Γράφει ο Βασίλης Χασιώτης
«Η εξουσία είναι η ερωμένη μου. Έκα
μα τόσο πολλά για την κατάκτησή της, ώστε δεν θα αφίσω να μου την πάρουν, ούτε ανέχομαι να μου τη διεκδικούν. Όσο κι αν λέτε πως η εξουσία μου ήλθε σαν αυτόκλητη, εγώ ξέρω τι κόπους μου εκόστισε, τι ξενύχτια, τι συνδυασμούς…» (Ναπολέων)
(Maurice Marsal : Επιβολή και Ηγεσία, εκδ, Ι.Ν. Ζαχαρόπουλος, Αθήναι, 1964, σελ. 109-110)
Όλοι θυμούνται το «βρώμικο ‘89»… Ακόμα και οι πιο νέοι… Κυριαρχούσε το σκάνδαλο Κοσκωτά, αλλά και ένα πλήθος από άλλα γεγονότα που δημιουργούσαν μια εξόχως σκανδαλολογική περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Πιστεύαμε ότι είχαμε δει τα πάντα τότε… Μπροστά σε όσα μας επιφύλασσαν οι δεκαετίες που έρχονταν, το «βρώμικο ‘89» αποδεικνύεται πταίσμα.
Εκείνη τη περίοδο έστειλα προς δημοσίευση άρθρο μου με τον τίτλο «Η αβάσταχτη βαρύτητα της ελαφρότητας», που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ, στις 16/2/1989, με τον τίτλο «Διερχόμεθα περίοδο πολιτικού AIDS».
Φυσικά, άλλα τα «βρώμικα γεγονότα» του ’89, άλλα αυτά που ακολούθησαν. ΕΧΟΥΝ ΟΜΩΣ ΕΝΑ ΚΟΙΝΟ : ΤΗΝ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΟΤΙ Ο ΤΟΠΟΣ ΑΥΤΟΣ «ΔΙΟΙΚΕΙΤΑΙ» ΕΔΩ ΚΑΙ ΔΕΚΑΕΤΙΕΣ ΑΠΌ ΕΝΑ ΠΟΛΙΤΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΤΗ ΚΥΡΙΟΛΕΞΙΑ ΣΑΠΙΟ.
Πολλοί ρωτούν και ξαναρωτούν, όσοι ΣΗΜΕΡΑ καταγγέλλουν το πολιτικό σύστημα ΤΟ ΚΑΤΗΓΓΕΛΛΑΝ ΠΑΝΤΑ ΜΕ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ;
Για μένα δεν έχει τόσο σημασία αυτό, παρότι ανήκω σ’ εκείνους που ποτέ μου τα όποια του εξωτερικά φτιασίδια του συστήματος αυτού, δεν με είχαν πείσει.
Το ότι κάποτε πίστευαν εκεί, και επομένως, ακόμα κι όταν αντιλήφτηκα ότι κακώς πίστευα, δεν ξέρω εγώ ποιοι λόγοι μου επιβάλλουν να μη δηλώσω ότι κακώς πίστευα και ότι τώρα πιστεύω κάπου αλλού, αυτό ποτέ μου δεν το κατανόησα.
Φυσικά, δεν προτίθεμαι στο παρόν άρθρο να παρουσιάσω το τι έλεγαν και τι λένε σήμερα διάφοροι πολιτικοί σχολιαστές, αρθρογράφοι, κ.λπ.
Έτσι, θα περιοριστώ στο τι έγραφα εγώ ΠΡΙΝ 22 ΧΡΟΝΙΑ για την ποιότητα του πολιτικού μας συστήματος, παραθέτοντας το παραπάνω άρθρο εκείνης της εποχής ΑΥΤΟΥΣΙΟ, και το οποίο είναι αυτό που ακολουθεί. (Μη ξεχνάμε όμως, ΕΙΝΑΙ ΓΡΑΜΜΕΝΟ 22 ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝ)…
Λόγω της μεγάλης του έκτασης, θα το παρουσιάσω εδώ σε δύο συνέχειες, ώστε να «μην πέσει βαρύ» ακριβώς λόγω του μεγέθους του…
Έγραφα λοιπόν τότε :
Έχω την εντύπωση, ότι σ’ ολόκληρη τη μεταπολεμική ιστορία της Ελλάδας, σπάνια υπήρξαν σε καιρό δημοκρατικής ομαλότητας του δημόσιου βίου, όπως η περίοδος από το 1975 κι εδώ, γεγονότα τόσο «πυκνά», από άποψη κρισιμότητας για τον προσδιορισμό του ήθους και ύφους της εξουσίας και των πολιτικών δυνάμεων, στο σύνολό τους, όσο αυτά που εξελίσσονται τις τελευταίες μέρες, και που από μια άποψη αποτελούν τη φυσική εξέλιξη μιας πολιτικής και πολιτικών μεθοδεύσεων, που άρχισαν εδώ και εφτά χρόνια, με την άνοδο δηλ. του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία.
