Προμηθέας δημιουργός και ευεργέτης των Ανθρώπων

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

Ο Προμηθέας είναι μία από τις σημαντικότερες μυθικές μορφές της αρχαιότητας. Γιος του Τιτάνα Ιαπετού και της Ωκεανίδας Ασίας ή Θέμιδας ή Αίθρας ή Κλυμένης. Αδέλφια του ήταν οι Ιαπετίδες Επιμηθέας (“αυτός που σκέφτεται εκ των υστέρων”), Άτλας και Μενοίτιος. Το όνομά του σημαίνει «συνετός», «προνοητικός». Παράγεται από την πρόθεση «προ» και το ρήμα «μανθάνω», όπου το «α», σε ορισμένες αρχαιοελληνικές διαλέκτους, γίνεται «η». Νυμφεύτηκε την Κελαινώ ή την Κλυμένη και παιδιά του ήταν ο Δευκαλίωνας, ο Λύκος και ο Χιμαιρέας.

Κατά τη διάρκεια της Τιτανομαχίας ο Προμηθέας τάχθηκε υπέρ του Δία και γι’ αυτό δεν τιμωρήθηκε όπως οι άλλοι Τιτάνες. Η συμβολή του στην ανάπτυξη του ανθρώπινου γένους ήταν πολύ σημαντική. Κατά το Λουκιανό, ο Προμηθέας, με την αρωγή της θεάς Αθηνάς, δημιουργεί τον πρώτο άνθρωπο (Χρυσό Γένος) από πηλό και φωτιά (κατά άλλους με το νερό του ήρωα Πανοπέα της Φωκίδας) και με μορφή όμοια με αυτή των θεών.

Σε ρωμαϊκές σαρκοφάγους εικονίζεται ο Προμηθέας να φτιάχνει αγάλματα και η θεά Αθηνά να τους στέλνει ψυχή, με φτερά πεταλούδας, για να τα κατοικήσουν και να τους δώσουν πνοή. Λέγεται από άλλους ότι στην πρώτη του προσπάθεια ο Προμηθέας δημιούργησε ένα τέλειο πλάσμα. Ο Ερμής το μετέφερε στον Όλυμπο, όπου ο Δίας το κέρασε το ποτό της αθανασίας, με αποτέλεσμα εκείνο να βρεθεί στον ουρανό και να γίνει ο πλανήτης “Φαίνων”, ο σημερινός πλανήτης Δίας.

Κατά τους Ορφικούς αυτός ο πηλός ήταν το χώμα που ποτίστηκε από το αίμα των Τιτάνων. Αναφερόμενος στην δημιουργία του ανθρώπου, ο Πλάτωνας μας μεταφέρει την εικόνα ενός όντος σφαιρικού, που διακρίνοταν σε τρία γένη (αρσενικό, θηλυκό και μεικτό) και είχε διπλή σειρά από μέλη και όργανα. Αργότερα ο Δίας, επειδή εξοργίστηκε από την αλαζονεία τους και φοβήθηκε τη δύναμή τους, τα χώρισε στα δύο.

Τα ζώα δημιουργήθηκαν την ίδια περίοδο (μετά την Τιτανομαχία), αλλά από μίξη υλικών της Γης και της φωτιάς. Η δημιουργία των όντων και του ανθρώπου έγινε μέσα στη γη. Όταν κλήθηκαν όλα τα όντα της Γης να βγουν στο φως, ανατέθηκε στον Προμηθέα και στον Επιμηθέα να δώσουν στο κάθε ον τα χαρακτηριστικά που έπρεπε να έχει. Ο Επιμηθέας έπεισε τον αδελφό του να του επιτρέψει να αναλάβει μόνος αυτή τη δουλειά. Έτσι ο Επιμηθέας ονομάτισε και απέδωσε στο κάθε ον τα χαρακτηριστικά που ήθελε ο ίδιος, με τρόπο ώστε να μην μπορούν να αλληλοκαταστραφούν (αύτοις αλληλοφθοριών διαφυγάς επήρκεσε, Πλάτων, Πρωταγόρας 321α). Όταν έφτασε στο τέλος η ώρα του Ανθρώπου, δεν  είχε να του δώσει παρά λίγες τρίχες και νύχια ευπαθή και ανίσχυρα. Αυτό το λάθος έκανε τον Προμηθέα να αναλάβει την προστασία του Ανθρώπου.

