Οι "μαθηματικοί λογισμοί και υπολογισμοί" του Ομήρου

του Χρυσόστομου Τσιρίδη

“Αὐτὰρ ἐγὼ πάντας ἑταίρους…. ἠ ρ ί θ μ ε ο ν” (Οδ. ραψ κ).
.
Ακούγεται συχνά η φράση: “μαθηματικά μοντέλα”.
.
Παλιότερα έκανα δύο σύντομα βίντεο υπολογισμού πληθυσμών, με βάση τον μαθηματικό λογισμό-μοντέλο που χρησιμοποιεί και ο Όμηρος για τον πληθυσμό της Τροίας.
.
Τα δύο σύντομα σχετικά video, στο youtube “Ο πληθυσμός της Ομηρικής Ιθάκης”, ως προετοιμασία για το παρόν σημείωμα.
.
Στο πρώτο βίντεο, παρουσιάζω ΑΥΤΟΥΣΙΟ το σκεπτικό του ίδιου (!) του Ομήρου για την Τροία και στο δεύτερο μια δική μου προσπάθεια για ανάλογο (!) σκεπτικό, στην περίπτωση της Ομηρικής Ιθάκης. Λέω ξανά ότι είναι μια προσπάθεια και μόνο εφαρμογής του Ομηρικού μαθηματικού μοντέλου, για την “Ιθάκη” (το διευκρινίζω) των…. 12 πλοίων του Οδυσσέα.
.
Ας δούμε τα πράγματα με κάποια σειρά.
.
Θα προσέξατε σίγουρα ότι στον Όμηρο δεν υπάρχουν… “Μυστηριώδεις νήσοι”. Ο Ποιητής “υποχρεώνει” τον Οδυσσέα, τον κεντρικό χαρακτήρα του Έργου, να ρίχνει κάθε τόσο άγκυρα και να μας γνωρίζει άγνωστους τόπους και τους ανθρώπους τους: Να ΜΑΘΟΥΜΕ “πολλών ανθρώπων τις χώρες και την νοοτροπία”
.
Ο χρόνος, ο τόπος, οι αποστάσεις κλπ αριθμούνται και καταγράφονται. Αν κάποια πράγματα τα αποσιωπά (λ.χ ονόματα θαλασσών, αριθμητικές ηλικίες, αριθμός και τύχη γυναικών στην διάρκεια του νόστου), είναι συνειδητή (για άλλους λόγους) επιλογή του.
.
Έτσι, σπάνια έως καθόλου, θα δούμε στον Όμηρο εκφράσεις
του τύπου “μια φορά κι έναν καιρό” ή “τα χρόνια
πέρασαν”, “ήταν ένας βασιλιάς…” ή “υπήρχε ένας πολύ
μακρινός τόπος” και άλλα παρόμοια, γνωστά των
παραμυθιών τερτίπια. Ο Όμηρος επιλέγει… αριθμούς.
.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ (Η τυπικότητα των αριθμών, ΔΕΝ αλλάζει την ουσία):
.
–Ο Οδυσσέας δεν θα μείνει “πολλά… χρόνια” στην Ωγυγία
(Καλυψώ). Θα μείνει 7 (επτά) χρόνια
–Δεν θα φιλοξενηθεί με τους συντρόφους του στο νησί του Αιόλου “αρκετό.. καιρό”. Αλλά ένα (1) μήνα συγκεκριμένα.
.
–Δεν θα ταλαιπωρηθεί αόριστα “πολλές… μέρες και νύχτες” φεύγοντας από το νησί της Καλυψώς. Ο χρόνος κι εδώ συγκεκριμένος: Δεκαοκτώ (18) ημέρες μέχρι να φτάσει στην Σχερία (ν. Φαιάκων)
.
–Οι Αχαιοί δεν εκστράτευσαν “με… αμέτρητο στόλο” στην Τροία, αλλά με ακριβώς 1.186 πλοία.
