Σε πολλές περιπτώσεις, μέσα στις ηρωικές σελίδες της Εθνικής Αντίστασης, πλήρωσαν βαρύ φόρο αίματος αρκετοί αθίγγανοι αγωνιστές.
Η Μάχη της Λαμπούσας στην Εύβοια, στις 3/9/1944 σημαδεύτηκε από τη θυσία του ΕΛΑΣίτη Βασίλη Μήτρου του «Γύφτου», όπως τον αποκαλούσαν εχθροί και φίλοι, με διαφορετικά βέβαια συναισθήματα. Στα κατορθώματά του ήταν και η ανατίναξη ενός γερμανικού αντιτορπιλικού.
Όπως αναφέρει στην ιστοσελίδα του ο Δήμος Κύμης – Αλιβερίου: «Στις 3 Σεπτέμβρη 1944 στην Λαμπούσα γράφτηκε μία από τις χρυσές σελίδες στην εποποιία της Εθνικής Αντίστασης. Τα ηρωικά παλικάρια του 3ου Τάγματος του 7ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ με την ηγεσία του Προκόπη Τζάνου ή Λόγγου έδωσαν ένα καθοριστικό κτύπημα στους Γερμανούς κατακτητές, «απάντησαν» στην ναζιστική θηριωδία που προηγήθηκε λίγους μήνες πριν, τον Μάιο του 44, στο Κακολύρι. Έδωσαν δύναμη και αισιοδοξία στο σκλαβωμένο λαό της Καρυστίας, ανάσα ελπίδας στα χωριά μας.
Ο καπετάνιος του 3ου Συντάγματος ο Αξέχαστος Θανάσης Τζάνος, ο ακούραστος αυτός καθοδηγητής του ΕΑΜ της Νότιας Εύβοιας, περιγράφει με απλά και αληθινά λόγια την προετοιμασία και την διεξαγωγή της Μάχης, στο βιβλίο ντοκουμέντο «Η Νότια Ευβοια στην Κατοχή».
Αξίζει να σταθούμε στον Βασίλη Μήτρου. Ο Καπετάνιος του ο Θανάσης Τζάνος γράφει γι αυτόν: «Άξιος και φιλότιμος καθώς ήταν ο Βασίλης πήρε την πρώτη θέση στη δουλειά της οργάνωσης και έτρεχε στις πιο επικίνδυνες αποστολές που τον έστελναν. Μα ο Βασίλης ήταν ανήσυχος. Η δουλειά της πολιτικής οργάνωσης δεν τον ικανοποιούσε, ήθελε να ανέβει στο βουνό να γίνει αντάρτης, να πολεμήσει τους Γερμανούς με το όπλο στο χέρι.
Στην μεγάλη του όμως επιμονή αναγκάστηκαν να τον αφήσουν και ο Βασίλης έτρεξε όσο μπορούσε γρήγορα για να βρεθεί εκεί που τον έσπρωχνε η καρδιά του στον ΕΛΑΣ. Και εκεί δεν άργησαν να τον γνωρίσουν, γι αυτό πολύ γρήγορα τον αγάπησαν και τον εκτίμησαν. Τον έμαθαν σε λίγο τα χωριά, τον έμαθαν οι ταγματασφαλίτες, τον έμαθαν οι Γερμανοί. «Έρχεται ο Γύφτος» έλεγαν οι τσολιάδες και έτρεχαν να κρυφτούν. «Πέρασε ο Γύφτος» έλεγαν στις γειτονιές και έτρεχαν να τον γνωρίσουν. Απέραντη αγάπη από τους σκλαβωμένους και τους φίλους, άσβεστο μίσος από τους Γερμανούς και τους Προδότες».
Αυτός ήταν ο ηρωικός Βασίλης Μήτρου ο μοναδικός Έλληνας νεκρός της Μάχης της Λαμπούσας».
Να συμπληρώσουμε ότι στο Κακολύρι στις 24 Μαΐου 1944, οι Γερμανοί σκότωσαν 30 από τους κατοίκους του χωριού, ενώ στη συνέχεια έκαψαν το χωριό, σε αντίποινα για το θάνατο ενός Γερμανού στρατιώτη. Στο χώρο έχει ανεγερθεί μνημείο και σε ετήσια βάση γίνονται εκδηλώσεις τιμής και μνήμης.
Λίγο σταμάτα διαβάτη και θυμήσου
Άκου της μάχης την αντάρα και αναλογίσου
Με τι ψυχή κι ορμή του ΕΛΑΣ τα παλικάρια
Πολέμησαν τους ναζιστές τυράννους σαν λιοντάρια
Όπως πάντα πολεμάνε οι Έλληνες για λευτεριά γι αυτό
Ύμνους και διθύραμβους καλέ διαβάτη
Στο νεκρό και του ήρωες στης Λαμπούσας τη μάχη
Αυτά πρέπουν σε κείνους που πολέμησαν εδώ!!!
Επιμέλεια αφιερώματος: Νάσος Μπράτσος