Προς αναζήτηση της Ομηρικής Ιθάκης (Βασίλειο του Οδυσσέα)

του Χρυσόστομου Τσιρίδη

Φωτογραφία της (σημερινής) Ιθάκης. Μεγάλο “ατού” στην διεκδίκηση της ταυτοποίησής της με την “Ομηρική Ιθάκη”, πέραν της άλλης επιχειρηματολογίας,το ίδιο το όνομα. Ωστόσο γειτονικά της νησιά, όπως η Κεφαλλονιά και η Λευκάδα, προβάλλουν επιχειρήματα δικής τους ταυτοποίησης με την “Ομηρική Ιθάκη”.
.
Στο σημείωμα που ακολουθεί, ορισμένες παράμετροι κατανόησης της δυσκολίας του θέματος και μόνο (!), χωρίς “υπέρ” ή “κατά” της μιας ή της άλλης άποψης. Δηλαδή ένα γενικό ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ του προβλήματος.
.
Στο θέμα τώρα: ΟΙ ΜΝΗΣΤΗΡΕΣ της Ομηρικής ΙΘΑΚΗΣ
.
Τρεις κατά βάση (1) “περιοχές” του Ιονίου πελάγους ερίζουν-διεκδικούν την “Ομηρική Ιθάκη”. Διεκδικούν δηλαδή την ταυτοποίησή τους με το βασίλειο του Ομηρικού Οδυσσέα.
.
Σχετικά μπορεί να βρει κάποιος ενδιαφέροντα άρθρα, μελέτες στο Διαδίκτυο, υπέρ της μιας ή της άλλης περιοχής. Ενδιαφέρον ένα 20λεπτο ΒΙΝΤΕΟ του τηλεοπτικού σταθμού ΣΚΑΙ.
.
Ας δούμε τα χαρακτηριστικά και τις δυσκολίες των ερευνών:
1) Και πρώτα, το κοινό γνώρισμά τους:
Ίδιες οι πηγές αναφοράς- ίδιοι στίχοι του Ομηρικού κειμένου σε όλες τις μελέτες. Παρόλ’ αυτά με διαφορετικό τρόπο γίνεται:
—η ιεράρχηση των στοιχείων,
—η πλαισίωσή τους με τις σχεδόν ίδιες (επίσης) εξωομηρικές, κυρίως του γεωγράφου Στράβωνα, μαρτυρίες
—η νοηματοδότηση και η…τελική ερμηνεία των Ομηρικών και μη στοιχείων.
.
Αποτέλεσμα: Τρεις διαφορετικές Ομηρικές Ιθάκες
.
Οι περιοχές που διεκδικούν την ταύτισή τους με την “Ομηρική Ιθάκη”, όπως ήδη είπα πιο πάνω, είναι:
Η Λευκάδα / η Κεφαλ(λ)ονιά / η (σημερινή) Ιθάκη.
.
Ανάλογα με το ποιο νησί ταυτίζεται με την Ομηρική Ιθάκη, γίνεται και η Ομηρική ονοματοθεσία των άλλων νησιών και λοιπών… τοπόσημων.
.
Σαν ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ(!),με υποθετική μορφή, τα πορίσματα μιας από τις έρευνες:
.
ΕΑΝ λ.χ ως “Ομηρική Ιθάκη” θεωρηθεί η Λευκάδα, ΤΟΤΕ: Η σημερινή Ιθάκη ταυτίζεται με την Ομηρική Σάμη / Η Κεφαλονιά με το Ομηρικό Δουλίχιο και η σημερινή Ζάκυνθος με την Ομηρική… υλήεσσα(=πυκνοδασωμένη)Ζάκυνθο.
.
Συνεχίζω με την 2η κατηγορία δυσκολιών στην Έρευνα:
2) Τα Γεωγραφικώς “ασαφή” ονόματα, τα οποία εύλογα, ερμηνεύονται “επιλεκτικά” (=στοχευμένα) από τον κάθε ερευνητή. Ποια είναι αυτά τα ονόματα-τοπόσημα.
.
Δουλίχιο: Τόπος μυστήριο. Κυριολεκτικά “μυστηριώδης νήσος” (!). Πού τοποθετείται γεωγραφικά; Είναι νησί, τμήμα νησιού ή μήπως ακόμη και η απέναντι ηπειρωτική Αιτωλοακαρνανία;
Και στην τελική, ποια η σχέση του με το βασίλειο της Ιθάκης.
.
