρο Πάγκαλο, παραιτήθηκε από το αξίωμα του Προέδρου, το οποίο ανέλαβε ο ίδιος ο Πάγκαλος έπειτα από μία εκλογική διαδικασία – παρωδία. Ωστόσο, λίγους μήνες μετά, τον Αύγουστο ο Πάγκαλος ανετράπη και ο Π. Κουντουριώτης επανήλθε στον προεδρικό θώκο.
Επανεξελέγη το 1929 αλλά στις 10 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους παραιτήθηκε σε ηλικία 74 ετών, για λόγους υγείας. Τον διαδέχθηκε, αρχικά ως προσωρινός ΠτΔ, ο 74χρονος Αλέξανδρος Ζαΐμης, ο οποίος στη συνέχεια εξελέγη από τη Γερουσία και τη Βουλή και επανεξελέγη το 1934 παραμένοντας στο αξίωμα ως το 1935, οπότε λόγω της πολιτειακής μεταβολής καταργήθηκε ο θεσμός του ΠτΔ.
Στη μεταπολίτευση
Ως θεσμός επανήλθε επί δικτατορίας με το «Σύνταγμα» του 1973, το οποίο έδινε υπερεξουσίες στον ΠτΔ, ενώ όριζε και θέση Αντιπροέδρου. Στις 29 Ιουλίου 1973 αυτοαναγορεύθηκε ΠτΔ ο δικτάτορας Γιώργος Παπαδόπουλος ως το κίνημα Ιωαννίδη το οποίο ανακήρυξε ΠτΔ τον Φαίδωνα Γκιζίκη ο οποίος παρέμεινε σε αυτή τη θέση ως τον Δεκέμβριο του 1974, οπότε και διεξήχθη το δημοψήφισμα για το πολιτειακό.
Μετά το δημοψήφισμα του 1974 και την εγκαθίδρυση της αβασίλευτης δημοκρατίας, ΠτΔ, αναδείχθηκε προσωρινά ο Μιχαήλ Στασινόπουλος ο οποίος έλαβε 206 ψήφους, 74 «όχι», 11 άκυρα – λευκά και 9 απόντες.
Μόλις ετέθη σε ισχύ το νέο Σύνταγμα του 1975 η Βουλή εξέλεξε νέο ΠτΔ τον Κωνσταντίνο Τσάτσο ο οποίος υποστηριζόμενος από τη Νέα Δημοκρατία έλαβε 210 ψήφους (η ΝΔ είχε 215 έδρες). Η Ένωση Κέντρου πρότεινε τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο ο οποίος έλαβε 65 ψήφους ενώ ΠΑΣΟΚ και Ενωμένη Αριστερά ψήφισαν λευκό (υπήρξαν 20 λευκά και πέντε απουσίες).
Τον Κωνσταντίνο Τσάτσο διαδέχθηκε το 1980 σε ηλικία 73 ετών ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο οποίος παραιτήθηκε προηγουμένως από την πρωθυπουργία. Για την εκλογή του απαιτήθηκαν τρεις ψηφοφορίες. Στην πρώτη συγκέντρωσε 179 ψήφους (171 έδρες είχε η Νέα Δημοκρατία), στη δεύτερη 181 και στην τρίτη 183. Υπέρ του Κ. Καραμανλή ψήφισαν, εκτός από τους 171 της ΝΔ, 5 της Εθνικής Παράταξης, 2 του Κόμματος Νεοφιλελευθέρων (με πρόεδρο τον Κ. Μητσοτάκη), καθώς και 5 από τις 16 που διέθετε η Ένωση Δημοκρατικού Κέντρου υπό τον Γ. Μαύρο. Το ΠΑΣΟΚ απείχε και από τις τρεις ψηφοφορίες ενώ το ΚΚΕ ψήφισε λευκό. Σε εκείνες τις τρεις αλλεπάλληλες εκλογές έθεσαν υποψηφιότητα συνολικά επτά υποψήφιοι ΠτΔ!
Τα έγχρωμα ψηφοδέλτια
Ο Κ. Καραμανλής παραιτήθηκε από τον προεδρικό θώκο στις 10 Μαρτίου 1985. Την προηγούμενη ημέρα το τότε κυβερνών κόμμα, το ΠΑΣΟΚ, είχε επιλέξει ως υποψήφιο ΠτΔ τον αρεοπαγίτη, Χρήστο Σαρτζετάκη. Ένα πρόσωπο το οποίο είχε συνδέσει το όνομά του με την εξιχνίαση της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη που αποτελούσε μια από τις πλέον μελανές σελίδες της πολιτικής σταδιοδρομίας του Κ. Καραμανλή. Ο κύριος λόγος που οδήγησε τον Κ. Καραμανλή σε παραίτηση, ήταν πως όλο το προηγούμενο διάστημα ο τότε πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου δήλωνε πως θα τον προτείνει εκ νέου για ΠτΔ. Επιπλέον, με την αναθεώρηση του Συντάγματος περιορίστηκαν σημαντικά οι αρμοδιότητες του ΠτΔ.
