Στην τεράστια καταστροφή για την αγροτική παραγωγή της Ελλάδας, με ολέθρια αποτελέσματα στη διατροφική επάρκεια της χώρας, αναφέρονται οι καταγγελίες που έφτασαν και διερευνήθηκαν από την εφημερίδα «δημοκρατία» για ανεξέλεγκτη μετατροπή γης υψηλής παραγωγικότητας σε φωτοβολταϊκά πάρκα.
Από τους Μαρία Παναγιώτου και Νίκο Τσακανίκα
Κάποιες από τις καταγγελίες, με επίκεντρο τη Φθιώτιδα, κάνουν λόγο μάλιστα όχι απλώς για υπέρβαση του ορίου παραχώρησης γης υψηλής παραγωγικότητας, που όρισε η κυβέρνηση το 2022, αλλά ακόμη και για παράνομο χαρακτηρισμό αυτής της γης σε «χαμηλής παραγωγικότητας», προκειμένου να στηθούν… πάρκα. Και οι καταγγελίες δεν σταματούν εδώ, αφού μιλούν ακόμη και για επιχειρηματίες που στήνουν πάνελ σε χωράφια, χωρίς να έχουν καν άδεια σύνδεσης με το δίκτυο από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ), που έχει πλέον μετονομαστεί σε Ρυθμιστική Αρχή Αποβλήτων, Ενέργειας και Υδάτων (ΡΑΑΕΥ). Στήνουν, δηλαδή, άσκοπα φωτοβολταϊκά πάνελ, χωρίς ενεργειακό κέρδος, σε γη όπου θα μπορούσαν να καλλιεργούνται αγροτικά προϊόντα.
Η «δημοκρατία» επικοινώνησε, μάλιστα, με Κρητικό επιχειρηματία που φέρεται ότι έχει δημιουργήσει πάρκα σε πολλές εκτάσεις στη Φθιώτιδα, ενώ ψάχνει να ενοικιάσει ή να αγοράσει κι άλλες, για την εταιρία του οποίου δεν καταφέραμε να βρούμε άδεια σύνδεσης από τη ΡΑΑΕΥ. Ο επιχειρηματίας μάς απάντησε ότι… δεν μπορεί να μας απαντήσει τίποτα, γιατί δεν έχει άδεια από τη γενική συνέλευση των μετόχων της εταιρίας (!). Ούτε καν το απλό ερώτημα εάν έχουν άδεια σύνδεσης με τα δίκτυα. Στον Δομοκό Φθιώτιδος αλλά και στα Φάρσαλα Λάρισας, πάντως, οι αγρότες έχουν καταθέσει ήδη μηνυτήριες αναφορές στις τοπικές εισαγγελικές Αρχές, προκειμένου η υπόθεση να διερευνηθεί.
Η «δημοκρατία» ταξίδεψε στον Δομοκό, προκειμένου να μιλήσει με τους αγρότες και να δει από κοντά τη μετατροπή των καλλιεργήσιμων εκτάσεων σε φωτοβολταϊκά πάρκα. Πρόκειται για ένα οροπέδιο, που, σύμφωνα με τους κατοίκους, επιλέχθηκε από τις εταιρίες επειδή οι κλιματικές συνθήκες προσφέρουν μέγιστη απόδοση στη λειτουργία των πάνελ. Πρόκειται, όμως, και για ένα οροπέδιο με πλούσια νερά, στο οποίο «παράγουμε και τροφοδοτούμε ολόκληρη τη χώρα με όσπρια, λαχανικά, ντομάτες, πιπεριές, μήλα, βαμβάκι, καρπούζια, πεπόνια, κολοκύθια, πατάτες, κάστανα, τριφύλλι, προς όφελος όχι μόνο δικό μας και των οικογενειών μας, αλλά και των Ελλήνων και της εθνικής οικονομίας γενικότερα, συμβάλλοντας τα μέγιστα στην αυτάρκεια της χώρας στα παραγόμενα γεωργικά προϊόντα», όπως μας είπε ο Γιώργος Σταυρογιάννης, πρόεδρος της Κοινότητας Παλαμά Δομοκού.