Στον απλό πολίτη, που δεν έχει καμία σχέση με σκάνδαλα και άλλα παρασκήνια, έχει δημιουργηθεί η αίσθηση ότι ζει πάνω σε ερείπια. Οράματα ανακατεμένα με τη πεζή πραγματικότητα, ελπίδες ανακατεμένες με την απόγνωση, υποσχέσεις για «αλλαγή» ανακατεμένες με την απογοήτευση, όνειρα ανακατεμένα με εφιάλτες, ο πόθος της κατάκτησης του αύριο ανακατεμένος με τη στροφή στην παρελθοντολογία, ιδεολογίες βάναυσα ερμηνευμένες, κακοποιημένες, κείτονται ετοιμοθάνατες αφημένες στην αδιαφορία από τους μέχρι χτες υποστηρικτικές τους, ο αγώνας αγκαλιά με τη νωχέλεια. Ιδού το σκηνικό της πολιτικής μας ζωής. Πρωταγωνιστές σ’ αυτό το άθλιο έργο ό,τι το «εκλεκτότερο» -κατά συνθήκη- του λαού, τραγικός θεατής ο ίδιος ο λαός, που δεν μπορεί να πιστέψει στα μάτια στα μάτια του, ότι αυτό που βλέπει είναι ένα κακοποιημένο σενάριο, το οποίο ο ίδιος είχε εγκρίνει να παιχτεί, αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι εκείνο που του είχαν υποσχεθεί.
Το 1975, υπήρξε η χρονιά-ορόσημο για την οριστική έξοδο από μια περίοδο που κανείς δεν θα ήθελε να θυμάται. Μια περίοδος επανειλημμένων πολιτικών λαθών και επιλογών, από όλες τις πολιτικές δυνάμεις. Από την αριστερά μέχρι και τη δεξιά. Εμφύλιος, μετεμφυλιακή περίοδος -ποιος αλήθεια, περίμενε ομαλότητες κάτω από τέτοιες καταστάσεις-, δικτατορία. Το 1975 ήταν το τέλος της περιόδου αυτής. Το 1981 είναι ένα άλλο ορόσημο, αφού τη χρονιά εκείνη, στις 18 Οκτώβρη, συνηγορούσης σ’ αυτό και της «προεδροποίησης» του Κ. Καραμανλή λίγο πριν, ανεβαίνει στην εξουσία το ΠΑΣΟΚ, το οποίο δημιούργησε την δική του πολιτική περίοδο, την οποία οι ιστορικοί δεν γνωρίζω πώς θα την ονομάσουν, εγώ όμως θα την ονομάσω «περίοδος εμφάνισης του πολιτικού AIDS στο χώρο της δημοκρατικής παράταξης».
