Η Ελλάδα δεν θα μπορεί στο εξής να διαπραγματεύεται συμφωνίες με τη Λιβύη, όπως οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ των δύο χωρών, καθώς επίσης και να προχωρήσει σε έρευνες υδρογονανθράκων νοτίως της Κρήτης, καθόσον απαιτείται προηγούμενη συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ με τη Λιβύη, σύμφωνα με την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών της 28ης Οκτωβρίου 2022 για την ανανέωση της Ειρηνευτικής Αποστολής στη Λιβύη και κυρίως σε συνδυασμό με τη σχετική ανακοίνωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ της 1ης Νοεμβρίου 2022.
- Από την Κύρα Αδάμ
Τα δύο αυτά κείμενα διατηρούν σε ισχύ την τουρκολιβυκή συμφωνία για τους υδρογονάνθρακες και σκορπίζουν στα τέσσερα σημεία του ορίζοντα ελληνικές βιαστικές και υπερβολικές επευφημίες ότι η τουρκολιβυκή συμφωνία για τους υδρογονάνθρακες και η συμφωνία για την τουρκολιβυκή ΑΟΖ είναι παράνομες και δεν ισχύουν. Και τούτο διότι η απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας 2656 28 Οκτωβρίου 2022, που εγκρίθηκε παμψηφεί (15-0) για την ανανέωση της ειρηνευτικής αποστολής στη Λιβύη για έναν χρόνο και με στόχο να προχωρήσει η χώρα, επιτέλους, σε κανονικές δημοκρατικές εκλογές για την επανένωσή της), στο άρθρο 4:
«– Υπενθυμίζει το φόρουμ του Λιβυκού Πολιτικού Διαλόγου (LPDF).
– Λυπάται, διότι ένας αριθμός επιτεύξιμων στόχων δεν έχουν ακόμα υλοποιηθεί.
– Υπογραμμίζει τους στόχους και τις αρχές διακυβέρνησης, όπως έχουν αποτυπωθεί στον οδικό χάρτη του LPDF, ειδικότερα άρθρα 1, 2 και 6…».
Νομικά, διπλωματικά και τεχνικά ο ΟΗΕ κάνει απλώς σύσταση και υπογράμμιση στη Λιβύη και σε κανένα σημείο δεν αναφέρεται σε δέσμευση και απαγόρευση προς τη Λιβύη να υπογράφει συμφωνίες. Το άρθρο 6 του Πολιτικού Φόρουμ για τη Λιβύη (LPDF), που εγκρίθηκε τον Νοέμβριο του 2020 και εξέπνευσε τον Ιούλιο 2022, στην παρ. 10 αναφέρει:
«Κατά την προπαρασκευαστική φάση (σ.σ.: των εκλογών) η εκτελεστική εξουσία δεν θα λάβει υπόψη της οποιεσδήποτε νέες ή προηγούμενες συμφωνίες ή αποφάσεις οι οποίες βλάπτουν τη σταθερότητα των εξωτερικών σχέσεων του λιβυκού κράτους και επιβάλλουν μακροχρόνιες δεσμεύσεις σε αυτό».
Η παρούσα απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας 2656/2022 καίτοι υπενθυμίζει και υπογραμμίζει την υποχρέωση της προσωρινής κυβέρνησης της Λιβύης να μην προχωρά σε συμφωνίες με άλλα κράτη που δεσμεύουν τη χώρα μακροχρόνια, εντούτοις δεν δεσμεύει, δεν επιβάλλει, δεν υποχρεώνει και δεν απαγορεύει στην προσωρινή κυβέρνηση της Λιβύης να συνάπτει συμφωνίες, όπως η πρόσφατη τουρκολιβυκή συμφωνία για τους υδρογονάνθρακες. Από αυτό προκύπτει αβίαστα ότι το Συμβούλιο Ασφαλείας δεν κάνει καμιά αναφορά στην απόφασή του για όσες συμφωνίες έχει ήδη υπογράψει η Λιβύη πριν από τις 28 Οκτωβρίου, που εκδόθηκε η απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας, και σε καμιά περίπτωση δεν χαρακτηρίζει τις συμφωνίες της Λιβύης άκυρες.
