Κυκλοφόρησε σήμερα 13/4/2022 η αναφορά 108 σελίδων του ΟΑΣΕ, για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, εγκλήματα πολέμου & κατά της ανθρωπότητας για τον πόλεμο στην Ουκρανία
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΩΝ ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΙ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ, ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ 24 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2022 από τους καθηγητές Wolfgang Benedek, Veronika Bílková και Marco SassòliI. ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Στις 3 Μαρτίου 2022 η Ουκρανία επικαλέστηκε τον Μηχανισμό της Μόσχας της ανθρώπινης διάστασης του Οργανισμού για Την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), με την υποστήριξη 45 συμμετεχόντων κρατών. Ως εκ τούτου, μια αποστολή τριών εμπειρογνωμόνων διορίστηκε στις 14 Μαρτίου 2022, που σύμφωνα με τους κανόνες του Μηχανισμού της Μόσχας έπρεπε να ολοκληρώσει το έργο του εντός τριών εβδομάδες και, ως εκ τούτου, παρέδωσε την έκθεσή του στην Ουκρανία ως το προσκαλούν κράτος στις 5 Απριλίου 2022.
Η εντολή καθορίστηκε ως προς
• Διαπίστωση των γεγονότων και των περιστάσεων σχετικά με πιθανές παραβιάσεις του ΟΑΣΕ δεσμεύσεις, παραβιάσεις και καταχρήσεις του διεθνούς δικαίου για τα ανθρώπινα δικαιώματα και διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο·
• Διαπίστωση για γεγονότα και τις περιστάσεις πιθανών περιπτώσεων εγκλημάτων πολέμου και εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας, μεταξύ άλλων λόγω εσκεμμένων και αδιάκριτων επιθέσεων εναντίον πολιτών και μη στρατιωτικών υποδομών και να συλλέξει, να εδραιώσει και να αναλύσει πληροφορίες με σκοπό την παρουσίασή τους στους σχετικούς μηχανισμούς λογοδοσίας ως εθνικά, περιφερειακά ή διεθνή δικαστήρια ή δικαστήρια που έχουν ή μπορεί στο μέλλον να έχουν δικαιοδοσία…
ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ
Συμπερασματικά, ενώ υπό τις παρούσες συνθήκες δεν κατέστη δυνατή η λεπτομερής αξιολόγηση των περισσότερων ισχυρισμών για παραβιάσεις του ΔΑΔ (Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο) και ο εντοπισμός εγκλημάτων πολέμου και εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας σχετικά με συγκεκριμένα περιστατικά, η αποστολή βρήκε σαφή στοιχεία παραβιάσεων του ΔΑΔ από τις ρωσικές δυνάμεις σε πολλά τα ζητήματα που διερευνήθηκαν. Αυτό αφορά ιδίως τη διεξαγωγή εχθροπραξιών τους.
Δεν είναι νοητό να σκοτώθηκαν και να τραυματίσθηκαν τόσοι πολλοί πολίτες, να καταστράφηκαν σπίτια, νοσοκομεία, πολιτιστικά αγαθά, σχολεία, πολυώροφα κτίρια κατοικιών, διοικητικά κτίρια, σωφρονιστικά ιδρύματα, αστυνομικά τμήματα, σταθμοί νερού και συστήματα ηλεκτρισμού, εάν η Ρωσία είχε σεβαστεί τις υποχρεώσεις της στο ΔΑΔ όσον αφορά τη διάκριση, την αναλογικότητα και τις προφυλάξεις κατά τη διεξαγωγή εχθροπραξιών στην Ουκρανία. Η διεξαγωγή της πολιορκίας της Μαριούπολης είναι ένα ακραίο παράδειγμα.
Μεγάλο μέρος της συμπεριφοράς των ρωσικών δυνάμεων σε περιοχές της Ουκρανίας που κατείχε πριν και μετά τις 24 Φεβ. 2022, συμπεριλαμβανομένων μέσω των πληρεξουσίων του, των αυτοαποκαλούμενων «δημοκρατιών» του Ντόνετσκ και Το Λουχάνσκ, παραβιάζει εξίσου το ΔΑΔ της στρατιωτικής κατοχής. Εντοπίστηκαν επίσης ορισμένες παραβιάσεις και προβλήματα σχετικά με τις πρακτικές της Ουκρανίας. Η αποστολή ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τη μεταχείριση των αιχμαλώτων πολέμου, που αρχικά θεωρούνταν εγκληματίες και αντιμετωπίζονται με τρόπους που δεν συμβιβάζονται με τη Σύμβαση III της Γενεύης.
Γενικά, οι ισχυρισμοί ότι η Ουκρανία και όχι η Ρωσία είχε προκαλέσει κάποιους από τους θανάτους, τους τραυματισμούς ή τις καταστροφές που της αποδόθηκαν από τα μέσα ενημέρωσης, τις ουκρανικές αρχές και τις ΜΚΟ στη Ρωσία δεν μπορούσαν να επιβεβαιωθούν. Η αποστολή είναι επίσης έκπληκτη για τον μικρό αριθμό αιχμαλώτων πολέμου που αναγνωρίζεται από αμφότερα τα μέρη και λυπάται που δεν επωφελούνται ακόμη από τις επισκέψεις της ΔΕΕΣ που ορίζει η Γενεύη Σύμβαση III.