Η εκλογή του Χρ. Σαρτζετάκη ήταν η πλέον επεισοδιακή στην ιστορία του θεσμού, καθώς εκλέχθηκε στην τρίτη ψηφοφορία και με την οριακή πλειοψηφία των 180 ψήφων.
Στην πρώτη ψηφοφορία ο Χρ. Σαρτζετάκης τον οποίο στήριζαν ΠΑΣΟΚ (161 έδρες) και ΚΚΕ (12 έδρες) συγκέντρωσε 178 ψήφους ενώ βρέθηκαν και τρία λευκά, πιθανότατα από βουλευτές του ΠΑΣΟΚ. Η ψηφοφορία ήταν ακόμη τότε μυστική και ο κάθε βουλευτής έβαζε μέσα σε φάκελο το ψηφοδέλτιο της αρεσκείας του, με τη θετική ή αρνητική ψήφο. Ο Α. Παπανδρέου στην προσπάθειά του να αποτρέψει ενδεχόμενες νέες διαρροές καθιέρωσε τα περίφημα μπλε και πράσινα ψηφοδέλτια, ώστε, μέσω του χρώματος του ψηφοδελτίου να κατορθώσει να ελέγξει τις ψήφους των βουλευτών του.
Στη δεύτερη ψηφοφορία η οποία έγινε με τα έγχρωμα ψηφοδέλτια ο Χρ. Σαρτζετάκης πήρε 181 ψήφους. Ωστόσο, κατά τη διαδικασία ο βουλευτής Ιωαννίνων της ΝΔ, Λευτέρης Καλογιάννης, άρπαξε την κάλπη από την αίθουσα Ολομέλειας, και τη μετέφερε στην αίθουσα των γραφείων της ΝΔ. Ο Χρ. Σαρτζετάκης εξελέγη τελικώς στην τρίτη ψηφοφορία με το οριακό αποτέλεσμα των 180 ψήφων. Ωστόσο, η ΝΔ αμφισβήτησε το αποτέλεσμα με το επιχείρημα ότι υπέρ του Χρ. Σαρτζετάκη είχε ψηφίσει και ο Γιάννης Αλευράς ο οποίος στο μεταξύ ασκούσε καθήκοντα ΠτΔ αναπληρώνοντας τον παραιτηθέντα Κ. Καραμανλή. Με τη θέση της ΝΔ ότι ο Γ. Αλευράς δεν είχε δικαίωμα ψήφου είχαν ταχθεί γνωστοί συνταγματολόγοι όπως ο Αριστόβουλος Μάνεσης. Αντίθετη γνώμη εξέφρασαν άλλοι συνάδελφοί τους μεταξύ των οποίων και ο νεαρός τότε Ευάγγελος Βενιζέλος. Μετά την επεισοδιακή εκλογή του Χρ. Σαρτζετάκη, κατά την αναθεώρηση του Συντάγματος το 1986 η μυστική ψηφοφορία αντικαταστάθηκε από φανερή ονομαστική.
Η επάνοδος Καραμανλή
Το 1990 επανήλθε στο προεδρικό αξίωμα για δεύτερη φορά ο Κ. Καραμανλής, ο οποίος κατάφερε να εκλεγεί στην πέμπτη ψηφοφορία με 153 ψήφους, αφού είχε ήδη πραγματοποιηθεί διάλυση της Βουλής λόγω της αδυναμίας να εκλέξει ΠτΔ σε τρεις ψηφοφορίες. Στις τρεις πρώτες άγονες ψηφοφορίες η ΝΔ δεν πρότεινε κανέναν υποψήφιο. Το ΠΑΣΟΚ πρότεινε στην πρώτη (μαζί με τον ενιαίο Συνασπισμό) τον Χρ. Σαρτζετάκη, τον οποίο στις άλλες δύο υποστήριξε μόνον ο ΣΥΝ ενώ το ΠΑΣΟΚ πρότεινε τον Γ. Αλευρά. Στις δύο ψηφοφορίες που έγιναν μετά τις εκλογές το ΠΑΣΟΚ επέμεινε στον Γ. Αλευρά, ο ΣΥΝ υποστήριξε τον Κωνσταντίνο Δεσποτόπουλο και η ΝΔ τον Κ. Καραμανλή ο οποίος στην πρώτη ψηφοφορία έλαβε 149 ψήφους αλλά στη δεύτερη 153 (150 της ΝΔ και από μία από τους Θ. Κατσίκη της ΔΗΑΝΑ, Α. Σαδίκ και Φ. Φαΐκογλου).
Ο Κ. Καραμανλής, παρά τα σοβαρά προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε, έφερε εις πέρας τη δεύτερη πενταετή θητεία του, η οποία ολοκληρώθηκε στις 10 Μαρτίου 1995, δύο μήνες πριν από την κανονική διάρκειά της, καθώς είχε δημιουργηθεί η απαιτούμενη κοινοβουλευτική πλειοψηφία για την εκλογή του διαδόχου του.