Και η εικόνα που αντικρίσαμε ήταν πραγματικά αυτή της απόλυτης άλωσης του γεωργικού τοπίου. Χιλιάδες πάνελ ξεφυτρώνουν άναρχα παντού, ανάμεσα αλλά και επάνω σε γόνιμες και καλλιεργήσιμες εκτάσεις, ενώ, όπως μας ενημέρωσαν κάτοικοι, δεν λείπουν ακόμη και οι βανδαλισμοί σε γεωτρήσεις, προκειμένου να μη χαρακτηρίζεται η γη «υψηλής παραγωγικότητας». Παράλληλα, δρόμοι και αποστραγγιστικά έργα έχουν καταστραφεί από τα βαριά φορτηγά που μεταφέρουν τα πάνελ και τον εξοπλισμό τους. «Από τη στιγμή που άρχισαν οι εταιρίες να φτιάχνουν τα φωτοβολταϊκά πάρκα, οι δρόμοι που χρησιμοποιούμε για να πάμε στα χωράφια μας ξεχαρβαλώνονται εντελώς. Τα μεγάλα φορτηγά που πηγαινοέρχονται συνέχεια, σε συνδυασμό με το βάρος των φωτοβολταϊκών και των λοιπών κατασκευών που χρησιμοποιούν, έχουν ανοίξει τόσο πολύ τους δρόμους, σε όλη την περιοχή, που είναι σχεδόν αδύνατο να κυκλοφορούμε εμείς για να πάμε στις καλλιέργειες» λένε οι ίδιοι οι αγρότες.
Υποστηρίζουν ακόμη ότι, σύμφωνα με τους υπολογισμούς τους, μόνο στον Δομοκό έχει δοθεί για φωτοβολταϊκά πάρκα τόση έκταση όση θα έπρεπε να είχε δοθεί για όλο τον νομό Φθιώτιδας, με εργαλείο ένα παραθυράκι που… ανοίχθηκε σε Κοινή Υπουργική Απόφαση του 2022. Από την άλλη, η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Θεσσαλίας – Στερεάς Ελλάδας ισχυρίστηκε στη «δημοκρατία» ότι δεν έχει δώσει περιβαλλοντική άδεια για φωτοβολταϊκά σε γη υψηλής παραγωγικότητας, μέχρι σήμερα.
Η πραγματικότητα πίσω από τη δήλωση της Αποκεντρωμένης είναι πως, σύμφωνα με τις πληροφορίες της «δημοκρατίας», τα φωτοβολταϊκά πάρκα «σπάνε» σε μικρότερα, ας πούμε, κομμάτια, και δηλώνονται με ισχύ μέχρι 0,5 μεγαβάτ το καθένα, επειδή σε αυτήν την περίπτωση πράγματι δεν είναι αναγκαία περιβαλλοντική μελέτη.
Τεράστιες οι επιπτώσεις στην αγροτική παραγωγή
Εκθεση-εργασία του ΑΠΘ, με επιβλέπουσα καθηγήτρια τη Δήμητρα Βαγιωνά και τίτλο «Αξιολόγηση και εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων με τη μέθοδο RIAM», σημειώνει ότι «οι μεγάλης έκτασης εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών μπορεί να προκαλέσουν βλάβη σε παραγωγικές καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Οι μεγάλης κλίμακας εγκαταστάσεις επίσης επηρεάζουν τη θερμική ισορροπία της περιοχής, καθώς τα πάνελ απορροφούν μεγαλύτερη ποσότητα ηλιακής ενέργειας από ό,τι η γη που ανακλά ένα τμήμα πίσω στο διάστημα (Gunerhan και Hepbasli, 2008).
Διάβρωση εδάφους
Ως προς τη βιοποικιλότητα, τα συστήματα αυτά σε όλα τα τμήματα του κύκλου ζωής του έργου προξενούν διάβρωση εδάφους. Η βλάστηση απομακρύνεται γύρω από τις εγκαταστάσεις, ενώ οι τελευταίες μπορεί να αποτελέσουν φραγμό για τη διέλευση ειδών της πανίδας (Hernandez κ.ά., 2014)». Επιπρόσθετα, η μελέτη κάνει λόγο και για την τοξικότητα των υλικών: «Οι μεγάλης κλίμακας εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών και τα τοξικά υλικά που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή τους μπορεί να επιφέρουν σημαντικούς κινδύνους για το περιβάλλον και την υγεία του ανθρώπου».
