COVID-19: Τέλος στην παγκοσμιοποίηση όπως την ξέρουμε;

Η πανδημία εκθέτει ευπάθειες της αγοράς που κανείς δεν γνώριζε ότι υπήρχαν

Καθώς οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής σε ολόκληρο τον κόσμο αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν τον νέο κορωνοϊό και τα επακόλουθά του, θα πρέπει να αντιμετωπίσουν το γεγονός ότι η παγκόσμια οικονομία δεν λειτουργεί όπως νόμιζαν.
Ο νέος κορωνοϊός διαμορφώνεται ως μια τεράστια δοκιμή πίεσης (stress test) για την παγκοσμιοποίηση. Καθώς κρίσιμες αλυσίδες εφοδιασμού καταρρέουν, και τα έθνη συσσωρεύουν ιατρικές προμήθειες και σπεύδουν να περιορίσουν τα ταξίδια, η κρίση εξαναγκάζει μια σημαντική επανεκτίμηση της διασυνδεδεμένης παγκόσμιας οικονομίας.
Η παγκοσμιοποίηση όχι μόνο επέτρεψε την ταχεία εξάπλωση της μεταδοτικής ασθένειας, αλλά έχει ενθαρρύνει την βαθιά αλληλεξάρτηση μεταξύ επιχειρήσεων και εθνών, γεγονός που τους καθιστά πιο ευάλωτους σε απροσδόκητους κραδασμούς. Τώρα, τόσο οι επιχειρήσεις όσο και τα έθνη ανακαλύπτουν ακριβώς πόσο ευάλωτοι είναι.
Αλλά το δίδαγμα του νέου κορωνοϊού δεν είναι ότι η παγκοσμιοποίηση απέτυχε. Το δίδαγμα είναι ότι η παγκοσμιοποίηση είναι εύθραυστη, παρά τα οφέλη της ή ακόμα κι εξαιτίας τους.
Επί δεκαετίες, οι αδιάκοπες προσπάθειες μεμονωμένων επιχειρήσεων να εξαλείψουν τα πλεονάσματα παρήγαγαν πρωτοφανή πλούτο. Αλλά αυτές οι προσπάθειες μείωσαν επίσης το ποσό των αχρησιμοποίητων πόρων -αυτό που οι οικονομολόγοι αναφέρουν ως «χαλαρότητα» (“slack”)- στην παγκόσμια οικονομία στο σύνολό της. Σε κανονικές περιόδους, οι επιχειρήσεις συχνά βλέπουν την χαλαρότητα ως ένα μέτρο της αδρανούς, ή ακόμα και σπαταλημένης, παραγωγικής ικανότητας. Όμως, η υπερβολικά λίγη χαλαρότητα καθιστά το ευρύτερο σύστημα εύθραυστο σε περιόδους κρίσης, εξαλείφοντας κρίσιμες ασφάλειες [του συστήματος] έναντι αποτυχίας.
Η έλλειψη εναλλακτικών ασφαλειών παραγωγής μπορεί να οδηγήσει σε κατάρρευση των εφοδιαστικών αλυσίδων, όπως συμβαίνει σε ορισμένους ιατρικούς τομείς και τομείς που σχετίζονται με την υγεία ως αποτέλεσμα του νέου κορωνοϊού. Παραγωγοί ζωτικής σημασίας ιατρικών προμηθειών έχουν κατακλυστεί από την αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης, βάζοντας τη μια χώρα εναντίον της άλλης σε έναν ανταγωνισμό για πόρους. Το αποτέλεσμα ήταν μια μετατόπιση των δυναμικών της ισχύος μεταξύ των μεγάλων παγκόσμιων οικονομιών, με εκείνες που είναι καλά προετοιμασμένες για την καταπολέμηση του νέου ιού είτε να αποθεματοποιούν πόρους για τον εαυτό τους είτε να βοηθήσουν εκείνες που δεν είναι [καλά προετοιμασμένες] –και, ως αποτέλεσμα, να επεκτείνουν την επιρροή τους στην παγκόσμια σκηνή.
ΕΥΘΡΑΥΣΤΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Η συμβατική σοφία σχετικά με την παγκοσμιοποίηση είναι ότι δημιούργησε μια ακμάζουσα διεθνή αγορά, επιτρέποντας στους κατασκευαστές να δημιουργήσουν ευέλικτες αλυσίδες εφοδιασμού με το να υποκαθιστούν έναν προμηθευτή ή ένα εξάρτημα με ένα άλλο ανάλογα με τις ανάγκες. Ο «Πλούτος των Εθνών» του Adam Smith έγινε ο πλούτος του κόσμου, καθώς οι επιχειρήσεις επωφελήθηκαν από έναν παγκοσμιοποιημένο καταμερισμό εργασίας. Η εξειδίκευση παρήγαγε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, η οποία με την σειρά της οδήγησε σε ανάπτυξη.
Αλλά η παγκοσμιοποίηση δημιούργησε επίσης ένα πολύπλοκο σύστημα αλληλεξάρτησης. Οι εταιρείες αγκάλιασαν τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, δημιουργώντας ένα μπερδεμένο δίχτυ δικτύων παραγωγής που ύφαινε την παγκόσμια οικονομία. Τα συστατικά ενός δεδομένου προϊόντος θα μπορούσαν τώρα να κατασκευάζονται σε δεκάδες χώρες. Αυτή η κίνηση προς την εξειδίκευση μερικές φορές κατέστησε την υποκατάσταση δύσκολη, ειδικά για ασυνήθιστες δεξιότητες ή προϊόντα. Και καθώς η παραγωγή έγινε παγκόσμια, οι χώρες έγιναν επίσης πιο αλληλεξαρτώμενες, διότι καμία χώρα δεν μπορούσε να ελέγξει όλα τα αγαθά και τα συστατικά που χρειάζεται η οικονομία της. Οι εθνικές οικονομίες ενσωματώθηκαν σε ένα τεράστιο παγκόσμιο δίκτυο προμηθευτών.
Η πανδημία της νόσου που προκαλείται από τον νέο κορωνοϊό, τον COVID-19, εκθέτει την ευθραυστότητα αυτού του παγκοσμιοποιημένου συστήματος. Ορισμένοι οικονομικοί τομείς -ιδιαίτερα εκείνοι με υψηλό βαθμό πλεονασματικότητας και στους οποίους η παραγωγή κατανέμεται σε πολλές χώρες- θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν την κρίση σχετικά καλά. Άλλοι θα μπορούσαν να ωθηθούν κοντά στην κατάρρευση εάν η πανδημία εμποδίζει έναν μοναδικό προμηθευτή σε μια μοναδική χώρα να παράγει ένα κρίσιμο και ευρέως χρησιμοποιούμενο συστατικό στοιχείο. Παραδείγματος χάριν, οι κατασκευαστές αυτοκινήτων σε ολόκληρη την Δυτική Ευρώπη ανησυχούν για την έλλειψη μικρών ηλεκτρονικών ειδών επειδή ένας μοναδικός κατασκευαστής, η MTA Advanced Automotive Solutions, αναγκάστηκε να αναστείλει την παραγωγή [1] σε ένα από τα εργοστάσιά του στην Ιταλία.
Σε μια προγενέστερη εποχή, οι κατασκευαστές ενδέχεται να είχαν δημιουργήσει αποθέματα προμηθειών για να προστατευθούν σε μια στιγμή όπως αυτή. Όμως, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, πολλές επιχειρήσεις συνυπογράφουν το διάσημο ρητό του διευθύνοντος συμβούλου της Apple, Tim Cook, ότι το απόθεμα είναι «θεμελιωδώς κακό». Αντί να πληρώνουν ώστε να αποθηκεύουν τα εξαρτήματα που χρειάζονται για να παράγουν ένα συγκεκριμένο προϊόν, οι εταιρείες αυτές βασίζονται σε αλυσίδες εφοδιασμού «just-in-time» («ακριβώς την στιγμή που πρέπει») οι οποίες λειτουργούν όπως υποδηλώνει το όνομά τους. Αλλά εν μέσω μιας παγκόσμιας πανδημίας, το just-in-time μπορεί εύκολα να γίνει «πολύ αργά». Εν μέρει ως αποτέλεσμα προβλημάτων της αλυσίδας εφοδιασμού, η παγκόσμια παραγωγή φορητών υπολογιστών μειώθηκε κατά 50% τον Φεβρουάριο και η παραγωγή κινητών τηλεφώνων μπορεί να μειωθεί κατά 12% το ερχόμενο τρίμηνο. Και τα δύο προϊόντα κατασκευάζονται με εξαρτήματα που παράγονται από εξειδικευμένους Ασιάτες κατασκευαστές.
