Περί της Ιστορίας των Πομάκων

Το 1920 οι λαοί της Μικράς Ασίας γνώριζαν καλά ότι το κεμαλικό κίνημα στην Τουρκία είναι συνέχεια του Νεοτουρκικού κινήματος και ότι έτσι δεν θα αντέξει καμιά άλλη γλώσσα ή διαφορετική εθνική ταυτότητα. Οι Πομάκοι, όταν αντιλήφθηκαν πόσο επικίνδυνο ήταν για αυτούς το κίνημα του Κεμάλ Μουσταφά, προσπάθησαν να ξεσηκωθούν. Αρχηγός τους ήταν ένας Πομάκος ιμάμης, τον οποίο οι Τούρκοιυποτιμητικά απεκάλεσαν «Γκιαούρ Ιμάμ».
Στην προσπάθειά τους οι Πομάκοι είχαν συμμάχους τους μουσουλμάνουςΤσερκέζους (Κιρκασίους) και τον αρχηγό τους, Αχμέτ Ανζαβούρ. Ο Ανζαβούρ γύριζε τα χωριά των Τσερκέζων καλώντας τα να ξεσηκωθούν κατά των Τούρκων. Η επανάσταση των Πομάκων και των Τσερκέζων επικεντρώθηκε στην περιοχή των Δαρδανελίων.
Στις αρχές του 1920, ο Πομάκος Καρά Αχμέτ μάζεψε χρήματα από τα πομακικά χωριά της περιοχής για την οργάνωση των ανταρτών. Ο κεμαλιστής Χαμδή Μπέη, ο οποίος είχε συγκεντρώσει στρατό και κλεμμένα πολεμοφόδια από τους Γάλλους, τον φυλάκισε στην πόλη Μπίγκα (ελλ. Πηγές). Ο Χαμδή Μπέη φερόταν βάναυσα προς τους Πομάκους και τους πίεζε να … προσφέρουν φαγητό και ρούχα στους κεμαλιστές στρατιώτες του.
Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη φυλάκιση του Πομάκου Καρά Αχμέτ, εξόργισε τους (Πομάκους) κατοίκους της περιοχής οι οποίοι ξεκίνησαν την επανάσταση. Στις 16 Φεβρουαρίου 1920 μία δύναμη 200 ανδρών εξοπλισμένων με όπλα και άλλων 1000, με μαχαίρια και τσεκούρια, έχοντας επικεφαλής οι μεν Πομάκοι, τον Γκιαούρ Ιμάμ, οι δε Τσερκέζοι τον Σαχ Ισμαήλ (Şah İsmail) επιτέθηκαν στην πόλη της Μπίγα.
Στο στρατόπεδο της πόλης, οι στρατιώτες ήταν Πομακικής καταγωγής και έτσι αντί
να αντισταθούν, αυτομόλησαν και ενώθηκαν με τους Πομάκους και τους Τσερκέζους επαναστάτες.
Η Βίγα έγινε το κέντρο της επανάστασης γι αυτό και ο Τσερκέζος Αχμέτ Ανζαβούρ ήρθε και εγκαταστάθηκε στην πόλη. Δυστυχώς, οι Πομάκοι δεν είχαν προλάβει να απελευθερώσουν τον Καρά Αχμέτ και τους άλλους φυλακισμένους. Ο κεμαλιστής Χαμδή Μπέη έστειλε τον Κιανή Μπέη και δολοφόνησε στη φυλακή τον Καρά Αχμέτ και τους συντρόφους του. Η δολοφονία δεν έμεινε ατιμώρητη. Οι επαναστάτες, εντόπισαν τον Κιανή Μπέη στην κρυψώνα του, τον περικύκλωσαν και τελικά τον σκότωσαν μαζί με άλλους κεμαλιστές αξιωματικούς.
Μετά τα γεγονότα αυτά, οι κεμαλιστές προσπάθησαν να οργανωθούν. Ο Χαμδή Μπέη, ηθικός υπεύθυνος της δολοφονίας του Πομάκου Καρά Αχμέτ, κατευθύνθηκε στο χωριό Εμίνομπα. Εκεί, τον αναγνώρισαν οι επαναστάτες χωρικοί και τον συνέλαβαν. Ο Χαμδή Μπέη τους έκανε προπαγάνδα κατά της επανάστασης των Πομάκων και των Τσερκέζων. Οι χωρικοί όμως δεν ήθελαν τον κεμαλικό ζυγό και τον εκτέλεσαν.
