Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος
Από τις πιο εμπνευσμένες παρεμβάσεις στην μακραίωνη και κοπιώδη ιστορική μας πορεία ήταν αυτή του Στρατιωτικού Συνδέσμου. Κύρια γνωρίσματα της ρηξικέλευθης αυτής παρέμβασης που εξέτρεψε τον ιστορικό ρού της συγχρόνου Ελλάδος, ήταν η πολιτική και ηθική ανιδιοτέλεια, η άμετρη αγάπη για τον τόπο, που παρέπαιε από το βαρίδια της φαυλοκρατίας και του κομματισμού, η υψηλή εγρήγορση για τα εθνικά μας θέματα που ευρίσκονταν σε μια κρίσιμη καμπή ιδία το Μακεδονικό και το Κρητικό και το ευγενές όραμα για την κοινωνική και οικονομική ανασυγκρότηση του τόπου, που όπως προείπαμε πήγαινε από το κακό στο χειρότερο.Πώς ήταν διαμορφωμένο όμως το πολιτικό και κοινωνικό τοπίο της Ελλάδος, όταν επιχειρεί την παρέμβασή του στα πολιτικά μας πράγματα ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος; Η Ελλάδα βιώνει την τραγωδία του Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897 στον οποίο ενεπλάκη παντελώς άκαιρα και που απέληξε σε μια απροσμετρήτων διαστάσεων εθνική ταπείνωση, με παραλυτικές παρενέργειες στο φρόνημα του στρατού και του λαού. Τα δημόσια οικονομικά ήταν υπο κατάρρευση και επιβάλλονταν δυσβάσταχτοι φόροι στις πλάτες του λαού που εξανέμιζαν το γλίσχρο εισόδημά του. Η δημόσια διοίκηση ήταν διαλελυμμένη και αποτελούσε βορρά του εξαχρειωμένου κομματικού συστήματος, που την χρησιμοποι–ούσεωμά για να ικανοποιεί τις απαιτήσεις της ρουσφετολογικής του πελατείας. Οι χυδαίες συναλλαγές των δημοσίων λειτουργών και των δικαστικών είχαν καταρρακώσει κάθε έννοια δημοσίου ήθους και το βασικότερο όλων η εθνική παιδεία στο γενικευμένο κλίμα παρακμής ήταν υπό διάλυση. Σε αυτό το κοινωνικό και πολιτικό πλαίσιο, που βρίθει από την παρακμή και την κατάπτωση, μια ομάδα εμπνευσμένων υπαξιωματικών και κατώτερων υπαξιωματικών, παρεμβαίνει δυναμικά για να αποτρέψει τη χώρα από το χείλος της καταστροφής και να ανατρέψει της ακατάσχετη παρακμιακή της πορεία. Συστήνουν τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο. Ηγετική φυσιογνωμία του Στρατιωτικού Συνδέσμου ήταν ο συνταγματάρχης Νικόλαος Ζορμπάς. Ένας φλογερός πατριώτης που εδονείτο, από την θεία αγωνία για την κατάντια του τόπου και ήταν αποφασισμένος να δοθεί στον υπερ πάντων αγώνα για την πατρίδα. Ο στρατιωτικός Σύνδεσμος θα μπορούσαμε να πούμε ότι προέκυψε από την ένωση δυο υποομάδων μέσα στις τάξεις του στρατεύματος. Η μια αναφέρονταν στους υπαξιωματικούς και η άλλη στους κατώτερους αξιωματικούς.