ΚΡΙΣΙΜΕΣ ΕΛΛΕΙΨΕΙΣ
Τα εμπόδια στην παραγωγή, όπως αυτά της κατασκευής ηλεκτρονικών, εμποδίζουν επίσης την καταπολέμηση του νέου κορωνοϊού. Κρίσιμα ιατρικά εφόδια, όπως τα αντιδραστήρια, ένα βασικό συστατικό των δοκιμαστικών κιτ που χρησιμοποιούν τα εργαστήρια για την ανίχνευση του ιογενούς RNA, είτε βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα είτε έχουν εξαντληθεί σε πολλές χώρες. Δύο εταιρείες κυριαρχούν στην παραγωγή των απαραίτητων αντιδραστηρίων: Η ολλανδική εταιρεία Qiagen (που αγοράστηκε πρόσφατα από τον αμερικανικό γίγαντα Thermo Fisher Scientific) και τα εργαστήρια της Roche, η οποία εδρεύει στην Ελβετία. Αμφότερες δεν κατάφεραν να παρακολουθήσουν [2] την εξαιρετική αύξηση της ζήτησης για τα προϊόντα τους. Οι ελλείψεις έχουν καθυστερήσει την παραγωγή δοκιμαστικών κιτ στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες αναγκάζονται να περιμένουν στην ουρά πίσω από άλλες χώρες για να αγοράσουν τα χημικά που χρειάζονται.
Καθώς ο νέος ιός εξαπλώνεται, μερικές κυβερνήσεις ενδίδουν στα χειρότερα ένστικτά τους. Ακόμη και πριν ξεκινήσει η επιδημία COVID-19, Κινέζοι κατασκευαστές έφτιαχναν τις μισές ιατρικές μάσκες του κόσμου. Αυτοί οι κατασκευαστές αύξησαν την παραγωγή λόγω της κρίσης [3], αλλά η κινεζική κυβέρνηση ουσιαστικά αγόρασε ολόκληρη την παραγωγή μασκών της χώρας, εισάγοντας παράλληλα μεγάλες ποσότητες από μάσκες και αναπνευστήρες από το εξωτερικό. Η Κίνα σίγουρα τα χρειαζόταν αυτά, αλλά το αποτέλεσμα αυτών των αγορών της ήταν μια κρίση εφοδιασμού που κλόνισε την αντίδραση των άλλων χωρών στην ασθένεια.
Οι ευρωπαϊκές χώρες δεν συμπεριφέρθηκαν πολύ καλύτερα. Η Ρωσία και η Τουρκία απαγόρευσαν την εξαγωγή ιατρικών μασκών και αναπνευστήρων. Η Γερμανία έκανε το ίδιο, παρόλο που είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία υποτίθεται ότι έχει μια «ενιαία αγορά» με απεριόριστο ελεύθερο εμπόριο μεταξύ των κρατών-μελών της. Η γαλλική κυβέρνηση έκανε το απλούστερο βήμα να κατασχέσει όλες τις διαθέσιμες μάσκες. Οι αξιωματούχοι της ΕΕ κατήγγειλαν [4] ότι τέτοιες ενέργειες υπονόμευσαν την αλληλεγγύη και εμπόδισαν την ΕΕ να υιοθετήσει μια κοινή προσέγγιση για την καταπολέμηση του νέου ιού, αλλά απλώς αγνοήθηκαν.