Ο λύκος φυλάει τα πρόβατα
Η κανονιστική που ρύθμισε το σχετικό θέμα, δηλαδή το μέγιστο όριο συνολικής ισχύος φωτοβολταϊκών σταθμών σε γη υψηλής παραγωγικότητας που επιτρέπεται σε κάθε νομό, εκδόθηκε τον Οκτώβριο του 2022 (ΦΕΚ Β’ 5342/17.10.2022), από τους υπουργούς Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Εσωτερικών και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
Σύμφωνα με αυτήν, για την Περιφερειακή Ενότητα Φθιώτιδος της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδος, όπου ανήκει ο Δήμος Δομοκού, προβλέπεται η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών σταθμών εγκατεστημένης ισχύος μικρότερης ή ίσης του 1 MW σε αγροτική γη υψηλής παραγωγικότητας, σε ανώτατο ποσοστό 0,8% επί του συνόλου των καλλιεργούμενων εκτάσεων υψηλής παραγωγικότητας, ήτοι σε 10.875 στρέμματα γης υψηλής παραγωγικότητας επί συνόλου 1.359.372 στρεμμάτων τέτοιας κατηγορίας γης συνολικά στην ως άνω περιφερειακή ενότητα. Μέγιστο όριο συνολικής εγκατεστημένης ισχύος φωτοβολταϊκών σταθμών στα ανωτέρω 10.875 στρέμματα ορίζονται τα 776,78 MW.
Η κανονιστική περιείχε όμως και μία νέα πρόβλεψη, που αποτελεί το παράθυρο που προαναφέραμε, το οποίο επέτρεψε τις καταγγελλόμενες υπερβάσεις: για τη χορήγηση της οριστικής προσφοράς σύνδεσης σε κάθε επιχειρηματία από τον ΔΕΔΔΗΕ ή τον ΑΔΜΗΕ μπορεί πλέον ο χαρακτηρισμός της γης σε υψηλής ή χαμηλής παραγωγικότητας να γίνει και από έναν απλό μηχανικό κι όχι αποκλειστικά από τις αρμόδιες διευθύνσεις της περιφέρειας. Με δεδομένες τις καταγγελίες για υπέρβαση του ορίου χρήσης γης υψηλής παραγωγικότητας κρίνεται μάλλον αναγκαίο να ανοίξουν όλοι οι φάκελοι, προκειμένου να ελεγχθούν οι χαρακτηρισμοί.
Ο ΔΕΔΔΗΕ και ο ΑΔΜΗΕ, πάντως, είναι οι φορείς που πρέπει να ελέγχουν τόσο τα όρια που έχουν τεθεί για την κατάληψη γης υψηλής παραγωγικότητας, δηλαδή το 0,8% στην περίπτωση της Φθιώτιδας, όσο και την ισχύ κάθε φωτοβολταϊκού πάρκου, δηλαδή να μην υπερβαίνει το 1 MW.
Ηξεις αφήξεις από τους αρμόδιους φορείς
Εκτός από τους αγρότες, αναζητήσαμε κι εμείς φυσικά τα σχετικά στοιχεία από τους αρμόδιους φορείς. Αντιμετωπίσαμε είτε σιωπή είτε το γνωστό παιχνίδι με το μπαλάκι των ευθυνών που μονίμως πετιέται στον απέναντι. Αντιμετωπίσαμε, όμως, και μια περίεργη δήλωση από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση Θεσσαλίας – Στερεάς Ελλάδας. Συγκεκριμένα:
Απευθυνθήκαμε, πρώτα απ’ όλα, στη ΡΑΕ, αποστέλλοντας το ερώτημα «Πόσο είναι το ποσοστό κάλυψης φωτοβολταϊκών σταθμών σε γη υψηλής παραγωγικότητας για τον νομό Φθιώτιδας, ποιες εταιρίες έχουν πάρει άδεια εγκατάστασης και ποιες από αυτές έχουν πάρει άδεια διασύνδεσης». Το ερώτημα έλαβε και αριθμό πρωτοκόλλου, αλλά δεν απαντήθηκε ποτέ. Αποστείλαμε αντίστοιχο ερώτημα στον ΑΔΜΗΕ. Δεν λάβαμε καμία απάντηση. Αποστείλαμε στη ΔΕΔΔΗΕ. Η απάντηση που λάβαμε ήταν ένα link, το οποίο, εκτός από γενικές πληροφορίες για τα φωτοβολταϊκά, περιελάμβανε κι ένα excel με το υπολειπόμενο όριο ισχύος σε μεγαβάτ σε αγροτική γη γενικά, που έχει κάθε νομός, μεταξύ των οποίων και η Φθιώτιδα. Δεν περιέχει, όμως, κανένα στοιχείο για τα ποσοστά γης υψηλής παραγωγικότητας, που μπορεί να έχει μετατραπεί σε φωτοβολταϊκούς σταθμούς. Σε σχέση δε με τις άδειες εγκατάστασης ο ΔΕΔΔΗΕ απάντησε ότι δεν είναι αρμόδιος να απαντήσει. Αποστείλαμε στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας. Η απάντηση που δόθηκε από την προϊσταμένη του τμήματος Περιβάλλοντος είναι ότι τις αιτήσεις τις εγκρίνει η ΡΑΕ, τις στέλνει στην Περιφέρεια και αυτή τυπικά τις εγκρίνει.
