ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ: Η ραγδαία εξελισσόμενη «δημοσιονομική κρίση», σηματοδοτεί το ξεκίνημα ενός επικίνδυνου «εμφυλίου πολέμου» ο οποίος, με αφετηρία την Ευρωζώνη, απειλεί να επεκταθεί σε όλες τις ανεπτυγμένες «δυτικές» οικονομίες

Γράφει ο Βασίλης Βιλιάρδος

Η χθεσινή τοποθέτηση της γερμανικής Deutsche Bank, η οποία ανέφερε ότι, μία πιθανή χρεοκοπία της Ελλάδας θα ήταν μεγαλύτερη από αυτές της Αργεντινής και της Ρωσίας μαζί, ήταν τουλάχιστον αστεία – αν όχι κακόβουλη. Πόσο μάλλον όταν αναφερόταν σε ένα ποσόν ύψους 254 δις €, ίσο με το δημόσιο χρέος της χώρας μας – σε αντιπαράθεση με το δημόσιο χρέος της Αργεντινής (57,2 δις €) και της Ρωσίας (51 δις €), την εποχή της χρεοκοπίας τους (!)

Κατ’ αρχήν, μία ενδεχόμενη χρεοκοπία της χώρας μας δεν θα αφορούσε μόνο το δημόσιο χρέος, αλλά σχεδόν το σύνολο του εξωτερικού χρέους μας – το δημόσιο και το ιδιωτικό δηλαδή, το οποίο υπολογίζεται ότι ξεπερνάει τα 400 δις €. Είναι αυτονόητο άλλωστε ότι, εάν τυχόν πτώχευε η Ελλάδα, θα ήταν αδύνατον να μείνουν «ανέπαφες» οι επιχειρήσεις της – πολύ περισσότερο οι τράπεζες της.  Περαιτέρω, μία ανεπτυγμένη «δυτική» Οικονομία, όπως η Ελλάδα, είναι προφανές ότι έχει υψηλά επίπεδα δανεισμού, σε πλήρη αντίθεση με μία αναπτυσσόμενη Οικονομία, όπως η Αργεντινή και η Ρωσία στα τέλη του προηγουμένου αιώνα – πόσο μάλλον αφού δεν ανήκαν σε καμία διακρατική ένωση, αντίστοιχη με την ευρωπαϊκή. Ο πίνακας που ακολουθεί τεκμηριώνει την τοποθέτηση μας:

Πίνακας Ι: Δημόσιο χρέος  σε ποσοστά του ΑΕΠ, πρόγνωση για το 2014

Πηγή: MM (Goldman Sachs, EKT, Thomson Datastream, ΔΝΤ)

Η χρέωση των αναπτυσσόμενων Οικονομιών, ακόμη και σήμερα (πόσο μάλλον το 1998), είναι κατά πολύ χαμηλότερη – σε σύγκριση με την υπερχρέωση των ανεπτυγμένων, η οποία θα αυξηθεί ακόμη περισσότερο στο άμεσο μέλλον.

Συνεχίζοντας, η Ιταλία είναι σε πολύ δυσμενέστερη θέση, ενώ αποτελεί έναν σημαντικά μεγαλύτερο κίνδυνο για το κοινό νόμισμα. Στο άρθρο μας «Έξοδος από την Ευρωζώνη», είχαμε επισημάνει τα παρακάτω:

“Οι «οικονομικές συνέπειες» της εξόδου ενός κράτους-μέλους για την Ε.Ε. είναι ανάλογες με το μέγεθος της Οικονομίας του. Η επαναφορά του αρχικού νομίσματος στη χώρα που εξέρχεται, σημαίνει την ανταλλαγή του με το Ευρώ. Ανεξάρτητα όμως από την ισοτιμία ανταλλαγής που αποφασίζεται, είναι πολύ πιθανόν οι ιδιοκτήτες του Ευρώ, οι Πολίτες δηλαδή της χώρας που παύει να είναι μέλος της Ευρωζώνης, να «ξεφύγουν» από την ανταλλαγή και να διατηρήσουν στην κατοχή τους τα αποταμιευμένα €. Επειδή λοιπόν δεν θα επιστραφούν αρκετά € στην κεντρική τράπεζα της εν λόγω χώρας, δεν θα μπορέσει αυτή με τη σειρά της να εξοφλήσει τις οφειλές της απέναντι στο Ευρωπαϊκό Σύστημα των Κεντρικών Τραπεζών (ΕΣΚΤ) – που όμως διατηρεί σαν εγγύηση (και θα παρακρατήσει «καταναγκαστικά») το σχετικά χαμηλό ποσοστό συμμετοχής της «τοπικής» κεντρικής τράπεζας στην ΕΚΤ. ……..Ο «πληθωρισμός εξόδου» μίας μικρής χώρας, είναι σχεδόν αμελητέος για όλες τις υπόλοιπες, ενώ μίας μεγάλης (όπως για παράδειγμα της Ιταλίας, η οποία διαθέτει πολλαπλάσια ποσότητα € από αυτήν της Ιρλανδίας), είναι εξαιρετικά επικίνδυνος.”