Το όρος Νήριτον: Ο Όμηρος το χαρακτηρίζει μεγαλόπρεπο (αριπρεπές)
Όχι κατ’ ανάγκη ψηλό. Γιατί μόνο τότε θα σκεφτόμασταν το όρος “ΑΙΝΟΣ” λ.χ της Κεφαλονιάς, και το νησί βέβαια ΘΑ κέρδιζε έδαφος στην διεκδίκηση. Το ερώτημα κατά συνέπεια παραμένει: Με ποιο βουνό των σημερινών νησιών μπορεί να ταυτιστεί το Ομηρικό “αριπρεπές Νήριτον”;
.
Αστερίς: Το νησάκι στο οποίο έστησαν το καρτέρι τους οι μνηστήρες στον Τηλέμαχο, “τοποθετείται” κατά περίπτωση είτε μεταξύ Λευκάδας και Ιθάκης,είτε στις Εχινάδες. Ανάλογα δηλαδή με το ποιο νησί θεωρεί ο ερευνητής ως την “Ομηρική Ιθάκη”.
.
Τρίτη κατηγορία δυσκολιών: Τα κειμενικά δεδομένα της κύριας αφήγησης:
3) Κειμενικά δεδομένα που γεννούν ερωτηματικά:
—Το Δουλίχιο, με επικεφαλής τον Μέγη, συμμετέχει στον Τρωικό πόλεμο, ως… ανεξάρτητο βασίλειο, με 40 πλοία,
.
—Οι μισοί περίπου μνηστήρες της Πηνελόπης (52) από τους συνολικά 108, προέρχονται από το (“ασαφούς” τοποθεσίας) Δουλίχιο. Πολυάνθρωπο λοιπόν και με…ΤΖΑΚΙΑ το “άγνωστο” Δουλίχι.
.
Όταν μάλιστα ο Οδυσσέας (Ιθάκη) συμμετέχει μόνο με 12 πλοία στα Τρωικά, παρότι “εμφανίζεται” ως Κεντρική Εξουσία. Τί μπορεί να σημαίνουν αυτά, δεν είναι εύκολο να απαντηθεί.
.
—Ο Οδυσσέας αναφέρεται (Β ραψ.) ως ηγέτης των Κεφαλλήνων στο ξεκίνημα της Τρωικής Εκστρατείας, αλλά… το νησί επιστροφής (ΝΟΣΤΟΥ) είναι η Ιθάκη.
.
—Το…. αυθημερόν πήγαινε- έλα των βοσκών με πορθμείο (!) στα ποιμνιοστάσια, για την καθημερινή τροφοδοσία του παλατιού, το οποίο Παλάτι επί… εποχής μνηστήρων (Δηλαδή τα 3 τελευταία χρόνια της 20ετίας) έφτασε να συγκεντρώνει κοντά… 200 (διακόσια) άτομα (!)
.
– Εδώ εύλογα αναζητούνται και επιπλέον…. τετραγωνικά στον Οδυσσεϊκό ΟΙΚΟ.
.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Ο ΛΟΓΟΤΕΧΝΗΣ Όμηρος βέβαια ήξερε τί γράφει και γιατί. Αλλά τα δεδομένα ΦΑΙΝΟΝΤΑΙ αντιφατικά και ασαφή, για το γνωστικό πεδίο ενός σύγχρονου ερευνητή.
Τα ΕΛΑΧΙΣΤΑ που ανέφερα στο σημείωμα είναι απλώς ενδεικτικά, για το πόσο ΣΥΝΘΕΤΟ είναι το πρόβλημα, για έναν…ΣΗΜΕΡΙΝΟ αναγνώστη.
.
Πιστεύω όμως ότι έδωσα ένα περίγραμμα του προβλήματος.
.
Τελικά δύσκολη υπόθεση ο ΝΟΣΤΟΣ στην Ιθάκη και όπως φαίνεται όχι μόνο για τον Οδυσσέα.
.
Υ.Γ. Σε επόμενο σημείωμα θα προσθέσω δύο ακόμη επιχειρήματα, τα οποία πιθανόν να μην πρόσεξαν οι ερευνητές. Λέω “πιθανόν”, γιατί τουλάχιστον εγώ δεν τα συνάντησα σ’ αυτά που διάβασα. Τα θεωρώ όμως σημαντικά.
.
Σημείωση (1): Πέρα από τα βασικά νησιά τα οποία αναφέρω, υπάρχουν και άλλοι “μνηστήρες” που διεκδικούν την ταυτοποίηση.