Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος
Περιβεβλημένη με την αχλή του μύθου, προβάλει στο πάνθεον των ελληνικών γραμμάτων η Πηνεόπλη Δέλτα. Οραματίστηκε την μεγάλη Ελλάδα, πλάι στον εθνάρχη Ελευθέριο Βενιζέλο – αν και στα πρώτα της χρόνια και με τις επιδράσεις της μεγαλοαστικής καταγωγής της, είχε ασπαστεί τη βασιλεία – εξύμνησε την ηθική ευγένεια των Ελλήνων και γαλούχησε πνευματικά με το μεγαλείο της φυλής, μέσω των άχραντων ηθικά γραφτών της, τους ελληνοπαίδες.
Η Πηνελόπη Δέλτα είναι εισηγητής στην Ελλάδα, του καθυστερημένου να εμφανιστεί, μυθιστορήματος μαθητείας και διαπαιδαγώγησης. Και με ενάργεια προωθεί στα βιβλία της, όπως επιχειρείται τότε στην Ελλάδα μέσω της νεοεμφανιζόμενης φιλελεύθερης αστικής ιδεολογίας, η πίστη στις δυνατότητες του νέου ελληνισμού. Μια αντιπαραβολή των βιβλίων της «Τον καιρό του Βουλγαροκτόνου» και «Τα μυστικά του βάλτου» με τον «Βίλχελμ Μάιστερ» του Γκαίτε θα μας πείσει για τον χαρακτήρα διαπαιδαγώγησης του μυθιστορήματός της. Μυθιστόρημα που καλείται να παίξει στο νεοπαγές εμφανιζόμενο κοινωνικό μας τοπίο και κάτω από τις επιδράσεις στον εθνικό κορμό της ταπεινωτικής ήττας του 1897, το ρόλο της εθνικής διαφώτισης. Η Δέλτα είχε εδραία την πεποίθηση μέσα της ότι η ελληνική φυλή είναι προικοδοτημένη από την ιστορία με ορμέμφυτη φυσική ευγένεια. Έλεγε χαρακτηριστικά ότι η Ελληνίδαμητέρα της επαρχίας, καίτοι δεν διάβασε και δεν μορφώθηκε είναι ευγενέστερη και καλύτερη από τις άλλες γυναίκες της ιδίας τάξης άλλων χωρών. Με απώτερο σκοπό να υπηρετήσει την εθνική ολοκλήρωση, χτυπάει τον ευδαιμονισμό της μεγάλης και μεσαίας αστικής τάξης, χωρίς συνάμα να διακατέχεται από σοσιαλιστικές τάσεις. Βίωσε με θρησκευτική ευλάβεια τα πένθη, τα πάθη και τα μεγαλεία του ελληνισμού και πίστευε ακράδαντα μέσα της στην επικράτηση ηθικοπνευματικά των Ελλήνων, στο ιστορικό προσκήνιο.
Έτρεφε η Δέλτα ακόμα μεγάλη εκτίμηση για τον αγγλικό πολιτισμό, ενώ ένοιωθε και μεγάλη αποστροφή για την ανεπάρκεια τον Έλληνα δάσκαλου, που χωρίς να λάβει ποτέ του ανατροφή, ανελάμβανε να μεταδώσει στον ευαίσθητο κόσμο των παιδιών, την πίστη για την Ελλάδα. Στο γλωσσικό εργαλείο χρησιμοποίησε τη δημοτική, που παράλληλα με την πλαστικότητά της, προσφέρονταν ιδεωδώς για τον ταχύτερο εξελληνισμό των κυμαινόμενων πληθυσμών της βόρειας Μακεδονίας. Στο κέντρο των μυθιστορημάτων της Πηνελόπης Δέλτα είναι η ηθική διάσταση του ανθρώπου και ο πατριωτικός ενθουσιασμός. Έχοντας ως βάση της την ιστορική ύλη του Schlumberger, έγραψε τον «Καιρό του Βουλγαροκτόνου» που αποτέλεσε για γενιές γενεών, ευαγγέλιο της εθνικής μας ιδέας. Τα μυθιστορήματα της Δέλτα ήταν με αριστοτεχνική τελειότητα φτιαγμένα για να μεταδώσουν στις ψυχές των ελληνοπαίδων το μεγαλείο και την ηθική υπεροχή του ελληνισμού. Και συνεγείρουν συνειδήσεις με την θέρμη, την πίστη τους και την αισθητικής τους αρμονία.