Επόμενος ΠτΔ εξελέγη, έπειτα από τρεις ψηφοφορίες στις οποίες έλαβε 181 ψήφους, ο Κωστής Στεφανόπουλος, υποστηριζόμενος από το ΠΑΣΟΚ και την Πολιτική Άνοιξη του Αντώνη Σαμαρά. Η ΝΔ είχε υποστηρίξει τον Αθανάσιο Τσαλδάρη ενώ το ΚΚΕ ψήφισε «παρών».
Για πρώτη φορά σύμπραξη ΠΑΣΟΚ – ΝΔ
Πέντε χρόνια αργότερα, τον Φεβρουάριο του 2000 ο Κ. Στεφανόπουλος επανεξελέγη με 269 ψήφους καθώς ήταν η πρώτη φορά που ΠΑΣΟΚ και ΝΔ συνέπτρατταν στην ανάδειξη ΠτΔ. Υποψήφιος εκ μέρους του ΣΥΝ ήταν ο Λεωνίδας Κύρκος ο οποίος έλαβε 10 ψήφους, ενώ υπήρξαν και 19 «παρών» και δύο απόντες.
Τα δύο τότε μεγάλα κόμματα συνεργάστηκαν και το 2005 στην εκλογή του Κάρολου Παπούλια. Τη σχετική πρόταση είχε κάνει ο ολίγων μηνών πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής και την απεδέχθη το ΠΑΣΟΚ. Έτσι, στις 8 Φεβρουαρίου 2005 ο Κ. Παπούλιας αναδείχθηκε ΠτΔ με την επίδοση – ρεκόρ των 279 ψήφων, 17 βουλευτές ψήφισαν «παρών» ενώ τέσσερις απουσίαζαν.
Ο Κ. Παπούλιας επανεξελέγη στις 3 Φεβρουαρίου 2010, αυτή τη φορά με την υποστήριξη και του ΛΑΟΣ λαμβάνοντας 266 ψήφους, 32 βουλευτές δήλωσαν «παρών» και δύο απουσίαζαν.
Πρώτη φορά με πρόταση της Αριστεράς
Τον Δεκέμβριο του 2014 οι τρεις απόπειρες εκλογής ΠτΔ απέβησαν άκαρπες γεγονός το οποίο οδήγησε στη διάλυση της Βουλής και στις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου 2015. Μοναδικός υποψήφιος στις τρεις ψηφοφορίες του Δεκεμβρίου ήταν ο Σταύρος Δήμος, προταθείς από ΝΔ και ΠΑΣΟΚ τα οποία συγκυβερνούσαν με πρωθυπουργό τον Αντώνη Σαμαρά. Σε αυτές έλαβε 160, 168 και 168 ψήφους με τα αντίστοιχα «παρών» να είναι 135, 131 και 132.
Μετά τις εκλογές ο τότε πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας πρότεινε για το αξίωμα τον Προκόπη Παυλόπουλο ο οποίος υποστηρίχθηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ και τους Ανεξάρτητους Έλληνες που συγκυβερνούσαν. Στη μία και μοναδική ψηφοφορία ο κ. Παυλόπουλος έλαβε 233 ψήφους, 30 έλαβε ο Νίκος Αλιβιζάτος, προταθείς από ΠΑΣΟΚ και Ποτάμι, ενώ υπήρξαν και 32 «παρών».
Στατιστική: Τα ρεκόρ των Προέδρων
• Ο Κ. Παπούλιας σημείωσε την υψηλότερη επίδοση όταν στις 8 Φεβρουαρίου 2005 εξελέγη ΠτΔ με 279 ψήφους, υποστηριζόμενος από ΝΔ και ΠΑΣΟΚ.
• Στις εκλογές ΠτΔ το 1985 όταν εξελέγη ο Χρ. Σαρτζετάκης και σε αυτές του 2005 και 2010 όταν εξελέγη ο Κ. Παπούλιας δεν υπήρχε δεύτερος υποψήφιος. Το ίδιο συνέβη και με τον Μ. Στασινόπουλο τον Δεκέμβριο του 1974 όμως η εκλογή του ήταν προσωρινή.
• Ρεκόρ υποψηφιοτήτων σημειώθηκε τον Μάιο του 1980 όταν εκτός του Κ. Καραμανλή που εξελέγη με την υποστήριξη της ΝΔ, κατά τη διάρκεια των τριών ψηφοφοριών είχαν θέσει υποψηφιότητα οι: Γ. Μυλωνάς (ΚΟΔΗΣΟ), Λ. Κύρκος (ΚΚΕ Εσωτερικού), Φ. Βεγλερής (ΕΔΑ), Νικ. Βενιζέλος (ΕΔΗΚ), Η. Ηλιού (ΕΔΑ), Στ. Παπαθεμελής (ανεξάρτητος) και Γ. Ζίγδης (ΕΔΗΚ).
• Ρεκόρ ψηφοφοριών, συνολικά πέντε, για την εκλογή ΠτΔ σημειώθηκε κατά την επανεκλογή στο αξίωμα του Κ. Καραμανλή το 1990. Οι τρεις έγιναν πριν από τη διάλυση της Βουλής και οι δύο μετά τις εκλογές. Κάτι τέτοιο δεν αποκλείεται να επαναληφθεί και τώρα.
voria