Ο αριθμός Μηδέν βρίσκεται στο επίκεντρο της επιστήμης, της μηχανικής και των μαθηματικών. Αυτός ο περίεργος αλλά συνάμα ισχυρός αριθμός έχει προκαλέσει τόσες διαμάχες όσες και οι απολαύσεις που παρείχε σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο ψηφίο. Γιατί καταρχήν, μας επιτρέπει να προβλέψουμε το μέλλον. Αλλά για να κατανοήσουμε το γιατί και να καταλάβουμε τη δύναμη του, πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε τη γέννησή του και τις διαμάχες γύρω του, διότι η πορεία του υπήρξε εξαιρετικά ταραχώδης.
Η γέννηση
Το Μηδέν ως έννοια ήταν γνωστό από τους αρχαίους χρόνους, σε επιγραφές των Βαβυλωνίων και των Μάγια, όπου χρησιμοποιήθηκε για να υπολογίσει το πέρασμα των εποχών. Οι Αρχαίοι λόγιοι το χρησιμοποίησαν για να συμβολίσουν την απουσία ενός αριθμού, όπως χρησιμοποιούμε σήμερα το Μηδέν για παράδειγμα στους αριθμούς 101 ή 102 για να δηλώσει ότι δεν υπάρχουν πολλαπλάσια του 10 στη μεσαία θέση των δεκαδικών. Για τους Βαβυλώνιους, ήταν δύο μικρά πλάγια σύμβολα βελών.
Η αναγνώριση
Χρειάστηκαν ωστόσο δύο χιλιετίες μέχρι να αναγνωρισθεί η μαθηματική του λάμψη και να γίνει αποδεκτό ως κανονικός αριθμός. Και αυτό συνέβη στην Ινδία. Η έννοια του τίποτα προϋπήρχε ήδη βαθιά στην κουλτούρα τους, αν σκεφτούμε ότι η νιρβάνα είναι η κατάσταση του απόλυτου κενού, του τίποτα. Γιατί λοιπόν να μην έχουν ένα σύμβολο για το τίποτα; Αυτό το σύμβολο ονομάστηκε shunya, μια λέξη που χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα για να σημαίνει και το τίποτα ως έννοια αλλά και το Μηδέν ως αριθμό.
Παρά το γεγονός ότι όλοι οι άλλοι αριθμοί που χρησιμοποιούμε σήμερα έχουν αλλάξει σημαντικά σε όλη την ιστορία ως προς το σχήμα τους, το Μηδέν ήταν πάντα ένας κύκλος. Σύμφωνα με τον ινδικό μυστικισμό, το μηδέν είναι στρογγυλό, επειδή σηματοδοτεί τον κύκλο της ζωής, ή όπως ήταν γνωστό το φίδι της αιωνιότητας.
Πίσω στην Ινδία, ο αστρονόμος Βραχμαγκούπτα ήταν η κινητήρια δύναμη πίσω από το μεγαλείο του αριθμού Μηδέν στον 7ο αιώνα. Στα μαθηματικά, το shunya μπορούσε να χρησιμοποιηθεί όχι μόνο ως σύμβολο που υποδηλώνει το τίποτα στη θέση εκείνη, αλλά μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε υπολογισμούς ακριβώς όπως οποιοσδήποτε άλλος αριθμός. Μπορούσαν να το προσθέσουν, αν το αφαιρέσουν και το πολλαπλασιάσουν. Η διαίρεση εξακολουθούσε να είναι ένας γρίφος, αλλά αυτό αποτέλεσε μια ιδιαίτερη πρόκληση στο θαυμάσιο χώρο των μαθηματικών, όπως θα δούμε παρακάτω.
Η εξάπλωση
Μόλις το Μηδέν κέρδισε μια θέση στη Νότια Ασία, έγινε γνωστό και στη Μέση Ανατολή μέσω ισλαμιστών λόγιων, και εντάχθηκε στο αραβικό αριθμητικό σύστημα που χρησιμοποιείται σήμερα. (Μερικοί ιστορικοί υποστηρίζουν ότι οι ρίζες του μηδενός βρίσκονται στο Ινδο-αραβικό αριθμητικό σύστημα). Ωστόσο, μετά το απίστευτο πνευματικό και διανοητικό ξεκίνημά του, το μηδέν αντιμετώπισε μια πραγματική διαμάχη.
Πέρασε στην Ευρώπη την εποχή των χριστιανικών σταυροφοριών κατά του Ισλάμ, όπου οποιαδήποτε αραβική ιδέα, ακόμα και στα μαθηματικά, αντιμετωπιζόταν με σκεπτικισμό και δυσπιστία. Το 1299, το Μηδέν απαγορεύτηκε στη Φλωρεντία, μαζί με όλους τους αραβικούς αριθμούς, επειδή θεωρήθηκε ότι ενθαρρύνουν την απάτη. Το Μηδέν θα μπορούσε εύκολα να παραποιηθεί για να μοιάσει στο εννέα, και γιατί όχι, να προστεθούν και μερικά μηδενικά στο τέλος μιας απόδειξης ώστε να φουσκώσει η τιμή. Επίσης, το Μηδέν θεωρήθηκε η πύλη προς τους αρνητικούς αριθμούς, για τους οποίους υπήρχε η θεωρία ότι νομιμοποιούν την έννοια του χρέους και του δανεισμού χρημάτων.
Η αποδοχή
Παραδόξως, μόλις τον 15ο αιώνα το Μηδέν, μαζί με όλους τους άλλους αραβικούς αριθμούς, έγινε τελικά αποδεκτό. Από τον 17ο αιώνα, το Μηδέν εμφανίστηκε θριαμβευτικά ως βάση για τις καρτεσιανές συντεταγμένες(τα Χ και Υ γραφήματα που συναντάμε σήμερα) από τον Γάλλο φιλόσοφο Descartes. Το σύστημά του εξακολουθεί να συναντάται στα πάντα, από τη μηχανική μέχρι τα γραφικά υπολογιστών.
Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης, το μηδέν έγινε τόσο ισχυρό που έδωσε τροφή σε νέα πάθη. Αναφέραμε το πρόβλημα της διαίρεσης με το μηδέν νωρίτερα. Η περίπλοκη έννοια της διαίρεσης μηδέν με το μηδέν απασχολεί έντονα το Μαθηματικό Λογισμό. Λογισμός είναι τα μαθηματικά της αλλαγής που μας επιτρέπουν να κάνουμε προβλέψεις για το μέλλον – από την εξάπλωση του Έμπολα ή την απορρόφηση ενός φαρμάκου από το σώμα μας, μέχρι τις κινήσεις της χρηματιστηριακής αγοράς. Ένα πραγματικά πανίσχυρο εργαλείο, που χρησιμοποιείται για να περιγράψει πόσο λίγο ή πολύ κάτι αλλάζει και στηρίζεται στην έννοια του Μηδενός.
Ας σηκώσουμε λοιπόν το γυάλινο ποτήρι με τις τέλεια σφαιρικές φυσαλίδες στον πιο όμορφα στρογγυλεμένο και πιο ισχυρό αριθμό στην ιστορία.
Πηγή: BBC Future
infiltr8or