Η αποστολή εξέτασε επίσης τον αντίκτυπο της τρέχουσας σύγκρουσης στα ανθρώπινα δικαιώματα. Ενώ δεν μπόρεσε να επαληθεύσει όλα τα αναφερόμενα περιστατικά που ενδέχεται να αφορούν παραβιάσεις του IHRL (Διεθνές δίκαιο ανθρωπίνων δικαιωμάτων), βρήκε αξιόπιστα στοιχεία που υποδηλώνουν ότι τέτοιες παραβιάσεις, ακόμη και στα περισσότερα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα (δικαίωμα στη ζωή, απαγόρευση βασανιστηρίων και άλλης απάνθρωπης και ταπεινωτικής μεταχείρισης και τιμωρίας), έχουν διαπραχθεί, κυρίως στις περιοχές που βρίσκονται υπό τον ουσιαστικό έλεγχο της Ρωσίας.
Η αποστολή κατέληξε επίσης στο συμπέρασμα ότι ο αντίκτυπος της σύγκρουσης στην απόλαυση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχει ξεπεράσει τις άμεσες παραβιάσεις αυτών των δικαιωμάτων. Προκαλώντας υψηλό επίπεδο καταστροφής και παρεμβαίνοντας στην παροχή ζωτικών υπηρεσιών (εκπαίδευση, υγειονομική περίθαλψη), η σύγκρουση που ξεκίνησε από την παράνομη επίθεση από τη Ρωσία έχει καταστήσει πολύ δύσκολο για την Ουκρανία να σεβαστεί, να προστατεύσει και να εκπληρώσει τα ανθρώπινα δικαιώματα των κατοίκων της .
Η αποστολή ανακάλυψε επίσης ότι ενώ η σύγκρουση έχει επηρεάσει όλους τους κατοίκους της Ουκρανίας, είχε ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις σε άτομα που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες, όπως γυναίκες, παιδιά, ηλικιωμένα άτομα ή άτομα με αναπηρία.
Η αποστολή δεν είναι σε θέση να καταλήξει στο συμπέρασμα εάν η ρωσική επίθεση στην Ουκρανία αυτή καθαυτή πληροί τις προϋποθέσεις μια εκτεταμένης ή συστηματικής επίθεσης που στρέφεται εναντίον οποιουδήποτε άμαχου πληθυσμού. Ισχύει πάντως ότι ορισμένα μοτίβα βίαιων πράξεων που παραβιάζουν το IHRL, τα οποία έχουν επανειλημμένα τεκμηριωθεί κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης, όπως στοχευμένες δολοφονίες, εξαναγκαστικές εξαφανίσεις ή απαγωγές αμάχων, συμπεριλαμβανομένων δημοσιογράφων και τοπικών αξιωματούχων, είναι πιθανό να πληρούν αυτό το προσόν.
Μια μεμονωμένη βίαιη πράξη αυτού του τύπου, που διαπράχθηκε ως μέρος μιας τέτοιας επίθεσης και εν γνώσει της, θα συνιστούσε έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Ενώ τα ευρήματα αυτής της έκθεσης είναι – εν μέρει – κατ’ ανάγκη προκαταρκτικά λόγω της σύντομης περιόδου έρευνας στο πλαίσιο μιας συνεχιζόμενης ένοπλης σύγκρουσης, μπορούν να ενημερώσουν τις πιο εμπεριστατωμένες έρευνες άλλων φορέων σχετικά με τη νομική λογοδοσία. Τα ευρήματα μπορεί επίσης να συμβάλουν στην καθιέρωση πολιτικής λογοδοσίας.
Όσον αφορά τις παραβιάσεις του IHL και IHRL, η ευθύνη ανήκει τόσο στη Ρωσική Ομοσπονδία όσο και στην Ουκρανία να τηρούν τις αντίστοιχες υποχρεώσεις τους. Όπως δείχνει αυτή η έκθεση, παραβιάσεις σημειώθηκαν τόσο από την ουκρανική όσο και από τη ρωσική πλευρά. Οι παραβιάσεις που διαπράχθηκαν από τη Ρωσική Ομοσπονδία, ωστόσο, είναι πολύ μεγαλύτερες σε κλίμακα και φύση.
Όσον αφορά την εφαρμογή της αρχής της λογοδοσίας, η Αποστολή σημειώνει αρκετές συνεχιζόμενες πρωτοβουλίες για τη συλλογή και τη διατήρηση αποδεικτικών στοιχείων σε παγκόσμιο, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο τόσο από δημόσιους όσο και από ιδιωτικούς φορείς. Ενώ μπόρεσε να συμβάλει στην πρώτη συλλογή και ανάλυση των γεγονότων, απαιτούνται πιο λεπτομερείς έρευνες, ιδίως όσον αφορά τον καθορισμό της ατομικής ποινικής ευθύνης για εγκλήματα πολέμου. Αυτό είναι καθήκον των δικαστηρίων που μπορούν να επωφεληθούν από τις συλλογές αποδεικτικών στοιχείων από επαγγελματικές οργανώσεις και από την αξιολόγηση προτύπων και συγκεκριμένων περιστατικών από ανακριτικές αποστολές όπως η δική μας