Προσφυγή της πλευράς Χάφταρ
Η αδύναμη, μη υποχρεωτική και μη δεσμευτική αναφορά του Συμβουλίου Ασφαλείας στην υποχρέωση της προσωρινής λιβυκής κυβέρνησης να μη συνάπτει μακροχρόνιες συμφωνίες από τις 28 Οκτωβρίου και μετά κρίθηκε αναγκαία ύστερα από την προσφυγή της πλευράς του στρατηγού Χάφταρ, αντιπάλου της προσωρινής κυβέρνησης, στο Συμβούλιο Ασφαλείας.
Η Τουρκία πριν από την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας αντέδρασε παρασκηνιακά, για να προασπίσει τα συμφέροντά της με τη Λιβύη. Αντιθέτως η Ελλάδα -καίτοι θιγόμενη χώρα- αδιαφόρησε για τα εθνικά της συμφέροντα και δεν αντέδρασε και αυτή προς το Συμβούλιο Ασφαλείας.
Η κατάληξη ήταν να διαμορφωθεί κατάλληλα η απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας, έτσι ώστε να μην υπάρξουν βέτο από τη Ρωσία ή και την Κίνα και άλλες φιλότουρκες χώρες στην περίπτωση που εθίγετο ή καταργείτο η συμφωνία Τουρκίας – Λιβύης. Επιπροσθέτως, το Συμβούλιο Ασφαλείας στην απόφασή του δεν θα μπορούσε σε καμιά περίπτωση να ακυρώσει τις συμφωνίες της Λιβύης που έχουν υπογραφεί πριν από τις 28 Οκτωβρίου και τούτο διότι η τουρκολιβυκή ΑΟΖ έχει αναρτηθεί στον επίσημο Πίνακα 104 του ΟΗΕ με τη σύμφωνη γνώμη των μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας. Και στην περίπτωση που το Συμβούλιο Ασφαλείας ακύρωνε τώρα την τουρκολιβυκή ΑΟΖ, θα έδιναν την εικόνα… τρελοκομείου, καθώς επίσης και ο ΟΗΕ.
Το Συμβούλιο Ασφαλείας, ακόμα και στην περίπτωση που καταργούσε και καθιστούσε άκυρες όλες τις συμφωνίες της Λιβύης μέχρι τις 28 Οκτωβρίου 2022, θα όφειλε να καταστήσει άκυρες τις αποφάσεις που έχει συνυπογράψει η Λιβύη στη γενική συνέλευση του ΟΗΕ εναντίον της Ρωσίας για την επέμβαση της στην Ουκρανία. Το Συμβούλιο Ασφαλείας, δηλαδή, θα όφειλε να αυτοχαστουκιστεί και να αυτομαστιγωθεί για την αποδοχή των συμφωνιών της Λιβύης στην περίπτωση που τώρα έκρινε ότι οι συμφωνίες αυτές είναι άκυρες και μη ισχύουσες.
Την οριστική διέξοδο στο πρόβλημα έδωσε το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, με την απάντηση-διευκρίνιση για την ισχύ των διεθνών συμφωνιών που έχει ήδη υπογράψει η προσωρινή κυβέρνηση της Τρίπολης. Αναφέρει η αμερικανική ανακοίνωση: «Σημειώνουμε ότι η υπηρεσιακή κυβέρνηση της Λιβύης υποχρεούται, σύμφωνα με τις διατάξεις του οδικού χάρτη του φόρουμ για τον Πολιτικό Διάλογο στη Λιβύη (LPDF), να μην εξετάζει νέες συμφωνίες που βλάπτουν τη σταθερότητα των εξωτερικών σχέσεων του λιβυκού κράτους ή του επιβάλλουν μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις. Θα παραπέμψουμε στις κυβερνήσεις της Τουρκίας και της Λιβύης για το αποτέλεσμα των πρόσφατων συνομιλιών…».