Βλέποντας την κατάντια του ανθρώπινου γένους και την αδυναμία του απέναντι στη φύση, ο Προμηθέας αποφασίζει να του χαρίσει τη φωτιά. Έτσι, επισκεπτόμενος το εργαστήρι του Ήφαιστου, τοποθετεί τη φωτιά σε ένα κούφιο καλάμι και τη δίνει κρυφά στους ανθρώπους. Ως τόπος παράδοσης της φωτιάς αναφέρεται η πόλη Σικυώνα της Πελοποννήσου.

Ο Προμηθέας έμαθε τους ανθρώπους να χειρίζονται τη φωτιά, να δημιουργούν εργαλεία και τους έμαθε τις Επιστήμες (που έκλεψε από την Αθηνά) και τα Γράμματα. Για να γλυτώσει την ανθρωπότητα από το μένος των θεών, την έμαθε να τους λατρεύει και να τους κάνει θυσίες.

Όταν έμαθαν οι άνθρωποι να κάνουν θυσίες στους θεούς τέθηκε θέμα για το ποια κομμάτια του ζώου θα άνηκαν στους θεούς και ποιά στους θνητούς. Τότε ο Δίας συμφώνησε με τον Προμηθέα να δώσει το λόγο του πως όποιο μερίδιο διαλέξει, αυτό θα παίρνουν οι θεοί και το άλλο οι άνθρωποι. Έτσι, κατά μια μαρτυρία στη Σικυώνα, κατέβηκε ο Δίας να κάνει το ξεδιάλεγμα. Όμως ο Προμηθέας έντεχνα στο ένα μερίδιο έβαλε κόκκαλα και τα σκέπασε με λαχταριστό λίπος και στο άλλο κρέας που το σκέπασε με δέρμα. Ο Δίας επέλεξε αυτό με το λίπος και όταν έμαθε την απάτη ήταν πλέον αργά, μια που είχε δώσει το λόγο του.

Οργισμένος ο Δίας λοιπόν ζητά από τον Ήφαιστο να του φτιάξει μια Γυναίκα. Έτσι δημιουργείται η Πανδώρα, από ξηρά και θάλασσα. Ονομάστηκε έτσι επειδή έλαβε πολλά χαρίσματα και δώρα από τους θεούς. Μαζί με αυτά παρέλαβε και ένα κουτί με την εντολή να μην το ανοίξει. Τέλος ο Ερμής την οδήγησε στον Επιμηθέα και εκείνος, παρά την συμβουλή του αδελφού του να μην δεχτεί δώρο από τον Δία, την έκανε γυναίκα του. Η Πανδώρα δεν άντεξε και άνοιξε το κουτί από το οποίο ξεχύθηκαν τα δεινά των ανθρώπων..έμεινε όμως μέσα στο κουτί η ελπίδα.  Έτσι λοιπόν ο Προμηθέας μαθαίνει στους ανθρώπους την Ιατρική και τα βότανα.

Ο Δίας θέλοντας να τιμωρήσει τους ανθρώπους, που έγιναν κακοί και άδικοι, και τον Προμηθέα, βρίσκει ευκαιρία να προκαλέσει κατακλυσμό. Η αιτία ήταν οι γιοί του Λυκάονα, απόγονοι του Πελασγού. Επισκεπτόμενος τους γιους του Λυκάονα, μεταμφιεσμένος σε ταξιδιώτη, του προσφέρθηκε ως φίλεμα μια σούπα φτιαγμένη από τα μέλη του σκοτωμένου αδελφού τους, του Νύκτιμου. Εξοργισμένος τους μετατρέπει σε λύκους και ανασταίνει τον Νύκτιμο. Αποφασίζει να εξαφανίσει την ανθρωπότητα (Χάλκινο Γένος). Ο Προμηθέαςενημερώνει τον γιο του Δευκαλίωνα, βασιλιά της Φθίας, για τις βουλές του Δία και τον προτρέπει να φτιάξει μια κιβωτό (λάρνακα), να την γεμίσει με εφόδια και ζώα και να μείνει μέσα μαζί με την γυναίκα του Πύρρα, κόρη του Επιμηθέα.

