Οι αφανείς ήρωες στον πόλεμο του 1974

Τους τελευταίους μήνες μιλάμε για ήρωες. Για ήρωες της πρώτης γραμμής, για γιατρούς και νοσοκόμους, που κάτω από αντίξοες συνθήκες εργάστηκαν για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Πριν από 46 χρόνια ήταν οι αφανείς ήρωες.

Ήταν αυτοί που έρχονταν αντιμέτωποι με τα τραυματισμένα παλικάρια που πολεμούσαν στην πρώτη γραμμή. Αυτοί που ήταν νυχθημερόν στα χειρουργεία και κουβαλούσαν στους ασφυκτικά γεμάτους νεκροθαλάμους τους στρατιώτες.
Η Δέσποινα ήταν τότε νοσοκόμα στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας. Στα 26 της χρόνια ετοιμαζόταν εκείνο το καλοκαίρι να μεταβεί στην Ελλάδα, όπου ζούσαν οι γονείς της, για να συνεχίσει απ’ εκεί το λειτούργημά της. Την πρόλαβε ο πόλεμος.
Οι αλεξιπτωτιστές
Εκείνο το πρωί της 20ής Ιουλίου, στις 5 τα ξημερώματα, είχε βγει στον διάδρομο του τρίτου ορόφου του νοσοκομείου για να την κτυπήσει λίγο ο αέρας.
Αφηγείται:
«Η εισβολή με βρήκε στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας στη νυχτερινή βάρδια. Είχα δηλαδή πάει στο νοσοκομείο στις 8.30 το βράδυ στις 19 του μηνός και εφημέρευα στους πάνω ορόφους. Ήμασταν τέσσερις συνολικά εφημερεύουσες. Ήταν μια περίεργη νύχτα είναι αλήθεια. Ήσυχη νύχτα. Μια ησυχία που σου φέρνει μια ανησυχία, που φοβάσαι πως κάτι θα γίνει. Που το περιμέναμε λίγο πολύ πως κάτι θα γίνει… Γύρω στις 5 το πρωί, εκείνη την ώρα που ξημερώνει, όταν δουλεύεις νύχτα είναι η ώρα που πιο πολύ νυστάζεις. Θυμάμαι πήγα στον διάδρομο του τρίτου, ο οποίος έβλεπε προς τον βορρά για να με χτυπήσει λίγο ο αέρας να ξενυστάξω. Κι εκεί που κοίταγα απέναντι, είδα κάτι να πέφτει από τον ουρανό. Συνειδητοποίησα πως ήταν αλεξιπτωτιστές. Εκ των υστέρων μπορώ να πω πως ‘έπεφταν’ στο Κιόνελι. Κατέβηκα τροχάδην τον τρίτο όροφο, έφτασα στις Πρώτες Βοήθειες και λέω ξέπνοα ‘ήρθαν οι Τούρκοι’. Μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα μας ήρθαν και οι πρώτοι τραυματίες».
«Ένιωσα μια παγωμάρα όταν είδα τους αλεξιπτωτιστές. Αλλά μέσα μου ένιωθα πως ήταν κάτι που θα το ξεπεράσουμε. Με τίποτα δεν μπορούσα να πιστέψω ότι θα ερχόταν η καταστροφή που τελικά ήρθε».
«Αυτό που θέλω να τονίσω ήταν πως το Νοσοκομείο ήταν πανέτοιμο και ανταποκρίθηκε πάρα πολύ καλά και γρήγορα σε όλη την περίοδο της εισβολής. Και στην πρώτη και στη δεύτερη εισβολή. Ίσως ήταν πανέτοιμο επειδή προηγήθηκε το πραξικόπημα. Άδειασαν αμέσως κρεβάτια και αντιμετωπίστηκαν καλά όλα τα περιστατικά».
Πτώματα
«Όπως σας είπα είχα πάει στο Νοσοκομείο στις 8.30 του Σαββάτου κι έφυγα Δευτέρα απόγευμα, με πολύ μικρά διαλείμματα. Δεν χωρούσε ούτε ύπνος, ούτε ξεκούραση, ήταν τόση η δουλειά, τόσοι οι τραυματίες, τόση η ένταση…»
«Τι είδα όλες εκείνες τις μέρες; Εκείνο που δεν θα ξεχάσω ποτέ ήταν μια επίσκεψή μου στον νεκροθάλαμο. Όπως μπορεί κανείς να αντιληφθεί ήταν μια κατάσταση που δεν μπορούσαμε να διαχειριστούμε. Δεν υπήρχαν πολλοί θάλαμοι για να μπουν οι νεκροί. Ήταν ο ένας πάνω στον άλλο. Ακρωτηριασμένοι, χωρίς πόδια, χωρίς χέρια και ήταν ένας που ήταν μόνο το κεφάλι. Ένα κεφάλι με δύο χέρια. Σοκ. Ένας εντελώς καμένος, κάρβουνο».