Η ανακοίνωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ «ξελασπώνει» απολύτως τον ΟΗΕ και το Συμβούλιο Ασφαλείας στο θέμα των συμφωνιών που έχει υπογράψει μέχρι τώρα η Λιβύη. Παράλληλα, προστατεύει απολύτως την Τουρκία στις συμφωνίες της με τη Λιβύη. Και τούτο διότι αναφέρεται καθαρά σε νέες συμφωνίες που προτίθεται ή σκέπτεται να υπογράψει η κυβέρνηση της Τρίπολης από εδώ και πέρα στο μέλλον. Καθιστώντας απολύτως νόμιμες τις ήδη υπογραφείσες συμφωνίες Τουρκίας – Λιβύης (τουρκολιβυκή ΑΟΖ και συμφωνία για υδρογονάνθρακες).
Στην πράξη και διπλωματικά το Στέιτ Ντιπάρτμεντ αποδέχεται τις συμφωνίες που έχει υπογράψει μέχρι τώρα η Τρίπολη και κυρίως τις συμφωνίες με την Τουρκία για την ΑΟΖ και τους υδρογονάνθρακες (σ.σ.: ό,τι έγινε, έγινε) και εισηγείται να μην υπογραφούν νέες συμφωνίες που θα προκαλούν προβλήματα. Αναφέρει προς τούτο η ανακοίνωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ: «Καλούμε όλα τα μέρη να απέχουν από ενέργειες που ενέχουν τον κίνδυνο να αυξήσουν τις εντάσεις στην ανατολική Μεσόγειο».
Αυτή η απαγορευτική ανακοίνωση της Ουάσινγκτον δεν αναφέρεται αποκλειστικά στην Τουρκία (η οποία μέχρι τις 28 Οκτωβρίου έχει προλάβει και την τουρκολιβυκή ΑΟΖ να κατοχυρώσει στον ΟΗΕ και την τουρκολιβυκή συμφωνία για τους υδρογονάνθρακες να διασώσει). Στρέφεται σταθερά εναντίον της ελληνικής κυβέρνησης, στην περίπτωση που αυτή θα ήθελε -όπως έχει αφήσει να διανοηθεί- να επαναλάβει τις διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ Ελλάδας – Λιβύης. Μια τέτοια ενδεχόμενη συμφωνία Αθήνας – Τρίπολης με την προσωρινή λιβυκή κυβέρνηση θα δέσμευε μακροχρόνια τη Λιβύη στην εξωτερική πολιτική της.
Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ με την απαγορευτική ανακοίνωσή του για νέες συμφωνίες βάζει τη θηλιά στον λαιμό της Αθήνας και την ακινητοποιεί σε οποιαδήποτε προσπάθεια υπογραφής συμφωνιών με τη Λιβύη. Επιπροσθέτως, αυτή η εμμέσως και εντέχνως φιλοτουρκική θέση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ στερεί από την Ελλάδα τη δυνατότητα να προχωρήσει σε έρευνες υδρογονανθράκων νοτίως της Κρήτης, δεδομένου ότι δεν έχει οριοθετηθεί η ΑΟΖ Ελλάδας – Λιβύης. Περιορίζοντας έτσι τις έρευνες της Ελλάδας μόνον στα χωρικά της ύδατα…
Ο ΥΠΕΞ Δένδιας, μάλιστα, αντιλήφθηκε τον έντονο τουρκικό εκνευρισμό για το τουρκολιβυκό μνημόνιο και απέδωσε σε νεύρα τη δήλωση Τσαβούσογλου ότι «δεν επιτρέπει» ούτε ένα μίλι επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Αιγαίο. «Αντιλαμβάνομαι τον τουρκικό εκνευρισμό, η τελευταία τοποθέτηση των Ηνωμένων Εθνών αλλά και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ όσον αφορά το τουρκολιβυκό μνημόνιο και την εγκυρότητά του είναι προφανές ότι έχει δημιουργήσει έντονη νευρικότητα στην τουρκική πλευρά», είπε ο κ. Δένδιας.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη ουδεμία σημασία έδωσε κατά τις διαβουλεύσεις στο Συμβούλιο Ασφαλείας για την ανανέωση της ειρηνευτικής αποστολής στη Λιβύη. Η κυβέρνηση, ως θιγόμενο μέρος από τις συμφωνίες Τουρκίας – Λιβύης για την ΑΟΖ και τους υδρογονάνθρακες, είχε κάθε δικαίωμα και κάθε υποχρέωση να προσφύγει στο Συμβούλιο Ασφαλείας και με βάση τους περιοριστικούς όρους του επίσημου φόρουμ Πολιτικού Διαλόγου για τη Λιβύη να απαιτήσει την πλήρη εφαρμογή του άρθρου 6 για την ακύρωση των συμφωνιών Τουρκίας – Λιβύης για την ΑΟΖ και τους υδρογονάνθρακες (σ.σ.: ανεξάρτητα αν, λόγω πολιτικής Μητσοτάκη στην Ουκρανία, η Ρωσία υπήρχε πιθανότητα να θέσει βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας).
