Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος
Αν αναζητούσε κανείς την μεγαλύτερη ηθική αντίφαση και ανακολουθία, μεταξύ των ρόλων ενός ηθοποιού και τη φυσικής – κοινωνικής του ζωής, θα την έβρισκε σε έναν υπέροχο ηθικά άνθρωπο και σπανίου δραματικού ήθους καλλιτέχνη, τον Δήμο Σταρένιο. Τον απαράμιλ-λο, «στυγνό εκμεταλλευτή», «τσιγκούνη», «Γέρο –λαδά», της επικής δημιουργίας του οικουμενικού Νίκου Καζαντζάκη, «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», που κατόρθωσε με την αξεπέραστη υποκριτική του δεινότητα, να βάλει μέσα από το γυαλί τον παγκόσμιο Νίκο Καζαντζάκη σε κάθε ελληνική οικογένεια και να καταστεί ο Αιγυπτιώτης ηθοποιός, στην κυριολεξία, η κυριότερη υποσημείωση στη συγγραφική μεγαλουργία του Καζαντζάκη !!!Ο ακαταγώνιστος Δήμος Σταρένιος άθλησε ηθικά πάνω στο παλκοσένικο για τέσσερις και πλέον δεκαετίες και μας κατέλιπε δραματικές ερμηνείες στο θέατρο, που ήδη έχουν περάσει στην ιστορία της καλλιτεχνικής μας δημιουργίας. Συνεργάστηκε με όλους τους κορυφαίους ηθοποιούς μας όπως τους : Λυκούργο Καλλέργη, Τάκη Χόρν, Πέτρο Φυσσούν, Αιμιλία Υψηλάντη, Ντίνο Ηλιόπουλο, Λάμπρο Κωνσταντάρα, Μάρω Κοντού,Γιώργο Φούντα, Λάκη Κομνηνό, κ.α. και έντυσε στην κυριολεξία αισθητικά, τους ρόλους που υποδύθηκε. Και συνεργάστηκε στην μακρά θεατρική του σταδιοδρομία, με κορυφαία θεατρικά σχήματα, που έδιναν στην εποχή του, τον τόνο της θεατρικής δημιουργίας. Ενδεικτικά αναφέρουμε τους θιάσους : Κατερίνας Ανδρεάδη, Αλέκου Αλεξανδράκη, Τάκη Χόρν, Μελίνας Μερκούρη, Λάμπρου Κωνσταντάρα κ.α.
Ο Δήμος Σταρένιος είδε το φως της ζωής στο Κάϊρο στις 15 Σεπτεμβρίου του 1909, μέσα στο περιβάλλον πολιτισμικής ευκρασίας, μιας πλούσιας οικογένειας του παροικιακούελληνισμού της Αιγύπτου. Σε μια εποχή που οι Έλληνες της Αιγύπτου είχαν αφήσει ισχυρά κοινωνικά και πολιτισμικά αποτυπώματα, στην χώρα του Νείλου. Και η θαλπωρή του αστικού περιβάλλοντος που μεγάλωσε, του έδωσε ισχυρά εναύσματα για τον πολιτισμό. Από μικρός αγαπούσε παράφορα το θέατρο, συμμετείχε σε σχολικές παραστάσεις και εξεδήλωσε τις αρετές, ενός μεγάλου υποκριτικού ταλέντου. Σε κάποια από αυτές του λοιπόν σχολικές θεατρικές παραστάσεις, θα τον δεί ο κορυφαίος τότε του θεάτρου μας Αιμίλιος Βεάκης και θα μείνει έκθαμβος από την πληρότητα και την ηθική ένταση του καλλιτεχνικού του ταλάντου. Θα τον καλέσει έτσι στην Αθήνα, για να πραγματοποιήσει θεατρικές σπουδές και να κάνει σταδιοδρομία στο φάσμα του θεάτρου. Και δεν λάθεψε καθόλου η «μύτη» του σπουδαίου Αιμίλιου Βεάκη, επέπρωτο από την μοίρα ο Δήμος Σταρένιος, να αναγορευτεί σε κορυφαίο ηθοποιό του θεάτρου και του κινηματογράφου μας. Ο νεαρός Σταρένιος θα αποδεχθεί την πρόταση του δασκάλου και το 1932 θα γίνει αμέσως δεκτός από την Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, ως εξαιρετικό ταλέντο, αφού υπήρχε αυτή η πρόνοια από την Σχολή, για τα μεγάλα ταλέντα της υποκριτικής. Οι έξοχες ερμηνευτικές αρετές του μεγάλου Δήμου Σταρένιου, θα αναγνωριστούν αμέσως και ήδη από τα φοιτητικά του χρόνια, θα συμμετάσχει στην παράσταση «Ευτυχία» του Μπερνστάιν το 1933, με τον θίασο της Αλίκης Θεοδωρίδου και θα δείξει το σπουδαίο του δραματικό κύτταρο, αποσπώντας τις πρώτες του πολύ εγκωμιαστικές κριτικές.