Έλλειψη ασθενοφόρων
«Δεν μπορώ να ξεχάσω ούτε όταν το βράδυ της Κυριακής χτυπήθηκαν τα Νοράτλας και ζητούσαν κατεπειγόντως ασθενοφόρα. Έψαχνα απεγνωσμένα λοιπόν να βρω ασθενοφόρο. Το ένα μετά το άλλο ήταν κατειλημμένα κι όταν πια βρήκα ένα ασθενοφόρο δεν έβρισκα τραυματιοφορείς. Έτσι μπήκα εγώ μέσα στο ασθενοφόρο για να πάμε όσο πιο γρήγορα γινόταν. Σε κάποια διασταύρωση, που δεν μπορώ τώρα να θυμηθώ πού ακριβώς, πέσαμε σε διασταυρούμενα πυρά. Ο οδηγός του ασθενοφόρου σταμάτησε και με ρώτησε τι να κάνουμε. Του λέω ‘τον σταυρό μας και προχωρούμε’. Φτάσαμε στο αεροδρόμιο και βρήκαμε εκεί έναν Ελλαδίτη αξιωματικό σε έξαλλη κατάσταση. Ακόμη δεν ξέραμε τι είχε γίνει. ‘Τώρα που ήρθατε’ μας λέει, ‘είναι αργά, τους έστειλα’. Γυρίσαμε πίσω άπρακτοι. Και μάθαμε εκ των υστέρων τι έγινε».
Στη δεύτερη εισβολή
«Στη δεύτερη εισβολή το Νοσοκομείο σχεδόν άδειασε. Ήταν πολλές οι πιθανότητες να το έπαιρναν οι Τούρκοι. Θυμάμαι έρχονταν οι τραυματίες στρατιώτες και μας έλεγαν πως οι Τούρκοι ήταν στα 500 μέτρα και καλά θα κάναμε να φύγουμε. Κι είχε αδειάσει το Νοσοκομείο. Είχαν μείνει μόνο ελάχιστοι, οι πολύ βαριά ασθενείς, οι οποίοι δεν μπορούσαν να μετακινηθούν. Αν τους μετακινούσαμε δεν θα άντεχαν. Τους άλλους τους είχαμε στείλει σε επαρχιακά νοσοκομεία ή σε κλινικές. Και από το προσωπικό είχαμε μείνει πολύ λίγοι».
Οι βιασμοί
«Εκείνο που θυμάμαι πάρα πολύ ήταν πως ακούγαμε σαν ψίθυρο στο Νοσοκομείο πως οι Τούρκοι βίασαν πολλές κοπέλες, οι οποίες έρχονταν για περίθαλψη. Πράγματι πέρασαν πάρα πολλά χρόνια για να μάθω ότι πράγματι έτυχαν διαχείρισης αυτά τα περιστατικά. Και μάλιστα με πολύ μεγάλη μυστικότητα. Λειτούργησε το ιατρικό απόρρητο κάτι το οποίο ήταν αξιοθαύμαστο, ειδικά για μια τέτοια εποχή που δεν υπήρχαν τα πρωτόκολλα που υπάρχουν σήμερα, αλλά και να υπήρχαν δύσκολα εφαρμόζονται σε εμπόλεμες καταστάσεις».
«Όλο αυτό που έζησα μου άφησε μια θλίψη, αλλά από την άλλη μια ικανοποίηση ότι προσφέραμε. Το ιατρικό, νοσηλευτικό προσωπικό στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων. Τα χειρουργεία ήταν όλο το 24ωρο ανοικτά. Δούλεψαν όλοι πραγματικά με υπερβάλλοντα ζήλο. Η πρώτη εικόνα που έρχεται στο μυαλό μου είναι οι αλεξιπτωτιστές. Και κάθε χρόνο τέτοιες μέρες αλλάζει ο χαρακτήρας μου. Αλλάζω γενικώς. Συνέχεια το μυαλό μου είναι εκεί, περνάνε κινηματογραφικά όλα όσα έζησα…»
ΜΙΡΑΝΤΑ ΛΥΣΑΝΔΡΟΥ