Η κυβέρνηση ουδέν έπραξε, παρέμεινε σιωπηλή και ακίνητη, ικανοποιημένη από την αναποτελεσματική «διεθνοποίηση» των θέσεών της. Ομως, με την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας για τη Λιβύη και τη σχετική θέση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, η κυβέρνηση εισπράττει τέσσερις σφαλιάρες σε βάρος της χώρας και των Ελλήνων από τη διεθνή κοινότητα, και βρίσκεται μπροστά στη δήλωση Ερντογάν ότι θα κάνει έρευνες υδρογονανθράκων νοτίως της Κρήτης.
Οι δύο πρώτες σφαλιάρες αφορούν το τουρκολιβυκό μνημόνιο για την ΑΟΖ.
- Η πρώτη σφαλιάρα ισχύει από τον Ιανουάριο 2021, όταν ο ΟΗΕ ανάρτησε επισήμως στον Πίνακα 104 του Οργανισμού την τουρκολιβυκή συμφωνία για την ΑΟΖ, που έκτοτε βρίσκεται σε ισχύ (αντιθέτως, η ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία για την ΑΟΖ αναμένει ακόμα την επισημοποίησή της από τον ΟΗΕ).
- Η δεύτερη σφαλιάρα που δέχθηκε η κυβέρνηση Μητσοτάκη για την τουρκολιβυκή ΑΟΖ ήρθε με την τωρινή απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας και τη σχετική θέση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, που όχι μόνο δεν ακυρώνουν τη συμφωνία, αλλά τη νομιμοποιούν, και τούτο διότι αποτρέπουν-απαγορεύουν στη Λιβύη να προχωρήσει σε νέες συμφωνίες από τις 28 Οκτωβρίου και μετά.
- Η τρίτη σφαλιάρα αφορά την τουρκολιβυκή συμφωνία για τους υδρογονάνθρακες, η οποία έχει συναφθεί πριν από τις 28 Οκτωβρίου, και -ως εκ τούτου- βρίσκεται και αυτή σε ισχύ, σύμφωνα με το Συμβούλιο Ασφαλείας και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ.
- Η τέταρτη σφαλιάρα προέρχεται από την εμμέσως και εντέχνως φιλοτουρκική ανακοίνωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, που κατ’ ουσίαν απαγορεύει οποιαδήποτε μακροχρόνια συμφωνία της Λιβύης με άλλη χώρα από εδώ και πέρα.
Με αυτήν την ανακοίνωση η Ελλάδα δεν μπορεί να οριοθετήσει ΑΟΖ με τη Λιβύη και στερείται της δυνατότητας να προχωρήσει σε έρευνες υδρογονανθράκων νοτίως της Κρήτης, δεδομένου ότι δεν έχει ακόμα οροθετηθεί η ΑΟΖ Ελλάδας – Λιβύης. Με αποτέλεσμα αμέσως μετά την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείς και την ανακοίνωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ να δηλώνει ο Ερντογάν ότι θα αρχίσει έρευνες υδρογονανθράκων νοτίως της Κρήτης…