Από τους υπαξιωματικούς έναν πόλο που ενστερνίζονταν τους σκοπούς και τις ιδέες του Συνδέσμου είχε δημιουργήσει ο ταγματάρχης Γεώργιος Καραϊσκάκης, εγγονός του αρχιστρατήγου της Ρούμελης στον αγώνα της εθνεγε–ρσίας. Σ΄ αυτή την ομάδα που κινήθηκε πρώτη, συμμετείχαν ακόμα οι πολύ γνωστοί μας αργότερα για την πλατιά δράση τους στα στρατιωτικοπολιτικά δρώμενα της Ελλάδος Νικόλαος Πλαστήρας και Γεώργιος Κονδύλης. Και αξίζει να σημειωθεί ότι διεκδικούσε ακόμα και ορισμένα βασικά θεσμικά αιτήματα των στρατιωτικών. Και από τους κατώτερους αξιωματικούς, μια ομάδα είχε συσπειρωθεί υπο τους Επαμεινώνδα(Παμίτο, όπως φιλικά τον αποκαλούσαν) Ζυμβρακάκη και Θεόδωρο Πάγκαλο. Η Ομάδα των «Λοχαγών» όπως αποκλήθηκε κινούμενη υπο τους Θεόδωρο Πάγκαλο και Χρήστο Χατζημιχάλη τον Οκτώβριο του 1908 υπέγραψε το πρώτο πρωτόκολλο του «Στρατιωτικού Συνδέσμου» Η ομάδα αυτή ήλθε σε επαφή με τις ομάδες Καραϊσκάκη και Ζυμβρακάκη και έτσι πολύ σύντομα ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος εξαπλώθηκε με ρυθμούς ραγδαίους. Σ΄ αυτό το πλαίσιο στις 25 Ιουνίου 1909 συγκεντρώθηκαν 181 αξιωματικοί στο σπίτι του υπολοχαγού Χατζημιχάλη για να υπογράψουν ένα κείμενο αρχών για τις δράσεις και την πορεία του Συνδέσμου. Η είδηση διεδόθη αστραπιαία και προξένησε την πτώση της κυβέρνησης Θεοτόκη. Ενώ οι συμβιβαστι–κού χαρακτήρα δηλώσεις της διαδεχθείσας κυβέρνησης Ράλλη προς την Τουρκία, για το Κρητικό και το Μακεδονικό ζήτημα, προξένησαν την οργίλη και πάλι αντίδραση του Συνδέσμου. Η κυβέρνηση Ράλλη απέναντι στις δημόσιες καταγγελίες του Στρατιωτικού Συνδέσμου για υποταγή και ενδοτικότητα, απάντησε με σκληρές διώξεις. Μάλιστα 12 αξιωματικοί παραπέμφθησαν σε ανακριτικό συμβούλιο με το ερώτημα της απόταξης. Μέσα στο έκρυθμο πολιτικό και κοινωνικό κλίμα που είχε διαμορφωθεί η φίλα διακείμενη εφημερίδα «Χρόνος» προς τον Σύνδεσμο, ερμηνεύοντας τις πολιτικές του θέσεις, κατήγγειλε «την βουλευτική φεουδαρχία των κομματικών συμμοριών και των Αυλών» και αξίωσε την απομάκρυνση του διαδόχου Κωνσταντίνου από το στράτευμα όπως και των πριγκίπων που με τις διαρκείς παρεμβάσεις τους δημιουργούσαν αναστάτωση, καθώς και μια δέσμη ευρέων μεταρρυθμίσεων, για να ανασυγκροτηθεί ο τόπος. Η κυβέρνηση Ράλλη προχώρησε σε κύμα συλλήψεων που επεξέτεινε το ήδη βεβαρημένο κλίμα. Ο Πάγκαλος όμως στις 14 Αυγούστου 1909 με μια παρακινδυνευμένη ενέργειά του, θα αποτελέσει τον καταλύτη των κυοφορού–μενων εξελίξεων. Απελευθερώνει τους φυλακισμένους αξιωματικούς Σάρρο και Ταμπακό–πουλο, που επισύρει την λυσσώδη αντίδραση της κυβέρνησης Ράλλη, η οποία διατάσσει επιφυλακή και προχωρεί σε δεκάδες συλλήψεων. Όμως η ιστορική ώρα έχει σημάνει. Το βράδυ της 15-ης Αυγούστου ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος προχωρά στο κίνημά του στο Γουδί, εκτρέποντας τον ιστορικό ρου της Ελλάδος, με τις παρεπόμενες ραγδαίες εξελίξεις και την έλευση του επαναστάτη του Θέρισσου, του μεγάλου Ελευθερίου Βενιζέλου στην Ελλάδα. Παρόλη την ορμή όμως του Συνδέσμου οι προγραμματικές του αρχές ήταν ήπιες και προπαντός δεν επεδίωκαν καμιά καθεστωτική αλλαγή, συνταγματική τροποποίηση, δικτατορία, μήτε καν αυτή την κατάργηση της κυβερνήσεως.