Ακριβώς λόγω των παραπάνω καταστροφικών συνεπειών για το € (ενδεχομένως και της «σκοτεινής επικινδυνότητας» της), η Ιταλία φαίνεται προς στιγμήν να μην ενοχλείται ιδιαίτερα, εκ μέρους των βόρειων ευρωπαϊκών χωρών. Επίσης σε πολύ άσχημη θέση είναι και η σημαντικά μεγαλύτερη από εμάς Ισπανία, σε σχέση με την οποία είχαμε επισημάνει τις εξής ιδιαιτερότητες, στο άρθρο μας «Δημοσιονομικές αναταράξεις»:

“Με το ξεκίνημα της αμερικανικής κρίσης των ενυπόθηκων δανείων χαμηλής εξασφάλισης, σταμάτησε απότομα η οικοδομική ανάπτυξη της Ισπανίας. Τον Ιανουάριο του 2008, οι τιμές των ακινήτων ήταν κατά -27% χαμηλότερες από τον αντίστοιχο μήνα του προηγουμένου έτους, ενώ για το 2008 υπολογίζεται μείωση της οικοδομικής δραστηριότητας κατά -72%. Το γεγονός αυτό θα έχει μεγάλες επιπτώσεις στις τράπεζες, το αργότερο όταν οι ιδιοκτήτες των ακινήτων θελήσουν να τα πουλήσουν, μη έχοντας τη δυνατότητα να ανταποκριθούν στις οικονομικές υποχρεώσεις τους (δόσεις δανείων).

Φυσικά, όπως έχουμε ήδη αναφέρει, οι ισπανικές τράπεζες έχουν τιτλοποιήσει τα ανυπόθηκα δάνεια, δημιουργώντας από αυτά τα γνωστά προϊόντα RMBS (retail mortgage backed securities). Σύμφωνα με τη Moody’s, το 2006 οι τράπεζες πούλησαν στις διεθνείς αγορές τέτοια προϊόντα αξίας 38 δις € – το 2007 ακόμη περισσότερα, συνολικής αξίας 62 δις €. Μετά το ξέσπασμα της κρίσης όμως, ακόμη και RMBS με αξιολόγηση ΑΑΑ πουλιούνται πολύ δύσκολα, καθώς επίσης σε πολύ χαμηλές τιμές (γύρω στο 55% της ονομαστικής τους αξίας).

Οι ισπανικές όμως τράπεζες, δεν είναι διατεθειμένες να πουλήσουν σε τόσο χαμηλές τιμές, αφού έχουν τη δυνατότητα να τα τοποθετήσουν σαν εγγυήσεις στην ΕΚΤ, έναντι βραχυπρόθεσμων πιστώσεων εκ μέρους της (!). Στην προκειμένη περίπτωση, η μειωμένη εκτίμηση εκ μέρους της ΕΚΤ είναι μόλις -18%, γεγονός που σημαίνει ότι οι τράπεζες, για κάθε «τιτλοποιημένο» ενυπόθηκο δάνειο τους, «εισπράττουν», δανείζονται δηλαδή από την ΕΚΤ, το 80% περίπου της αξίας του (κατά την άποψη μας, μία ιδιαίτερα ενοχλητική αυθαιρεσία εκ μέρους της ΕΚΤ, η οποία θεωρεί ότι «νομιμοποιείται» να ελέγχει άλλα κράτη, όπως το δικό μας, χωρίς η ίδια να ελέγχεται αντίστοιχα).