Αυτές οι δυναμικές της προσπάθειας επίλυσης των προβλημάτων ενός κράτους εις βάρος των γειτόνων του (beggar-thy-neighbor ) απειλούν να κλιμακωθούν καθώς η κρίση βαθαίνει, πνίγοντας τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού για επείγουσες ιατρικές προμήθειες. Το πρόβλημα είναι τρομερό για τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες έχουν καθυστερήσει να υιοθετήσουν μια συνεκτική απάντηση στην πανδημία και δεν έχουν πολλά από τα εφόδια που θα χρειαστούν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ένα εθνικό απόθεμα από μάσκες, αλλά δεν έχει αναπληρωθεί από το 2009 και περιέχει μόνο ένα κλάσμα του αριθμού που θα μπορούσε να απαιτηθεί. Δεν ήταν έκπληξη το γεγονός ότι ο εμπορικός σύμβουλος του προέδρου Donald Trump, Peter Navarro, χρησιμοποίησε αυτές και άλλες ελλείψεις για να απειλήσει τους συμμάχους και να δικαιολογήσει μια περαιτέρω απόσυρση από το παγκόσμιο εμπόριο, υποστηρίζοντας [5] ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να «φέρουν στην πατρίδα τις παραγωγικές δυνατότητες και τις αλυσίδες εφοδιασμού τους για βασικά φάρμακα». Ως αποτέλεσμα, η Γερμανία ανησυχεί για το γεγονός ότι η κυβέρνηση Trump θα κάνει την επιθετική κίνηση της πλήρους εξαγοράς ενός νέου εμβολίου υπό εξέλιξη από μια γερμανική εταιρεία προκειμένου να το χρησιμοποιήσει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το Βερολίνο εξετάζει τώρα αν θα κάνει αντιπρόταση για το εμβόλιο ή αν θα απαγορεύσει στις ΗΠΑ την συναλλαγή [6].
ΙΟΓΕΝΗΣ ΕΠΙΡΡΟΗ
Ενώ η διοίκηση Trump χρησιμοποίησε την πανδημία για να οπισθοχωρήσει από την παγκόσμια ολοκλήρωση, η Κίνα χρησιμοποιεί την κρίση για να επιδείξει την προθυμία της να ηγηθεί. Ως η πρώτη χώρα που επλήγη από τον νέο κορωνοϊό, η Κίνα υπέφερε τρομερά τους τελευταίους τρεις μήνες. Αλλά τώρα αρχίζει να ανακάμπτει, ακριβώς όταν ο υπόλοιπος κόσμος υποκύπτει στην ασθένεια. Αυτό δημιουργεί πρόβλημα για τους Κινέζους κατασκευαστές, πολλοί από τους οποίους ανέκαμψαν και λειτουργούν πάλι, αλλά αντιμετωπίζουν αδύναμη ζήτηση από χώρες που βρίσκονται σε κρίση. Αλλά δίνει επίσης στην Κίνα μια τεράστια βραχυπρόθεσμη ευκαιρία να επηρεάσει την συμπεριφορά άλλων κρατών. Παρά τα πρώτα λάθη που πιθανώς κόστισαν την ζωή χιλιάδων ανθρώπων, το Πεκίνο έχει μάθει πώς να πολεμά τον νέο ιό και έχει αποθέματα εξοπλισμού. Αυτά είναι πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία -και το Πεκίνο τα έχει παρατάξει με επιδεξιότητα.
Στις αρχές Μαρτίου, η Ιταλία κάλεσε άλλες χώρες της ΕΕ να παράσχουν ιατρικό εξοπλισμό έκτακτης ανάγκης, καθώς κρίσιμες ελλείψεις ανάγκασαν τους γιατρούς της να λάβουν σπαραξικάρδιες αποφάσεις σχετικά με το ποιους ασθενείς θα προσπαθήσουν να σώσουν και ποιους θα αφήσουν να πεθάνουν. Καμία από αυτές δεν απάντησε. Αλλά το έκανε η Κίνα, προσφερόμενη να πουλήσει αναπνευστήρες, μάσκες, προστατευτικές φόρμες και επιχρίσματα. Όπως υποστήριξαν οι ειδικοί επί της Κίνας, Rush Doshi [7] και Julian Gewirtz [8], το Πεκίνο επιδιώκει να απεικονιστεί ως ο ηγέτης της παγκόσμιας μάχης ενάντια στο νέο κορωνοϊό, προκειμένου να προωθήσει την καλή θέλησή του και να επεκτείνει την επιρροή του.