Ο Σύνδεσμος αξίωνε αλλαγές στην δημόσια διοίκηση, την παιδεία, την δικαιοσύνη και τον στρατό, που είχαν καταστεί έρμαια του φαύλου και παραπαίοντος κομματικού τότε συστή–ματος. Με την επίνευση του βασιλέως Γεωργίου του Α’, ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης αποδέχτηκε τα αιτήματα του Στρατιωτικού Συνδέσμου και σχημάτισε κυβέρνηση με την παραίτηση της κυβερνήσεως Ράλλη. Και ο αρχηγός του Συνδέσμου συνταγματάρχης Νικόλαος Ζορμπάς, έδωσε εντολή στα επαναστατημένα τμήματα του στρατού να επιστρέψουν στις μονάδες τους. Παρόλες τις παροτρύνσεις του λαού και των φοιτητών, που τους προέτρεπαν στην εγκαθίδρυση δικτατορίας. Μάλιστα το γιγαντιαίων διαστάσεων συλλαλητήριο που ακολούθησε στις 14 Σεπτεμβρίου του 1909 από τις συντεχνίες των Αθηνών και του Πειραιά, διατράνωσε την ένθερμη υποστήριξή του προς τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο και κατέστησε με κατηγορηματικό τρόπο την καθολική αποδοχή του από την ελληνικό λαό. Το γεγονός αυτός προξένησε έντονο προβληματισμό τόσο στο παραπαίον κομματικό μας σύστημα, όσο και στο στέμμα, αλλά και τις ξένες δυνάμεις, που με την έντονη παρουσία τους, προσπαθούσαν να χειραγωγήσουν την πολιτική μας ζωή. Όπως προαναφέ–ραμε ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος δεν επεδίωκε καμιά πολιτική εκτροπή. Αξίωνε όμως την ριζική αλλαγή και εξυγίανση της πολιτικής μας ζωής και ευρύτατες μεταρρυθμίσεις για να ανασάνει ο τόπος και να τροχιοδρομηθεί σε πορεία προόδου και αναπτύξεως. Σ΄ αυτό το πλαίσιο κατόπιν προτάσεως του λοχαγού Σάρρου, ο υπολοχαγός Κονταράτος προέβη σε διερευνητική επαφή με τον Ελευθέριο Βενιζέλο τον Οκτώβριο του 1909, που εν τω μεταξύ με την επανάσταση του Θέρισου και τους αγώνες του για την ένωση της Κρήτης με την μητέρα Ελλάδα, είχε αναγορευθεί σε εθνικό ήρωα. Ο Βενιζέλος αποδέχτηκε την πρόταση του Συνδέσμου για ενεργό ανάμειξή του στην πολιτική σκηνή της Ελλάδος και αφίχθη στον Πειραιά στις 28 Δεκεμβρίου του 1909. Εξετίμησε τα πολιτικά μας πράγματα και υπέδειξε την σύσταση υπηρεσιακής κυβερνήσεως και την διενέργεια εκλογών προκειμένου να αναδείξουν Αναθεωρητική Βουλή. Στην νέα κυβέρνηση ο ηγέτης του Στρατιωτικού Συνδέσμου Νικόλαος Ζορμπάς ανέλαβε υπουργός των Στρατιωτικών και ο Στέφανος Καλλέργης Εξωτερικών. Ενώ μετά την προκήρυξη εκλογών για Αναθεωρητική Βουλή, ο Σύνδεσμος διελύθη. Είχε όμως πραγματώσει ίσως την μεγαλύτερη τομή στην πολιτική εκπόρευση της συγχρόνου Ελλάδος, ανοίγοντας τον δρόμο στην έλευση του απαράμιλλου Κρήτη γίγαντα Ελευθερίου Βενιζέλου, που με τις ασύλληπτες και ενορατικές του εμπνεύσεις στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής, θα δημιουργούσε την Ελλάδα των δυο ηπείρων και των πέντε θαλασσών.
*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος, είναι M.Sc Δ/χος Μηχανικός Ε.Μ.Π., μέλος ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