Η «αποφασιστική» ερώτηση όμως έχει σχέση με την πραγματική αξία των RMBS, τα οποία αξιολογούνται με ΑΑΑ. Εάν δηλαδή η αξιολόγηση τους βασίζεται στις αστρονομικές τιμές των κατοικιών πριν από το 2007, καθώς επίσης στις υπερτιμολογήσεις των μεσιτικών εταιρειών που εξασφάλιζαν την 100% χρηματοδότηση των ακινήτων, τότε τα ισπανικά RMBS δεν αξίζουν ούτε καν το χαρτί, επάνω στο οποίο «τιτλοποιήθηκαν».

Το χειρότερο δυνατόν σενάριο βέβαια θα ήταν τυχόν χρεοκοπία κάποιας από τις ισπανικές τράπεζες, οι οποίες έχουν τοποθετήσει τα RMBS σαν εγγύηση για τη λήψη δανείων εκ μέρους της ΕΚΤ. Τότε η ΕΚΤ θα ήταν υποχρεωμένη να ζητήσει η ίδια την εξόφληση των επί μέρους δανείων από τους Ισπανούς, οι οποίοι τα έχουν λάβει υποθηκεύοντας τις κατοικίες τους. Εάν δεν τα καταφέρει να εισπράξει αυτές τις απαιτήσεις, τότε οι ζημίες θα επιβαρύνουν την Ευρωζώνη – επομένως όλους τους Ευρωπαίους Πολίτες, οι οποίοι θα κληθούν να αναλάβουν τα χρέη της ΕΚΤ, χωρίς καν να ερωτηθούν προηγουμένως Πρόκειται λοιπόν για μία ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια της Οικονομίας της Ε.Ε., μεγάλης ισχύος, εξαιρετικά απειλητική, καθώς επίσης αποφασιστική για το μέλλον της – όπως και για το νόμισμα της”.

Ολοκληρώνοντας, ο πίνακας που ακολουθεί τεκμηριώνει το γεγονός ότι, πολλές άλλες χώρες της Ευρωζώνης είναι αντιμέτωπες με προβλήματα ανάλογα με τα δικά μας – ειδικά όσον αφορά το εξωτερικό χρέος τους, είναι σε όλες κατά πολύ υψηλότερο από το δικό μας (σε ποσοστά επί του ΑΕΠ).

ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ: Βασικοί οικονομικοί δείκτες (2007, ΑΕΠ-Προϋπολογισμός-Ταμείο-Εξαγωγές-Εισαγωγές-Εμπορικό Ισοζύγιο, Εξωτερικό χρέος σε δις $, f.o.b.)

*  PPP σε $ (Purchasing power parity): Σε αγοραστική αξία  Πηγή: iq Πίνακας: Β. Βιλιάρδος

** Ποσοστό αύξησης της βιομηχανικής παραγωγής

Σύμφωνα με τον πίνακα, μία πιθανή χρεοκοπία της Ισπανίας θα ήταν σχεδόν 20πλάσιου μεγέθους (σε όρους εξωτερικού χρέους, με στοιχεία 2007) από τις Ρωσία και Αργεντινή μαζί, της Ελλάδας 4πλάσιου, της Ιρλανδίας 18πλάσιου, της Πορτογαλίας 4πλάσιου και της Ιταλίας 23πλάσιου.

Συμπερασματικά λοιπόν, δεν έχει κανένα νόημα να ασχολούμαστε με τις τουλάχιστον παράδοξες τοποθετήσεις της γερμανικής τράπεζας για τη χώρα μας, οι οποίες υποδηλώνουν ενδεχομένως το ξεκίνημα ενός εμφυλίου πολέμου εντός της Ευρωζώνης. Ένας τέτοιος εμφύλιος πόλεμος δεν θα ωφελήσει καθόλου το κοινό νόμισμα ενώ, εάν «διευρυνθεί» στην Ε.Ε., όπου μόνο το εξωτερικό χρέος της Μ. Βρετανίας είναι πάνω από το 400% του ΑΕΠ της (υπερβαίνει τα 10 τρις $) ή συμπεριλάβει και τις Η.Π.Α. (πιθανόν στα 15 τρις $ σήμερα), θα αποβεί καταστροφικός για το σύνολο των χωρών του δυτικού κόσμου.

Αθήνα, 19. Ιανουαρίου 2010

[email protected]

Ο κ. Β. Βιλιάρδος είναι οικονομολόγος, πτυχιούχος της ΑΣΟΕΕ Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου