Αν στείλουν το Oruc Reis στο Καστελόριζο…

Ανακήρυξη ΑΟΖ με κατάθεση συντεταγμένων στον ΟΗΕ και επέκταση χωρικών υδάτων στα 12 μίλια – Πρέπει να γυαλίζει το μάτι μας!

του Δρ. Ευριπίδη Στ. Στυλιανίδη*
«ΕΣΤΙΑ»
Ο Ταγίπ Ερντογάν ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του στην Τουρκική πολιτική ως ο κύριος εκφραστής μια σύγχρονης μεταρρυθμιστικής Ισλαμοδημοκρατίας, με σαφή Ευρωατλαντικό προσανατολισμό. Νίκησε μια αποδομημένη και ηθικά κλονισμένη Κεμαλική πολιτική ηγεσία που επειδή δεν είχε λαϊκό έρεισμα, επεδίωκε πάντα να το αποκτήσει με ένα ανθελληνικό εθνικισμό, όπως αυτός που εκδηλώθηκε το 1974 με την παράνομη εισβολή και κατοχή στην Κύπρο και το 1996 με τα γεγονότα στα Ίμια.
Ο Ευρωπαϊκός πόθος της Τουρκίας και η επιμονή του Τούρκου ηγέτη να επιβάλει την πολιτική του κυριαρχία στο εσωτερικό, συνέβαλαν στη εδραίωση ενός κλίματος εμπιστοσύνης με την Κυβέρνηση Καραμανλή που έφερε συγκεκριμένα και αμοιβαία επωφελή αποτελέσματα στην πρώτη δεκαετία του 2000. Εκτινάχθηκε ο όγκος εμπορικών συναλλαγών Ελλάδας-Τουρκίας από 350 εκ. δολ. στα 5,5 δις δολ. Προχώρησε η ενεργειακή συνεργασία με τους Ελληνοτουρκικούς αγωγούς. Ομαλοποιήθηκαν οι διμερείς σχέσεις και αναδείχθηκαν οι μειονότητες σα γέφυρα συνεργασίας συμβάλλοντας στην ευρωπαϊκή προοπτική της γείτονος.
Τρεις παράγοντες επέδρασαν αποδεδειγμένα αρνητικά στη συμπεριφορά και τις επιλογές του Τούρκου Προέδρου: Πρώτος, η αντίληψη και ο μεγαλοιδεατισμός του στενού συνεργάτη του Αχμετ Νταβούτογλου, όταν τον επηρέασε με την αναθεωρητική και νεοοθωμανική πολιτική του «Στρατηγικού Βάθους», καταστρέφοντας πλήρως τις καλές σχέσεις της Τουρκίας σχεδόν με όλα τα κράτη της περιοχής και τους παραδοσιακούς της συμμάχους. Δεύτερος, η απόπειρα πραξικοπήματος που ενίσχυσε την ανασφάλεια και κατ’ επέκταση την επιθετικότητα του και τρίτος, η αναγκαστική εκλογική συμμαχία του με τον τουρκικό εθνικισμό των Γκρίζων Λύκων, προκειμένου να αναθεωρηθεί το Σύνταγμα και να εκλεγεί παντοδύναμος Πρόεδρος. Η συμμαχία αυτή φαίνεται να μην είναι ευκαιριακή, διότι μπόλιασε διαφορετικά τον αναθεωρητισμό του Τούρκου Προέδρου, μετεξελίσσοντάς τον κατά τα φαινόμενα από εκφραστή της Ισλαμοδημοκρατίας σε εκφραστή του αναθεωρητικού Ισλαμοεθνικισμού.
Την στρεβλή αυτή πορεία δυστυχώς επέτεινε με τη στάση της η Δύση. Οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ με τη νωχελική στάση ουδετεροτητας απέναντι στις ακραίες συμπεριφορές του και στην περιφρόνηση που αυτός δείχνει προς το Διεθνές Δίκαιο της θάλασσας και τα συμφέροντα της Ευρωατλαντικής Συμμαχίας και η ΕΕ με την απόλυτα απορριπτική από τη μια στάση έναντι της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας, από την άλλη με τη μαλθακή στάση της, όταν αυτή παραβιάζει βασικούς κανόνες δικαίου χωρίς οικονομικές επιπτώσεις.