Αυτό προξενεί αμηχανία στην διοίκηση του Trump, η οποία υπήρξε αργή στην αντίδρασή της στον νέο ιό (και η οποία σκέφτεται ότι το να απαγορεύει τους ταξιδιώτες από την Ευρώπη είναι η καλύτερη άμυνα κατά μιας ασθένειας που ήδη εξαπλώνεται γρήγορα στο έδαφός της). Μακράν του να υπηρετούν ως παγκόσμιος προμηθευτής δημόσιων αγαθών, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν λίγους πόρους που μπορούν να προσφέρουν σε άλλα κράτη. Για να προστεθεί προσβολή στο πλήγμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες ενδέχεται σύντομα να βρεθούν σε θέση να λαμβάνουν κινεζική ελεημοσύνη: Ο συνιδρυτής της Alibaba, Jack Ma, έχει προσφερθεί να δωρίσει [9] 500.000 τεστ κιτ και ένα εκατομμύριο μάσκες.
Η ΝΕΑ ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ
Καθώς οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής σε ολόκληρο τον κόσμο αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν τον νέο κορωνοϊό και τα επακόλουθά του, θα πρέπει να αντιμετωπίσουν το γεγονός ότι η παγκόσμια οικονομία δεν λειτουργεί όπως νόμιζαν. Η παγκοσμιοποίηση απαιτεί μια συνεχώς αυξανόμενη εξειδίκευση της εργασίας μεταξύ των χωρών, ένα μοντέλο που δημιουργεί εξαιρετική αποτελεσματικότητα αλλά και εξαιρετικές αδυναμίες. Σοκ, όπως η πανδημία του COVID-19, αποκαλύπτουν αυτές τις ευπάθειες. Οι μοναδικοί πάροχοι ή οι περιοχές του κόσμου που ειδικεύονται σε ένα συγκεκριμένο προϊόν, μπορούν να δημιουργήσουν απροσδόκητη ευθραυστότητα σε στιγμές κρίσης, προκαλώντας την διάλυση των αλυσίδων εφοδιασμού. Τους επόμενους μήνες, θα εκτίθενται περισσότερα από αυτά τα τρωτά σημεία.
Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι μια μετατόπιση της παγκόσμιας πολιτικής. Με την υγεία και την ασφάλεια των πολιτών να διακυβεύονται, οι χώρες ενδέχεται να αποφασίσουν να μπλοκάρουν τις εξαγωγές ή να κατάσχουν κρίσιμες προμήθειες, ακόμη και αν κάνοντάς το αυτό βλάπτουν τους συμμάχους και τους γείτονές τους. Μια τέτοια υποχώρηση από την παγκοσμιοποίηση θα έκανε την γενναιοδωρία ένα ακόμη πιο ισχυρό εργαλείο επιρροής για τα κράτη που μπορούν να το αντέξουν. Μέχρι στιγμής, οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ήταν ηγέτιδες στην παγκόσμια απάντηση στον νέο κορωνοϊό και έχουν παραχωρήσει τουλάχιστον ένα μέρος αυτού του ρόλου στην Κίνα.
Αυτή η πανδημία αναδιαμορφώνει την γεωπολιτική της παγκοσμιοποίησης, αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν προσαρμόζονται. Αντ’ αυτού, είναι άρρωστες και κρύβονται κάτω από τα σκεπάσματα.
Ο HENRY FARRELL είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο George Washington.
Ο ABRAHAM NEWMAN είναι καθηγητής στην Σχολή Εξωτερικών Υπηρεσιών και Διακυβέρνησης Edmund A. Walsh στο Πανεπιστήμιο Georgetown.
Σύνδεσμοι:
[1] https://www.nytimes.com/2020/02/25/business/italy-coronavirus.html
[2] https://www.statnews.com/2020/03/10/shortage-crucial-chemicals-us-corona…
[3] https://www.nytimes.com/2020/03/13/business/masks-china-coronavirus.html
[4] https://www.ft.com/content/1bbdfbd0-5fbe-11ea-b0ab-339c2307bcd4
[5] https://www.ft.com/content/f6bc4950-5efe-11ea-b0ab-339c2307bcd4
[6] https://www.welt.de/wirtschaft/article206555143/Corona-USA-will-Zugriff-…
[7] https://twitter.com/RushDoshi/status/1237482553252237316
[8] https://twitter.com/JulianGewirtz/status/1238271637398618113
[9] https://www.cnet.com/news/alibaba-co-founder-jack-ma-to-donate-500000-co…
foreignaffairs.gr