Ο Σπυρίδων Τρικούπης (20 Απριλίου 1788-12 Φεβρουαρίου (παλαιό ημερολόγιο)/ 24 Φεβρουαρίου 1873) ήταν λόγιος, πολιτικός και ιστοριογράφος της Ελληνικής επανάστασης του 1821, μετά την οποία και διετέλεσε πρόεδρος του υπουργικού συμβουλίου (πρώτος πρωθυπουργός του ελεύθερου ελληνικού κράτους, του Ελληνικού Βασιλείου).
Γεννήθηκε στο Μεσολόγγι το 1788 και ήταν γόνος εύπορης οικογένειας της περιοχής. Πατέρας του ήταν ο Ιωάννης Τρικούπης και μητέρα του η Αλεξάνδρα Παλαμά. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές του στη Σχολή των Παλαμάδων στο Μεσολόγγι και μετά στην Πάτρα συνέχισε στην Ευρώπη, όπου σπούδασε φιλολογία στη Ρώμη και στο Παρίσι, τις οποίες όμως διέκοψε με την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης και επέστρεψε προκειμένου να συμμετάσχει ενεργά σ΄ αυτήν.
Από το 1824, που πέθανε ο πατέρας του, ασχολήθηκε με την πολιτική, όπου και εκλεγόταν συνεχώς πληρεξούσιος του Μεσολογγίου και από το 1826 μέλος της Προσωρινής Επαναστατικής Κυβέρνησης, όπου και εξακολούθησε σε όλη τη διάρκεια του Αγώνα να μετέχει στην πρώτη γραμμή της πολιτικής κίνησης, έτσι ώστε ν΄ αποβεί από τους σπουδαιότερους τότε άνδρες του έθνους διευθύνοντας ιδίως τα εξωτερικά ζητήματα της κρίσιμης εκείνης περιόδου.
Επί Ιωάννη Καποδίστρια διορίσθηκε γενικός γραμματέας της Επικράτειας επί εξωτερικών θεμάτων. Αργότερα, διαφώνησε με την πολιτική που ασκούσε ο Κυβερνήτης και παραιτήθηκε από τη θέση του, αλλά και από την ιδιότητα του πληρεξούσιου του Μεσολογγίου. Ως εχθρός του πλέον αντιπολιτευόμενος συνεργάστηκε με τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, του οποίου την αδερφή Αικατερίνη παντρεύτηκε και κατέφυγε μεταξύ άλλων αντιπολιτευομένων στην Ύδρα.
Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια επέστρεψε στο Ναύπλιο, όπου χρημάτισε υπουργός εξωτερικών και διεύθυνε τις διαπραγματεύσεις που κατέληξαν στην εκλογή του Όθωνα, πρώτου αλλά και μόνου υπό τον τίτλο «Βασιλεύς της Ελλάδος».
Στη διάρκεια της Αντιβασιλείας ο Σπυρίδων Τρικούπης διορίσθηκε Πρωθυπουργός και Υπουργός των Εξωτερικών του Βασιλείου της Ελλάδος. Ερχόμενος όμως σε αντίθεση με τις απολυταρχικές διαθέσεις των περί τον Όθωνα βαυαρικών κύκλων παραιτήθηκε αναλαμβάνοντας τη διεύθυνση της ελληνικής πρεσβείας στο Λονδίνο. Το 1838, ερχόμενος σε αντιπαράθεση με τον Όθωνα, ανεκλήθη όπου και επανήλθε στη θέση του το 1841.
Το 1843 επέστρεψε στην Ελλάδα και συμμετείχε στην Εθνοσυνέλευση του 1843 συμβάλλοντας στην ψήφιση του Συντάγματος του 1844 και μετέχοντας στην κυβέρνηση του Μαυροκορδάτου ως Υπουργός Εξωτερικών και Παιδείας. Μετά την ανατροπή όμως της κυβέρνησης Μαυροκορδάτου ο Σπυρίδων Τρικούπης ως γερουσιαστής τάχθηκε με το τότε λεγόμενο Αγγλικό κόμμα, από το οποίο όμως απομακρύνθηκε, όταν άρχισε να παρουσιάζει στασιαστικές τάσεις. Στη συνέχεια υποστήριξε την κυβέρνηση του Κουντουριώτη και συνέδραμε το Βασιλέα Όθωνα.
Όταν ανασυστάθηκαν οι Πρεσβείες, ο Σπυρίδων Τρικούπης ανέλαβε εκ νέου τη διεύθυνση της ελληνικής πρεσβείας στο Λονδίνο μέχρι το 1861, οπότε και παραιτήθηκε, αυτή τη φορά για λόγους υγείας. Πέθανε στην Αθήνα το 1873.
Το 1829 εκδίδονται οι Λόγοι του σε πρώτη συγκεντρωτική μορφή. Το 1857 κυκλοφόρησε στο Λονδίνο το τετράτομο έργο του, «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως» ενώ είχε γράψει θούρια όπως: «Ο Δήμος», «Η λίμνη του Μεσολογγίου», «Ο καιρός αδελφοί της ελευθερίας φθάνει» κ.ά.
Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα της Μεγάλης Στοάς της Ελλάδος, ο Σπυρίδων Τρικούπης ήταν μασόνος.