Η παρούσα συγκυρία είναι η πιο κρίσιμη για όλες τις γεωπολιτικές μεταβολές που θα ακολουθήσουν στην περιοχή μας. Υπ’ αυτή την έννοια είναι σημαντικό να δούμε πώς θα αντιδράσουν οι διεθνείς Παίχτες. Τι στάση θα κρατήσει η Ρωσία σε περιοχές όπου έχει συμφέροντα; Οι ΗΠΑ θα ανεχθούν μια μετατόπιση της Τουρκίας σαν αυτή που έζησαν στο Ιράν μετά τον Σάχη, στη Συρία με το Ισλαμικό Κράτος, στην Αίγυπτο με τους Αδελφούς Μουσουλμάνους και τώρα στη Λιβύη. Η ΕΕ θα αποφασίσει να δράσει στην περιοχή από κοινού ή θα καταστεί αδύναμος παρατηρητής και εισπράκτορας των μεταναστευτικών ροών;
Η ακινησία της Δύσης ενθαρρύνει το Νεοοθωμανικό Αναθεωρητισμό και συμβάλει στην γιγάντωση της τουρκικής αλαζονείας που μεταβάλλεται σταδιακά από εσωτερικό πρόβλημα της Τουρκίας σε γεωπολιτικό ζήτημα της ευρύτερης περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου, του Αιγαίου και ίσως αργότερα των Βαλκανίων.
Ο Τούρκος πρόεδρος με 3 εμβληματικές κινήσεις επιδιώκει την ιστορική αποκαθήλωση του κοσμικού Κεμαλικού καθεστώτος της Τουρκίας, στοχεύοντας να μετεξελίξει τη Χώρα του σε Προστάτη των απανταχού Μουσουλμάνων, ακόμα κι αν δυσαρεστεί τις μετριοπαθείς μουσουλμανικές Χώρες της περιοχής, όπως η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία, τα Εμιράτα, η Ιορδανία, η Συρία κ.α.:
1. Η πρώτη κίνηση είναι η de facto αποδόμηση της πολυμερούς Συνθήκης της Λοζάνης 1923, την όποια όταν πανηγυρικά ανακοίνωσε το 2018, η Αθήνα έκανε πως δεν κατάλαβε. Ο Πόλεμος στο Ιράκ, η εισβολή στη Συρία, η παράνομη εισβολή και κατοχή στην Κύπρο καθώς και η ευθεία αμφισβήτηση της ανακηρυχθείσας Κυπριακής ΑΟΖ, η αμφισβήτηση της Τουρκο-Ιταλικής συμφωνίας στη Δωδεκάνησο και στο Καστελλόριζο, το παράνομο και ανυπόστατο νομικά μνημόνιο και η στρατιωτική εμπλοκή της Τουρκίας στη Λιβύη, η απόπειρα αποσταθεροποίησης στην Αίγυπτο με τη στήριξη του Ερντογάν στους Αδελφούς Μουσουλμάνους, οι παράλογες αμφισβητήσεις στο Αιγαίο. Όλα αποδεικνύουν ότι η τουρκική κυβέρνηση, ότι λέει το εννοεί και πάντα κινείται στο πλαίσιο μιας αναθεωρητικής μεν αλλά συνεπούς και επίμονης «εθνικής στρατηγικής βάθους»
2. Η δεύτερη κίνηση είναι η κατάργηση του Προεδρικού Διατάγματος του Κεμάλ Αττατούρκ του 1934 και η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί. Προκαλεί την παγκόσμια κοινότητα, διότι καταστρέφει ένα μοναδικό διεθνές μνημείο της UNESCO που συμβολίζει την συνεργασία και τον αλληλοσεβασμό μεταξύ των θρησκειών και των πολιτισμών. Προσβάλει την παγκόσμια Χριστιανοσύνη επιχειρώντας την ταπείνωση της Οικουμενικής Ορθοδοξίας. Επιδιώκει να καταστήσει την αναθεωρητική νεοοθωμανική Τουρκία κέντρο και ηγέτιδα δύναμη του παγκόσμιου Ισλαμισμού, περιφρονώντας τις άλλες μετριοπαθείς μουσουλμανικές Χώρες. Στην προσπάθεια να αποδείξει ότι η Τουρκία καθίσταται πλέον περιφερειακή δύναμη που φιλοδοξεί να εισέλθει στους G8, εγκαταλείπει τον ευρωπαϊκό και ίσως και τον φιλοδυτικό προσανατολισμό, με πρώτη συνέπεια την αναθεώρηση των Ελληνοτουρκικών σχέσεων. Πιστεύω ότι η επόμενη κίνηση του θα είναι να μεταφέρει την Πρωτεύουσα από τη Άγκυρα στην Κωνσταντινούπολη, όπως ήταν στην Οθωμανική και προκεμαλική περίοδο της ιστορίας.
3. Τρίτη κίνηση είναι η κατάργηση της Συνθήκης του Μοντρέ 1936 και η τουρκοποίηση των Στενών του Βόσπορου με την κατασκευή του Ινσταμπούλ Κανάλ. Την ανακοίνωσε ο ίδιος ο Τ. Ερντογάν στο CNN Turk στις 5 Ιανουαρίου 2020, επικαλούμενος την ανάγκη αποσυμφόρησης του Βόσπορου και την αποφυγή ατυχημάτων, όπως αυτό που έγινε το 1979 με το πλοίο MT Independentα, ένα ρουμανικό πετρελαιοφόρο που συγκρούστηκε με ένα ελληνικό και εξερράγη, με 43 νεκρούς από το πλήρωμα και 70.000 τόνους πετρελαίου να χύνονται στη θάλασσα. Αντίστοιχα ατυχήματα έγιναν το 1988, το 1990, το 1991 και το 1993 με θύματα και καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος.
Σύμφωνα με τα σχέδια του Τούρκου Προέδρου το Kanal Istanbul θα συνδέει τον Εύξεινο Πόντο με την Προποντίδα μετατρέποντας την Κωνσταντινούπολη σε νησί. Το έργο προβλέπεται να στοιχίσει 10 δις δολάρια. Θα έχει μήκος 43 χιλιόμετρα, πλάτος 150μ. και βάθος 25μ. Προβλέπεται να ολοκληρωθεί το 2025. Θα επιτρέπει τη διέλευση 85.000 πλοίων ετησίως(ακόμα και δεξαμενόπλοια χωρητικότητας 300.000 τόνων τύπου VLCC), έναντι 55.000 που είναι η δυναμικότητα του Βοσπόρου. Πολλοί συνδέουν ήδη τη χρηματοδότηση του με τον Εμίρη του Κατάρ, διότι έχει αναφερθεί ότι αγοράζει αυτός και πολλοί συμπατριώτες του σωρηδόν οικόπεδα γύρω από την περιοχή της διώρυγας για πολυτελείς κατοικίες 3εκ. κατοίκων, εμπορικά κέντρα, ξενοδοχεία, μαρίνες κλπ.
Το μεγαλόπνοο αυτό σχέδιο του Τούρκου Προέδρου φαίνεται να δέχεται σφοδρή κριτική από την Αντιπολίτευση καθώς και από τον Δήμαρχο Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου για λόγους περιβαντολλογικούς, φόβους λόγω της σεισμικότητας της περιοχής, αγωνία μήπως καταστραφούν ανεκτίμητης αξίας αρχαιολογικοί χώροι καθώς και ανησυχία ότι η απόσχιση της περιοχής μεταξύ της διώρυγας και του Βοσπόρου δημιουργεί τεχνητό νησί και άρα μεγάλους επιχειρησιακούς κινδύνους από τη Θράκη σε πιθανή Ελληνο-Τουρκική διένεξη.