Κατόρθωνε η σπουδαία αυτή Ελληνίδαμε την εμπνευσμένη από τα νάματα του ελληνικού μεγαλείου γραφίδα της, να διαπλάθει συνειδήσεις και να δημιουργεί παιδιά με ιδανισμό.Θαρρείς πώς ήταν από την ιστορία των Ελλήνωνσταλμένη, να υπηρετήσει με την υψηλόφρονηπαιδαγωγική της παρουσία τα ιδανικά της πατρίδας, την ώρα που ο ταπεινωτικός πόλεμος του 1897 είχε κάμψει συνειδήσεις. Για τούτο άλλωστε και οι έξοχα ηθικές μορφές των έργων της, δεν αποτελούσαν εγκεφαλικές συλλήψεις, αλλά ήταν δανεισμένες από τη πολύπλαγκτηζωή του έθνους μας σε κρίσιμες ώρες της ιστορίας. Η Πηνελόπη Δέλτα όπως με ηθική έξαρση βίωσε το μεγαλείο του ελληνισμού, έτσι έφυγε και από την ζωή, μη μπορώντας να συμβιβαστεί με την ιδέα της υποδούλωσης του λαού μας. Όταν η γερμανική σκλαβιά σκέπασε τον υπέροχο αττικό 
ουρανό, η Πηνελόπη Δέλτα ήταν πιά 66 χρονών και σχεδόν παράλυτη. Αδύναμη να βοηθήσει, στην υπόθεση της αντίστασης, όπως με τόση ζωτικότητα είχε κάνει άλλοτε, στη Μικρασιατική καταστροφή. Και έπειτα όλος αυτός ο κόσμος στον οποίο είχε πιστέψει, η φιλελεύθερη αστική Ελλάδα και ο ευρωπαϊκός ουμανισμός, έδειχνα να σβήνουν από τον ιστορικό ορίζοντα. Τη μέρα που η ναζιστική μπότα μάτωνε την αττική γή, η μεγάλη ελληνίδααυτόδηλητηριάστηκε. Είχε κλείσει ο κύκλος της πολυδιάστατης πνευματικής παρουσίας της σπουδαίας αυτής Ελληνίδας. Της από την λαμπρή ιστορία των Ελλήνων προορισμένης, να διαπλάσει και να προσανατολίσει συνειδήσεις στα μεγαλεία του μαρτυρικού λαού μας. Στο απέριττο τάφο της, στον κήπο του σπιτιού της στην Κηφισιά, χαράχτηκε μια μονάχα λέξη, «Σιωπή». Η Πηνελόπη Δέλτα ήταν κόρη του μεγαλοαστού Εμμανουήλ Μπενάκη –πρώτου Δημάρχου Αθηναίων – και της Βιργινίας Χωρέμη. Το 1882 είχε παντρευτεί τον πλούσιο Φαναριώτη έμπορο Στέφανο Δέλτα – ιδρυτή του Κολεγίου Αθηνών – και απέκτησε μαζί του τρείς κόρες, τις Σοφία, Αλεξάνδρα και Βιργινία (μετέπειτα Ζάννα, γιαγιά εν άλλοις των τ. πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά και τ. υπουργού Πολιτισμού Παύλου Γερουλάνου. Συνδέθηκε με έναν φλογερό έρωτα με τον ευγενή διανοούμενο και ευπατρίδη Ίωνα Δραγούμη, τότε υποπρόξενο της Ελλάδος στην Αλεξάνδρεια, αλλά δεν μπόρεσε ποτέ να αντιταχθεί στις κοινωνικές συμβάσεις της εποχής και στην αφοσίωση προς τον σύζυγό και τα παιδιά της. Ο έρωτας αυτός έσβησε εξάλλου τρία χρόνια αργότερα, όταν ο Ίωνας θα συνεδέετο με την Μαρίκα Κοτοπούλη. Τέλος την συνέδεε μεγάλη και ανιδιοτελής φιλία με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, του οποίου υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής. Τα κυριότερα έργα της Δελτα είναι : «Τα μυστικά του Βάλτου», (εκτυλίσσεται στη λίμνη των Γιαννιτσών την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα), Ο «Τρελαντώνης» (με αφορμή τις παιδικές περιπέτειες του αδελφού της Αντώνη στην Αλεξάνδρεια), Το «Παρα–μύθι δίχως όνομα» (με αφορμή το στρατιωτικό κίνημα στο Γουδί) κ.α.