— Ο Αχιλλέας δεν θα εγγυηθεί απλώς ένα… “εύλογο διάστημα”, αλλά “ανακωχή” 12 ημερών στον Πρίαμο, για την ταφή του Έκτορα
— Ο λοιμός δεν θα είναι αόριστα “σχετικά σύντομος”. Θα κρατήσει συγκεκριμένα εννέα (9) μέρες….
.
–Από τα εξήντα (60) τόσα παιδιά του Πριάμου, τα 19
ήταν γνήσια, τα άλλα ήταν νόθα, από “πλήθος”
(εδώ δεν μας δίνει… τον αριθμό) παλλακίδες-αλόχους.
Διευκρινίζει ωστόσο ότι στο σύνολο των παιδιών του,
οι δώδεκα (12) ήταν κόρες.
.
–Η Πηνελόπη μπορεί να ξαναπαντρευτεί (με την.. ευχή και του Οδυσσέα) μόνο όταν ο Τηλέμαχος γίνει 18-20 χρόνων. Αυτή ήταν η εντολή του, όταν αναχωρούσε για την Τροία
.
— Η πρώτη αποστολή στην Κίρκη είναι “ακριβώς”…. 22 (!) άτομα.
(Έχει άδικο ο Λουκιανός που κάνει πολύ αργότερα τα καλαμπούρια του;)
.
Ο Αγαμέμνονας δεν προσφέρει έτσι αόριστα “πολλές γυναίκες” στον Αχιλλέα, αλλά συγκεκριμένο αριθμό 20 (είκοσι).
Και βέβαια στην ΙΛΙΑΔΑ και ΟΔΥΣΣΕΙΑ, που γράφονται.. “ημερολογιακά”, η κάθε ΜΙΑ μέρα (!) οργανώνεται διαφορετικά. Είναι μια άλλη μέρα….!
.
Θα χρειαζόταν κάποιος 3 με 4 σελίδες για να
καταγράψει όλες τις περιπτώσεις “μαθηματικού
λογισμού” στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια.
.
Ο Όμηρος πιστεύει ότι η μαθηματική αποτύπωση
βάζει τάξη στα πράγματα, κάνει προβλέψιμες τις εξελίξεις, προσφέρει αξιοπιστία στην αληθοφάνεια και αυτή με την σειρά της την πειθώ:
.
Οι μνηστήρες λ.χ είναι 108, με συγκεκριμένη καταγραφή του αριθμού από κάθε τόπο προέλευσης (και εκτός “Ιθάκης των 12 πλοίων”).
.
Σε σημείο που κάποιες φορές οι περιγραφές του να παραπέμπουν περισσότερο σε τεχνοκρατική καταγραφή.
.
Κλείνοντας, ένα χαρακτηριστικό ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ
(και με την ευκαιρία, βλέπουμε έναν ακόμη τρόπο- μοντέλο υπολογισμού του πληθυσμού, εδώ στην Πύλο, διαφορετικό από αυτόν της Τροίας ή της Ιθάκης στα βίντεο):
.
Μετάφραση (Μαρωνίτη): Ήσαν εννιά (9) οι σειρές,
κάθε σειρά κάθονταν πεντακόσοι (500),
κι εκεί μπροστά στην καθεμιά (1)
σφαγμένοι εννέα (9) ταύροι.
.
“ἐννέα δ᾽ ἕδραι ἔσαν, πεντηκόσιοι δ᾽ ἐν ἑκάστῃ
ἥατο, καὶ προὔχοντο ἑκάστοθι ἐννέα ταύρους”
(Οδύσσεια, αρχή ραψ. γ).
.
Άλλοι τρόποι Ομηρικού λογισμού είναι η ευθύγραμμη αρίθμηση (ποίμνια, ποιμνιοστάσια Οδυσσέα λ.χ), η σύγκριση,η ποιοτική και ποσοτική καταγραφή και αξιολόγηση ορισμένων ειδών μιας αίθουσας (αποθήκης λ.χ) και η αναλογική ΑΞΙΑ του συνολικού περιεχομένου κλπ.