Ποια είναι όμως η έννοια αυτού του πολιτικού AIDS; Είναι ότι η πολιτική του κυβερνώντος κόμματος, και της αριστεράς που υποδύθηκε όσο πιο άσχημα μπόρεσε το ρόλο του κομπάρσου, αποδυνάμωσε εκείνα ακριβώς τα στοιχεία, τα ιδεολογικά και πολιτικά ερείσματα, τα οποία ίσαμε τα χθες, θεωρούνταν ότι συνιστούσαν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα και τη θωράκιση έναντι της Ν.Δ. Μια οικονομική πολιτική αμφισβητήσιμη από άποψη αποτελεσματικότητας, ιδίως αν ληφθεί υπόψη και το γεγονός ότι η ΝΔ, ατύχησε να πέσει σε μια πετρελαϊκή κρίση, ενώ δεν ευτύχησε να προλάβει να τύχει της οικονομικής υποστήριξης της ΕΟΚ, στο βαθμό που έτυχε το ΠΑΣΟΚ, σε συνδυασμό με το ότι το Δημόσιο, κάτω από μια σοσιαλιστική κυβέρνηση -για όσους την θεωρούν σαν τέτοια-, δεν απέβαλε την αναποτελεσματικότητά του, αλλά και μια πληθώρα οικονομικών σκανδάλων (ΑΓΡΕΞ, Κοσκωτάς, κ.λπ.), συνέτειναν στο να μπουν σε εισαγωγικά πολλά πράγματα.
Μέχρι πρό τινος, και λέγοντας «μέχρι πρό τινος», εννοώ το χρονορόσημο της 18 Οκτώβρη 1981, δεν υπήρχε αμφιβολία για τον «κακό» ρόλο της «δεξιάς», για το αυταπόδεικτο της «ανωτερότητας» της ιδεολογίας της «δημοκρατικής παράταξης», για την «εξάρτηση της χώρας από ξένα κέντρα αποφάσεων», για τα δεινά που προέρχονταν ή θα μπορούσαν να προέλθουν υπό ορισμένες συνθήκες από τις υπερεξουσίες του Ανώτατου Άρχοντα, για τα σκάνδαλα της «δεξιάς», για το χαμηλό ως ανύπαρκτο «ήθος» και «ύφος» της, για τον «ύποπτο» ρόλο της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, και ιδίως των μεγάλων επιχειρήσεων και του ξένου κεφαλαίου, για την έλλειψη αξιοκρατίας στη Δημόσια Διοίκηση, για την έλλειψη λαϊκής πολιτικής στην παιδεία, την υγεία, τη στέγη, για την έλλειψη δικαιοσύνης, για τον ύποπτο ρόλο των «αποστατών», κι ένα σωρό άλλα πράγματα. Όλα αυτά πιστοποιούσαν ένα πράγμα : χρειαζόταν στο τόπο αυτό μια «αλλαγή». Δεν έμεινε παρά να δοθεί η ευκαιρία, αφού ο «φορέας» είχε βρεθεί και ήταν το ΠΑΣΟΚ. Και η ιστορική ευκαιρία είχε βρεθεί (το ραντεβού με την Ιστορία -η αποθέωση της υπερβολής-). Ήταν η 18 Οκτώβρη του 1981, η μέρα που η Ελλάδα ντύθηκε στα πράσινα, ντύθηκε το χρώμα της «ελπίδας», η μέρα όπου η «δεξιά» έμπαινε «στα χρονοντούλαπα της Ιστορίας» (μια ακόμα αυτοπεποίθηση, οικτρά διαψευσμένη).
Με όλα τα παραπάνω δεδομένα, που αποτελούσαν πολιτικούς άσσους στο μανίκι του ΠΑΣΟΚ, και με μια ισχυρή λαϊκή πλειοψηφία υπέρ αυτού στις τότε αλλά και τις επόμενες εκλογές, το ΠΑΣΟΚ αναλάμβανε την εξουσία και λίγοι ήταν εκείνοι που θα μπορούσαν να φανταστούν ότι αυτούς τους άσσους το κόμμα αυτό θα τους χαλάλιζε τόσο γρήγορα και τόσο επιπόλαια.