Τέλος, από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση Θεσσαλίας – Στερεάς Ελλάδας μάς απάντησαν ότι «η αρμοδιότητα για τον έλεγχο του μέγιστου ορίου συνολικής ισχύος φωτοβολταϊκών σταθμών σε αγροτική γη υψηλής παραγωγικότητας ανήκει αποκλειστικά στον αρμόδιο διαχειριστή (ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε. ή ΑΔΜΗΕ). Ο έλεγχος μη υπέρβασης του μέγιστου ορίου ισχύος διενεργείται από τον αρμόδιο διαχειριστή στο στάδιο χορήγησης οριστικής προσφοράς σύνδεσης και αφού έχει ολοκληρωθεί η περιβαλλοντική αδειοδότηση». Και, όπως αναφέραμε παραπάνω, ότι «η υπηρεσία μας δεν έχει μέχρι σήμερα προβεί στην περιβαλλοντική αδειοδότηση οποιουδήποτε φ/β σταθμού εντός γηπέδου γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας».
Κατατέθηκε μήνυση κατά παντός υπευθύνου από ομάδα αγροτών
Στη μηνυτήρια αναφορά της, μια ομάδα αγροτών της περιοχής του Δομοκού στρέφεται κατά της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Θεσσαλίας – Στερεάς Ελλάδας, του ΔΕΔΔΗΕ, του ΑΔΜΗΕ και της Περιφέρειας Στερεάς Ελλάδας. Αναδεικνύουν σε αυτήν την υπέρβαση των ορίων αδειοδότησης και εγκατάστασης φωτοβολταϊκών σταθμών σε γη υψηλής παραγωγικότητας, τόσο σε γη όσο και σε ισχύ, και ταυτόχρονα ζητούν τη διερεύνηση ποινικών ευθυνών σε όσους επέτρεψαν να δημιουργηθεί αυτή η καταστροφική κατάσταση στην περιοχή.
