Η ευθανασία ως επιχειρηματική δραστηριότητα;

Στο ερώτημα σχετικά με την οργανωμένη υποβοήθηση στην ευθανασία απαντά σήμερα το γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο της Καρλσρούης σε μια σημαντική απόφαση, που ήδη θεωρείται σταθμός για το ζήτημα.

Υπάρχει συνταγματικό «δικαίωμα σε έναν αξιοπρεπή θάνατο»; Και υπό ποιες προϋποθέσεις; Στις 26 Φεβρουαρίου το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο της Καρλσρούης θα αποφανθεί για το θέμα της «οργανωμένης βοήθειας σε ευθανασία» και συγκεκριμένα για την «επιχειρηματική δραστηριότητα» με αυτό το αντικείμενο. Πέρυσι τον Απρίλιο σε ιδιαίτερα φορτισμένο συναισθηματικά κλίμα ξεκίνησε στο δικαστήριο η συζήτηση γύρω από τη νομοθετική απαγόρευση της «οργανωμένης βοήθειας σε ευθανασία».
Στο Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας είχαν προσφύγει βαριά ασθενείς, σωματεία υπέρ της ευθανασίας και γιατροί. Οι προσφεύγοντας βλέπουν τη νομοθετική απαγόρευση σαν προσβολή του γενικού δικαιώματος στην προσωπικότητα ή στην ελεύθερη άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος. Στο μεταξύ, ήδη δύο από τους τέσσερις προσφεύγοντες έχουν ήδη πεθάνει, σύμφωνα με δημοσιεύματα γερμανικών ΜΜΕ.
Μεγάλες νομικές, ηθικές και υπαρξιακές διαστάσεις
Σύμφωνα με το γερμανικό δικαστήριο, δεν αναμένεται να θιγούν οι ηθικές και πολιτικές διαστάσεις του ζητήματος – αυτός άλλωστε δεν είναι ο ρόλος της συνταγματικής δικαιοσύνης. Το δικαστήριο αναμένεται να αποφανθεί αποκλειστικά και μόνο αναφορικά με τη συνταγματικότητα συγκεκριμένης ποινικής διάταξης. Αυτό υπογράμμισε και ο πρόεδρος του Συνταγματικού Δικαστηρίου Αντρέας Φόσκουλε ήδη τον περασμένο Απρίλιο. Οι διατυπώσεις των συνταγματικών δικαστών είναι ιδιαίτερα προσεκτικές, δεδομένου ότι πρόκειται για ένα ζήτημα με βαθύτερες ηθικές, υπαρξιακές και θρησκευτικές διαστάσεις.
Πιο συγκεκριμένα η διάταξη εναντίον της οποίας κινούνται οι προσφεύγοντες είναι το άρθρο 217 του γερμ. Ποινικού Κώδικα, το οποίο από τον Δεκέμβριο του 2015 τιμωρεί με χρηματική ποινή ή με φυλάκιση μέχρι και τρία χρόνια την «επιχειρηματική δραστηριότητα γύρω από την υποβοήθηση σε αυτοκτονία». Μόνο όσοι δεν ενεργούν «επιχειρηματικά» παραμένουν ατιμώρητοι. Σε αυτούς περιλαμβάνονται για παράδειγμα συγγενείς και στενοί φίλοι των βαριά ασθενών.
Οι γιατροί που προσέφυγαν θεωρούν επίσης ότι η επίμαχη διάταξη του γερμανικού ΠΚ θέτει εμπόδια στην ελεύθερη άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος και της επιστημονικής, ιατρικής γνωμάτευσης. «Το δικαίωμα στη ζωή δεν στοιχειοθετεί και την υποχρέωση στη ζωή» υποστηρίζουν οι προσφεύγοντες. «Σίγουρα δεν αποτελεί ιατρικό καθήκον η βοήθεια στην αυτοκτονία» προσθέτει ο επικεφαλής του Ιατρικού Συλλόγου Βάδης-Bυρτεμβέργης Ούλριχ Κλέβερ. «Αλλά επίσης δεν αποτελεί καθήκον του γιατρού να υπεκφεύγει, όταν προκύπτουν τέτοια μεμονωμένα περιστατικά», σημειώνει ο ίδιος.
Η αντίθετη άποψη ψυχιάτρων
Από την άλλη πλευρά ψυχίατροι, θεράποντες ιατροί και νοσοκομειακό προσωπικό που ασχολούνται με την περίθαλψη βαριά ασθενών ή μελλοθάνατων εκτιμούν ότι οι ίδιοι οι ασθενείς σπάνια εκφράζουν συνειδητά την επιθυμία για υποβοηθούμενη αυτοκτονία. Αντίθετα η τάση για αυτοκτονία στην περίπτωσή τους αποτελεί συχνά έκφραση της αγωνίας ή μιας ανάγκης που χαρακτηρίζεται από απελπισία, αδυναμία κι ως εκ τούτου από αμφισημία.
Αξίζει να σημειωθεί ότι την περασμένη χρονιά το Ομοσπονδιακό Ινστιτούτο Φαρμάκων και Ιατρικών Προϊόντων έλαβε συνολικά 133 αιτήσεις για απόκτηση ισχυρών αναισθητικών για ευθανασία. Το υπ. Υγείας έδωσε την εντολή προς την αρχή να μην δίνει σε καμιά από τις αιτήσεις αυτές «πράσινο φως», εάν προηγουμένως δεν έχει προχωρήσει σε εξαντλητικό έλεγχο των αιτημάτων – αυτό είχε προκύψει από άλλη απόφαση του Ομοσπονδιακού Διοικητικού Δικαστηρίου το 2017. Από το Δικαστήριο της Καρλσρούης αναμένεται μια οριστική απάντηση για το θέμα.
dw