ουρανό, η Πηνελόπη Δέλτα ήταν πιά 66 χρονών και σχεδόν παράλυτη. Αδύναμη να βοηθήσει, στην υπόθεση της αντίστασης, όπως με τόση ζωτικότητα είχε κάνει άλλοτε, στη Μικρασιατική καταστροφή. Και έπειτα όλος αυτός ο κόσμος στον οποίο είχε πιστέψει, η φιλελεύθερη αστική Ελλάδα και ο ευρωπαϊκός ουμανισμός, έδειχνα να σβήνουν από τον ιστορικό ορίζοντα. Τη μέρα που η ναζιστική μπότα μάτωνε την αττική γή, η μεγάλη ελληνίδααυτόδηλητηριάστηκε. Είχε κλείσει ο κύκλος της πολυδιάστατης πνευματικής παρουσίας της σπουδαίας αυτής Ελληνίδας. Της από την λαμπρή ιστορία των Ελλήνων προορισμένης, να διαπλάσει και να προσανατολίσει συνειδήσεις στα μεγαλεία του μαρτυρικού λαού μας. Στο απέριττο τάφο της, στον κήπο του σπιτιού της στην Κηφισιά, χαράχτηκε μια μονάχα λέξη, «Σιωπή». Η Πηνελόπη Δέλτα ήταν κόρη του μεγαλοαστού Εμμανουήλ Μπενάκη –πρώτου Δημάρχου Αθηναίων – και της Βιργινίας Χωρέμη. Το 1882 είχε παντρευτεί τον πλούσιο Φαναριώτη έμπορο Στέφανο Δέλτα – ιδρυτή του Κολεγίου Αθηνών – και απέκτησε μαζί του τρείς κόρες, τις Σοφία, Αλεξάνδρα και Βιργινία (μετέπειτα Ζάννα, γιαγιά εν άλλοις των τ. πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά και τ. υπουργού Πολιτισμού Παύλου Γερουλάνου. Συνδέθηκε με έναν φλογερό έρωτα με τον ευγενή διανοούμενο και ευπατρίδη Ίωνα Δραγούμη, τότε υποπρόξενο της Ελλάδος στην Αλεξάνδρεια, αλλά δεν μπόρεσε ποτέ να αντιταχθεί στις κοινωνικές συμβάσεις της εποχής και στην αφοσίωση προς τον σύζυγό και τα παιδιά της. Ο έρωτας αυτός έσβησε εξάλλου τρία χρόνια αργότερα, όταν ο Ίωνας θα συνεδέετο με την Μαρίκα Κοτοπούλη. Τέλος την συνέδεε μεγάλη και ανιδιοτελής φιλία με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, του οποίου υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής. Τα κυριότερα έργα της Δελτα είναι : «Τα μυστικά του Βάλτου», (εκτυλίσσεται στη λίμνη των Γιαννιτσών την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα), Ο «Τρελαντώνης» (με αφορμή τις παιδικές περιπέτειες του αδελφού της Αντώνη στην Αλεξάνδρεια), Το «Παρα–μύθι δίχως όνομα» (με αφορμή το στρατιωτικό κίνημα στο Γουδί) κ.α.*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος, είναι υποψήφιος Περιφερειακός Σύμβουλος Κεντρικού Τομέα Αττικής, με τον Γιάννη Σγουρό.