Πράγματι όταν έγινε ο Κατακλυσμός, σώθηκε ο Δευκαλίωνας με την Πύρρα και δημιούργησαν το Γένος των Ηρώων (Τέταρτο Γένος) και την ανθρωπότητα. Φυσικά, αυτό εξόργισε τόσο τον Δία ώστε έδεσε τον Προμηθέα σε βράχια, στον Καύκασο, και έβαλε έναν αετό να του τρώει το συκώτι κάθε πρωί. Επειδή ο Προμηθέας ήταν αθάνατος, κάθε βράδυ τα σπλάχνα του δημιουργούνταν από την αρχή. Στον «Προμηθέα Δεσμώτη» του Αισχύλου, μαθαίνουμε τη στάση του Τιτάνα απέναντι στην τιμωρία του και το μυστικό που κρατούσε από τον Δία. ΟΠρομηθέας, ο οποίος είχε και μαντικές ικανότητες αποκαλύπτει στο Δία ότι το παιδί που θα του γεννούσε η Θέτιδα θα ήταν πιο δυνατό από αυτόν και θα τον εκθρόνιζε.

Ο Προμηθέας κρεμόταν για πολλά χρόνια (από τριάντα έως τριάντα χιλιάδες) από το βράχο μέχρι τη στιγμή που ο Ηρακλής περνώντας από τον Καύκασο, με κατεύθυνση τη Χώρα των Εσπερίδων, σκοτώνει τον αετό και σπάει τις αλυσίδες του Ήφαιστου. Ο Δίας χάρηκε πολύ με το κατόρθωμα του γιου του και αποφάσισε να αφήσει ελεύθερο τον Προμηθέα. Επειδή όμως έπρεπε να κρατήσει τον όρκο του, υπέδειξε στον Προμηθέα να κατασκευάσει ένα δαχτυλίδι από το ατσάλι της αλυσίδας του και από ένα κομμάτι του βράχου πάνω στον οποίο ήταν δεμένος. Με αυτό τον τρόπο ο ατσάλινος δεσμός συνέχιζε να τον κρατάει δεμένο πάνω στο βράχο.Από τότε οι άνθρωποι άρχισαν να κατασκευάζουν με τη σειρά τους δαχτυλίδια και να τα φορούν προς τιμή του Προμηθέα που είχε υποφέρει γι’αυτούς ευεργετώντας τους.

Ο δε Προμηθέας, από ευγνωμοσύνη προς τον ημίθεο, του είπε πως θα αποκτήσει τα Χρυσά Μήλα των Εσπερίδων με τη βοήθεια του Άτλαντα. Όμως οΠρομηθέας ήταν Τιτάνας και δεν μπορούσε να κατοικήσει τα δώματα του Ολύμπου. Η λύση δόθηκε από τον Κένταυρο Χείρωνα ο οποίος είχε τραυματιστεί κατά λάθος από βέλος του Ηρακλή, το οποίο είχε ποτιστεί με το δηλητηριώδες αίμα της Λερναίας Ύδρας. Το αίμα αυτό σκότωνε οτιδήποτε ζωντανό άγγιζε.

Ο Χείρων επειδή ήταν αθάνατος, βασανιζόταν φρικτά από την πληγή που του έκανε το βέλος. Έτσι ζήτησε από τον Δία να δώσει την αθανασία του σε κάποιον άλλον, ώστε να πεθάνει και να λυτρωθεί από τους πόνους. Με αυτήν την αίτηση, η αθανασία του Κένταυρου Χείρωνα δόθηκε στον Προμηθέα που με αυτό τον τρόπο ανέβηκε στον Όλυμπο.

Πηγές: Βικιπαίδεια, theogonia.gr
Σύνταξη-επιμέλεια: Δώρα Σπυρίδου

Πηγή2

Πηγή3

ΔΗΜΟΦΙΛΗ