Με το έργο αυτό ο Ερντογάν φιλοδοξεί να αναδειχθεί σε ισχυρός συνομιλητής, τόσο των ΗΠΑ όσο και της Ρωσίας, διότι σκοτώνει το διεθνές καθεστώς ελέγχου που επέβαλε στο Βόσπορο και στα Δαρδανέλλια η Συνθήκη του Μοντρέ (20 Ιουλίου 1936).
Σύμφωνα με το Μοντρέ, που είχε υπογράψει και η Ελλάδα, τίθενται περιορισμοί στα πολεμικά πλοία, ενώ επιτρέπεται η ελεύθερη διέλευση εμπορικών πλοίων τόσο σε περίοδο ειρήνης , όσο και σε περίοδο πολέμου. Τα εμπλεκόμενα κράτη χωρίζονται σε δυο κατηγορίες, στα Παρευξείνια (Ρωσία, Τουρκία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Ουκρανία, Γεωργία) και στα εκτός. Για τα Παρευξείνια Κράτη η διέλευση πολεμικών πλοίων είναι ελεύθερη με προηγούμενη ενημέρωση της Τουρκίας 8 μέρες πριν. Αντίθετα μέχρι τώρα για τα μη Παρευξείνια Κράτη επιτρέπονται πολεμικά πλοία μικρότερου εκτοπίσματος που δεν μπορεί να ξεπερνά τους 30.000 τόνους και η παραμονή τους δεν μπορεί να ξεπερνά τις 21 μέρες με προηγούμενη κοινοποίηση στην Τουρκία 15 μέρες πριν τη διέλευση τους. Ενώ απαγορεύονται τα υποβρύχια για τις μη Παρευξεινιες Χώρες. Το διεθνές καθεστώς παρέμεινε αμετάβλητο ακόμα και κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ από το Νοέμβριο του 1994 ο Διεθνής Ναυτηλιακός Οργανισμός έθεσε εν ισχύ τις δικές του προτάσεις διάπλους των Στενών.
Με τη νέα διώρυγα που θα ελέγχει, η Τουρκία επιδιώκει να μεταβάλει το καθεστώς ελεύθερης διέλευσης, όχι μόνο για να επιτύχει καλύτερα οικονομικά και περιβαλλοντικά αποτελέσματα για τον εαυτό της, αλλά κυρίως για να αναβαθμίσει τον γεωπολιτικό της ρόλο ελέγχοντας πλήρως την πίσω πόρτα της Ρωσίας και των άλλων Παρευξεινίων Χωρών και διαδραματίζοντας ένα στρατηγικό ρόλο για τα συμφέροντα των ΗΠΑ και της ΕΕ στην ευρύτερη περιοχή.
Με την στρατηγική της «Γαλάζιας Πατρίδας» ο Τούρκος Πρόεδρος επιδιώκει να ξεριζώσει οριστικά την κοσμική ταυτότητα του εθνικού κράτους που εδραίωσε ο Κεμάλ Αττατούρκ, αντικαθιστώντας τον στο θρόνο της σύγχρονης ιστορίας της Τουρκίας. Μετατοπίζει χωροταξικά το κέντρο βάρος της γείτονος από την Ανατολή προς τη Δύση σκεπτόμενος ακόμα και την αλλαγή της πρωτεύουσας (άλλωστε μη ξεχνάμε ότι η Άγκυρα υπήρξε δημιούργημα του Κεμάλ). Αμφισβητεί στον Εύξεινο Πόντο, στα Στενά, στο Αιγαίο Πέλαγος και στην Ανατολική Μεσόγειο τα σύνορα που εδραίωσαν οι Συνθήκες Λοζάνης και Μοντρέ, υπονοώντας ότι ο Κεμάλ μίκρυνε την μεγάλη Οθωμανική Αυτοκρατορία και επιδιώκει να αναδείξει την Τουρκία ως de facto περιφερειακή δύναμη, ασεβώντας πλήρως για τα de jure δικαιώματα των άλλων Κρατών της περιοχής. Η τουρκική αμφισβήτηση του Διεθνούς Δικαίου, των Διεθνών Συνθηκών και του Δικαίου της Θάλασσας είναι η πρόκληση που έχουν μπροστά τους τόσο οι διεθνείς οργανισμοί (ΝΑΤΟ, ΕΕ, ΟΗΕ) όσο και οι μεγάλες δυνάμεις. Αν αφήσουν με απάθεια την Τουρκία να εξελίσσεται σε απείθαρχος σύμμαχος και περιφερειακός ταραξίας, τότε υπονομεύουν όχι μόνο τα συμφέροντα τους αλλά και τις Αξίες που εδραιώθηκαν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ίσως και την ίδια την Ειρήνη.