Μετά από τα τέσσερα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησής του, άρχισαν να συσσωρεύονται τα πρώτα μαύρα σύννεφα, που όμως η μακαριότητα των στιγμών και η υπερβολική αυτοπεποίθηση και υπεροψία, τα αγνοούσε. Η πίστη πως όλα ήταν επιτρεπτά για το ΠΑΣΟΚ, συνέτεινε την ενίσχυση των αυτοσχεδιασμών και άστοχων χειρισμών. Λιτότητα, απροσχημάτιστη άλωση της ΓΣΕΕ, σκάνδαλα οικονομικά, μια εξωτερική πολιτική που τελικά μας κάνει και σήμερα να αναρωτιόμαστε εμείς οι μη Ταλλεϋράνδοι το τι τελικά επιδιώκουμε, η δημιουργία ενός κράτους-τέρατος στις διαστάσεις του για τα ελληνικά δεδομένα και με τεράστια ελλείμματα, μια παιδεία που αγνοείται ο προσανατολισμός της, μια δικαιοσύνη βαλλόμενη πανταχόθεν, ένα ΕΣΥ αμφίβολης προοπτικής και αποτελεσματικότητας, και τόσα άλλα, πώς ήταν δυνατόν να μην υποσκάψουν την προοπτική του ΠΑΣΟΚ; Ένα ΠΑΣΟΚ, που συνεχίζοντας τις λάθος επιλογές του πίστεψε ότι θα αρκούσε να αποκαταστήσει το κύρος της κυβέρνησης και του κόμματος η επαναστατική φρασεολογία και η πλημμυρίδα των ανασχηματισμών των κυβερνήσεων, οι πολυπληθείς υπουργοί και υφυπουργοί (πού είναι το 10μελές υπουργικό συμβούλιο που είχε κάποτε υποσχεθεί ο κ. πρωθυπουργός;). Το μεγαλύτερο όμως πολιτικό λάθος του ΠΑΣΟΚ ήταν η εμφύσηση στα στελέχη και τους οπαδούς του ενός είδους μεσσιανισμού και μεταφυσικής, που δημιούργησε την πίστη σε μια σχεδόν «ιερή» αποστολή, σε μια θρησκευτική πεποίθηση περί του περιουσίου κόμματος, του προορισμένου να μεταβάλει τη χώρα προς το καλύτερο, να δημιουργήσει μια «νέα» Ελλάδα. Μια τέτοια όμως πίστη, όσο επιθυμητή κι αν είναι για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας, είναι άλλο τόσο και περισσότερο επικίνδυνη πολιτικά, γιατί πέρα από το ότι οδηγεί στην υπερβολή, μπορεί να μετατραπεί εύκολα και σε μεγάλη απογοήτευση, σε μη εύκολα αναστρέψιμη αμφισβήτηση. Σ’ έναν θνητό μπορούν να συγχωρεθούν πολλά λάθη. Στον Θεό όμως, δεν συγχωρείται ούτε ένα. Υπερβολική η σύγκριση, αποδίδει όμως αυτό που θέλω να υπογραμμίσω.
Και η αμφισβήτηση ήρθε. Θα ήταν λάθος να νομισθεί ότι τη δημιούργησε η αξιωματική αντιπολίτευση. Δεν είναι ίσως τυχαίο ότι η ΝΔ κατηγορήθηκε για έλλειψη αντιπολιτευτικής ικανότητας, εξ αιτίας της απειρίας της σαν κόμμα αντιπολίτευσης. Είναι κάτι που κατά κόρο υποστηρίχτηκε από το ΠΑΣΟΚ. Αλλά αν τούτο αληθεύει, τόσο το χειρότερο για το ΠΑΣΟΚ, γιατί αυτό σημαίνει ότι είναι και το μόνο υπεύθυνο για την εναντίον του αμφισβήτηση, την εναντίον του δυσαρέσκεια.
Ποιες είναι όμως οι κρισιμότερες παράμετροι αυτής της αμφισβήτησης;
Το κυριότερο ίσως στοιχείο της δημιουργηθείσης αμφισβήτησης, είναι η κατάρρευση της ειδοποιού διαφοράς μεταξύ «δεξιάς» και «δημοκρατικής παράταξης». Η κατάρρευση αυτή καθ’ αυτή δεν είναι κακή, πιστεύω ότι ήταν ωφέλιμη, και τούτο γιατί η πολιτική είναι τόσο πιο αποτελεσματική, όσο πιο ξεκάθαροι είναι οι πολιτικοί ρόλοι. Κάποτε λέγοντας «δεξιά» και «δημοκρατική παράταξη», εννοούσαμε κάτι πέραν κάθε αμφισβήτησης. Η πρώτη ήταν «οι κακοί», οι δεύτεροι ήταν «οι καλοί». Η «δεξιά» αντιπροσώπευε τον συντηρητισμό, η «δημοκρατική παράταξη» την πορεία προς τα εμπρός.