Διαμαρτυρία
Συγκεκριμένα, μεταξύ άλλων, αναφέρουν: «Με το από 1.11.2023 εξώδικό μας, που συνυπέγραφαν και άλλοι (9) συντοπίτες μας αγρότες, που επιδώσαμε την 9.11.2023 στις δύο παραπάνω εταιρίες (και κοινοποιήσαμε στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδος και στον Δήμο Δομοκού), διαμαρτυρηθήκαμε για την από μέρους τους αδειοδότηση φ/β σταθμών σε γη υψηλής παραγωγικότητας καθ’ υπέρβαση των θεσπισθέντων ως άνω ορίων, τόσον σε στρέμματα όσον και σε εγκατεστημένη ισχύ, και τις καλέσαμε να μας γνωρίσουν εγγράφως αφενός μεν τη συνολική ισχύ των φ/β σταθμών εγκατεστημένης ισχύος μικρότερης ή ίσης του 1 MW, που είτε είχαν εγκατασταθεί και τεθεί σε λειτουργία είτε είχαν λάβει οριστικές και δεσμευτικές προσφορές σύνδεσης σε γη υψηλής παραγωγικότητας στην Περιφερειακή Ενότητα Φθιώτιδος γενικά και στις περιοχές του Δήμου Δομοκού και του Δήμου Λαμίας ειδικότερα, αφετέρου δε το σύνολο των στρεμμάτων γης υψηλής παραγωγικότητας στην ίδια περιφερειακή ενότητα, στην οποία είτε έχουν αδειοδοτηθεί, εγκατασταθεί και λειτουργούν είτε έχουν λάβει οριστικές και δεσμευτικές προσφορές σύνδεσης φ/β σταθμοί ισχύος μικρότερης ή ίσης του 1 MW. Ουδεμία απάντηση λάβαμε έως σήμερα…
Επειδή, σύμφωνα με βάσιμες πληροφορίες και ενημερώσεις που έχουμε για τις πωλήσεις ή εκμισθώσεις γαιών υψηλής παραγωγικότητας στην Περιφερειακή Ενότητα Φθιώτιδος και στον Δήμο Δομοκού, που επιβεβαιώνονται και από την άρνηση των εταιριών ΔΕΔΔΗΕ ΑΕ και ΑΔΜΗΕ Α.Ε. να μας ενημερώσουν εγγράφως για τη συνολική γη υψηλής παραγωγικότητας που έχει αδειοδοτηθεί από τις υπηρεσίες τους για εγκατάσταση φ/β σταθμών ισχύος έως 1MW στην Περιφερειακή Ενότητα Φθιώτιδος που είχαμε ζητήσει με το ανωτέρω εξώδικό μας, προκύπτει ότι έχουν παραβιασθεί τα όρια σε γη (στρέμματα) υψηλής παραγωγικότητας και σε ισχύ εγκατεστημένης ισχύος φ/β σταθμών, που θέτει η ανωτέρω Κοινή Υπουργική Απόφαση με ευθύνη, συνέργεια και ανοχή διοικητικών και υπαλληλικών στελεχών των ως άνω εμπλεκομένων αυτοδιοικητικών φορέων και ανωνύμων εταιριών.
Για όλους τους ανωτέρω λόγους ζητούμε:
α) να διερευνήσετε και εξακριβώσετε, ως προαναφέρεται, την κατ’ εμάς βέβαιη υπέρβαση των ορίων, σε γη και σε ισχύ, που θεσπίζει η προαναφερόμενη Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ Β’ 5342/17.10.2022) για αδειοδότηση και εγκατάσταση φ/β σταθμών σε γαίες υψηλής παραγωγικότητας στην Περιφερειακή Ενότητα Φθιώτιδος και στον Δήμο Δομοκού ειδικότερα και
β) να διερευνήσετε και προσωποποιήσετε τις τυχόν ποινικές ευθύνες όσων, διοικητικών στελεχών ή υπαλλήλων των ανωτέρω φορέων, εμπλέκονται στην τυχόν διαπιστούμενη υπέρβαση των ως άνω ορίων σε γη και ισχύ για αδειοδότηση και εγκατάσταση φ/β σταθμών σε γη υψηλής παραγωγικότητας στην Περιφερειακή Ενότητα Φθιώτιδος και στον Δήμο Δομοκού ειδικότερα και να επιβληθούν οι από τον ποινικό νόμο προβλεπόμενες κυρώσεις, δηλώνοντες ότι παριστάμεθα, κατ’ άρθρο 82 επ. ΚΠΔ, προς υποστήριξη των ενδεχόμενων κατηγοριών κατά των υπευθύνων που η ποινική σας έρευνα ήθελε αποκαλύψει, στη διεξαχθησόμενη ποινική δίκη».
Σημείωση: Στους αγρότες του Δομοκού δεν έχουν παραδοθεί μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές τα στοιχεία που ζητούν ούτε έχουν κληθεί από τον εισαγγελέα. Στα Φάρσαλα, οι πληροφορίες αναφέρουν ότι ο εισαγγελέας έχει εκκινήσει τη σχετική έρευνα. Οι αγρότες στον Δομοκό, ωστόσο, έχουν ζητήσει η μηνυτήρια αναφορά τους να συσχετιστεί με την αντίστοιχη που κατατέθηκε από αγρότες των Φαρσάλων.
Πηγή: Εφημερίδα «δημοκρατία»