Η Ελλάδα έχει χρέος, κόντρα στην αυθαιρεσία της Τουρκίας που επιδιώκει να δημιουργήσει ένα δικό της δίκαιο της θάλασσας κατά πως τη βολεύει, να αντιπαραθέσει την προσήλωση της στο Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και στις Συνθήκες καθώς και την αποφασιστικότητα της να προασπιστεί με κάθε τρόπο τα εθνικά κυριαρχικά της δικαιώματα.
Η Τουρκία πρέπει να λάβει ένα ξεκάθαρο μήνυμα αποφασιστικότητας. Αν προκαλέσει στο πεδίο της στρατιωτικής δύναμης, παραβιάζοντας με έρευνα de facto την εθνική κυριαρχία ή τα διεθνή μας δικαιώματα και μετατρέποντας επί της ουσίας το casus beli της Τουρκικής Εθνοσυνέλευσης σε beli, δηλαδή την «απειλή πολέμου σε πόλεμο», η Ελλάδα έχει χρέος να απαντήσει στο πεδίο της διπλωματίας, επιβάλλοντας de jure τα δικαιώματα της με την επέκταση των 6 ναυτικών μιλίων αιγιαλίτιδας ζώνης σε 12 και την κατάθεση συντεταγμένων για την ανακήρυξη της ΑΟΖ στον ΟΗΕ με παράλληλη πρόσκληση σε διάλογο όλων των εμπλεκομένων κρατών της περιοχής.
Η προσφυγή σε διάλογο ή στο διεθνές δικαστήριο και η συνεννόηση με τους γείτονες μας είναι ξεκάθαρη προτεραιότητα μας, υπό τον όρο όμως να είναι σαφής η ατζέντα των θεμάτων (οριοθέτηση υφαλοκρυπίδας και ΑΟΖ) καθώς και οι κανόνες που θα διέπουν τη διευθέτηση που δεν είναι άλλοι από το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. Η ετοιμότητα και η αποφασιστικότητα της Ελλάδας να υπερασπιστεί την κυριαρχία της και τα διεθνή δικαιώματα της με όλα τα πρόσφορα μέσα διπλωματικής ή στρατιωτικής ισχύος, θα την καταστήσουν μέρος, όχι του προβλήματος, αλλά της λύσης.
Άλλωστε, όπως λέει σοφά ο λαός μας που πάντα επέτυχε στις ασύμμετρες συγκρούσεις της ιστορίας του νίκες αν και ήταν θεωρητικά σε δυσμενέστερη κατ’ αρχήν θέση: «Ο καυγάς θέλει αέρα…». Μόνο όταν γυαλίζει πραγματικά το μάτι σου από εθνική αυτοπεποίθηση, διαπραγματεύεσαι από θέση ισχύος και επιτυγχάνεις δίκαιες και βιώσιμες λύσεις.
*Βουλευτής Ροδόπης ΝΔ- πρώην Υπουργός, Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου Κύπρου Πρωτοσελιδα – Ειδήσεις