Στις 21 Φεβρουαρίου 1920 οι Πομάκοι και οι Τσερκέζοι επαναστάτες μπήκαν στο χωριό Γιένιτζε και το κατέλαβαν.
Οι κεμαλιστές, με αρχηγό τον αντισυνταγματάρχη Ραχμή Μπέη, συγκέντρωσαν στρατό και πυρομαχικά στο Γκιόνεν (ελλ. Άρτεμις Θερμαία) και προχώρησαν κατά των επαναστατών, που είχαν ελλιπή εξοπλισμό. Το μήνα Μάρτιο έγιναν σφοδρές συγκρούσεις. Οι επαναστάτες με τον Γκιαούρ Ιμάμ κέρδισαν την μάχη. Οι κεμαλιστές υποχώρησαν ξανά στο Γκιόνεν.
Στις 4 Απριλίου οι δυνάμεις των Πομάκων και των Τσερκέζων υπό την ηγεσία του Αχμέτ Ανζαβούρ μπήκαν στο Γκιόνεν και διέλυσαν τα κεμαλικά στρατεύματα των Τούρκων. Απελευθέρωσαν και άλλα μέρη όπως το Καρατζά Μπέη και τη Μπαντίρμα (Πάνορμος). Οι επαναστάτες προχώρησαν στο Μπαλικεσίρ (ελλ. Παλαιόκαστρο). Οι Τούρκοι τρομοκρατήθηκαν και ο Μουσταφά Κεμάλ με ανακοίνωσή του κατηγόρησε την κυβέρνηση της Κωνσταντινούπολης για την εξέγερση των Πομάκων και των Τσερκέζων.
Οι Τούρκοι προσέφυγαν στην προδοσία. Έβαλαν επικεφαλής του κεμαλικού στρατού έναν Τσερκέζο, τον Ετέμ Μπέη ο οποίος κατάφερε να νικήσει τους επαναστάτες (Πομάκους και Τσερκέζους) στις 16 Απριλίου 1920 στο Σουσουρλούκ. Οι κεμαλιστές κέρδισαν, οι επαναστάτες διαλύθηκαν και οι ηγέτες τους χάθηκαν μέσα στο λαό. Ο ίδιος ο Τσερκέζος Ετέμ Μπέη που πολέμησε για τον Κεμάλ Μουσταφά, αργότερα κατάλαβε το λάθος του. Είδε ότι στο κεμαλικό κράτος δεν αναγνωρίζονται τα δικαιώματα των άλλων λαών και έτσι προσεχώρησε στην ελληνική πλευρά και ζήτησε άσυλο.
Σελίδες ιστορίας άγνωστες, που όλοι οι Πομάκοι πρέπει να τις γνωρίζουν, να μαθαίνουν για τους προγόνους τους που πολέμησαν τους κεμαλιστές Τούρκους. Η επανάσταση αυτή πέρασε στην τουρκική ιστοριογραφία ως «η Δεύτερη Εξέγερση του Ανζαβούρ». Για εμάς αποτελεί την Πρώτη Πομακική Επανάσταση. Η Επανάσταση των Πομάκων κατά του κεμαλικού καθεστώτος (16 Φεβρουαρίου 1920) πρέπει να καθιερωθεί ως Ημέρα Αντίστασης του λαού μας κατά των κεμαλιστών Τούρκων. Πρέπει να γίνει η επίσημη γιορτή των Πομάκων. Ως Ζαγάλισα δεσμευόμαστε να προβούμε σε όλες τις κατάλληλες κινήσεις προς αυτή την κατεύθυνση.
Σημειώνουμε ότι, το σημερινό άρθρο βασίστηκε στο τεύχος 8 της Ζαγάλισα (22 Απριλίου 1998), όπου για πρώτη φορά στην Ελλάδα, παρουσιάσαμε (με τη συμβολή του κούρδου διανοούμενου και εκλεκτού συναγωνιστή Αλή Καρδούχου), το θέμα του Πομάκου ήρωα και επαναστάτη Γκιαούρ Ιμάμ. Η έρευνά μας συνεχίζεται και σύντομα θα επανέλθουμε.


(τεύχος 51, Μάρτιος 2011)
http://zagalisa.gr/