Θα ξεδιπλώσει έτσι το τάλαντό του και σύντομα θα εμπεδωθεί από τους αθηναϊκούς θιάσους, αλλά και τα περιπλανώμενα σχήματα στην περιφέρεια, σαν μια σπουδαία θεατρική μονάδα. Ωστόσο βρισκόμαστε χρονικά στα χρόνια της αλήστου μνήμης γερμανικής κατοχής, που η φτώχεια, η πείνα και η εξαθλίωση, έχουν απλώσει το απεχθές τους φάσμα σε όλη την Αθήνα. Ο νέος ηθοποιός βιώνει και αυτός το δράμα της κατοχής και μόλις και μετά βίας μπορεί να βρίσκει ένα πιάτο φαγητό, ενώ αυτά που του στέλνει η οικογένειά του, μπρός στα δεδομένα της εποχής είναι ψυχία. Και ένα από αυτά τα κατοχικά οδυνηρά βράδια της πείνας, θα καταρρεύσει νηστικός, επάνω στο σανίδι ! Έπαιζε στην παράσταση «Απόψε θα γελάσουμε» και δοθέντος ότι είχε να φάει για μέρες σωριάστηκε επάνω στην σκηνή. Μάλιστα ω της ειρωνείας, το κοινό εξέλαβε την κατάρρευσή του, ως δείγμα της υψηλής του τέχνης και χειροκροτούσε ενθέρμως ! Ωστόσο μετεφέρθη στον σταθμό πρώτων βοηθειών, έφαγε ! για να επανακάμψει την επόμενη ημέρα στα θεατρικά καθήκοντά του.Σε αυτά τα «πέτρινα χρόνια» εξάλλου της μισαλλοδοξίας και της κοινωνικής διάσπασης, εντάσσεται στις γραμμές του ΕΑΜ, ιδεολογική έπαλξη που υπηρέτησε – μεθύστερα από το ΚΚΕ – με σθένος και αυταπάρνηση μέχρι το τέλος της ζωής του. Με την απελευθέρωση από τους Γερμανούς, ο μεγάλος μας ηθοποιός το 1945, υπήρξε από τα ιδρυτικά στελέχη του αντιστασιακού θιάσου «Ενωμένοι Καλλιτέχνες», μαζί με τους επίσης κορυφαίους μας ηθοποιούς, Θόδωρο Μορίδη, Λυκούργο Καλλέργη, Τίτο Βανδή, Νάσο Κεδράκα, Αλέκα Παΐζη, Μάνο Χατζηδάκι, Αλέξη Δαμιανό κ.α. Η ενεργός ένταξή του στις επάλξεις τις αριστε-ράς κείνα τα δύσκολα χρόνια του εμφυλιοπολεμικού κλίματος, θα επιφέρει αναπότρεπτα και τον επαγγελματικό στιγματισμό του. Ωστόσο ήταν τόσο σπουδαίο το δραματικό ήθος του Δήμου Σταρένιου, που πολλοί θίασοι, παρέβλεπαν το εμπάργκο του και τον ενέτασσαν στο δυναμικό τους. Τα θεατρικά σχήματα των : κ-ας Κατερίνας, Αλεξανδράκη, Χόρν, Μελί-ναςΜερκούρη, Κωνσταντάρα κ.α είναι από αυτά που με ήθος, δεν έκλεισαν την πόρτα στον έξοχο Δήμο Σταρένιο.
Μαζί όμως με την πλατιά θεατρική του παρουσία, που σκεπάζει και με τις όποιες δυσκολίες που αναφέραμε, τα θεατρικά δρώμενα της Αθήνας, ανοίγουν οι πόρτες το 1943 και για την μακρά και επιτυχημένη παρουσία του στο σελιλόιντ, που θα του χαρίσει περί τις 80 μνη-μειώδεις κινηματογραφικές συμμετοχές. Όλες τους διαλεχτές μια προς μία και σφραγισμέ-νες, με την βαριά λυρική του σφραγίδα. Πρόβα τζενεράλε θα κάνει με έναν δεύτερο ρόλο στην ταινία «Μάγια η τσιγγάνα» και θα επακολουθήσει μια καταιγιστική αλυσίδα παρου-σιών, τόσο σε ελληνικές ταινίες, όσο και σε ξένες κινηματογραφικές παραγωγές, δοθέντος ότι ο Δήμος, ως παιδί του ακμάζοντος παροικιακού ελληνισμού, μιλούσε πολλές ξένες γλώσσες, που θα του χαρίσουν το στεφάνι της καλλιτεχνικής αθανασίας. Από τις πιο χαρακτηριστικές ταινίες που συμμετείχε ο Αιγυπτιώτηςέλληνας ηθοποιός είναι : Διαγωγή μηδέν» (1949), «Πικρό ψωμί» (1951), «Για το ψωμί και τον έρωτα» (1959), «Κασιανή» (1960), «Η 7η μέρα της δημιουργίας» (1966), «Οιδίπους τύραννος» (1967), «Κιέρον» (1968), «Τα παιδιά του λιμανιού» (1969), αλλά και γνωστές διεθνείς παραγωγές, όπως «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» (1957), «Ποτέ την Κυριακή» (1960), «Ο λέων της Σπάρτης» (1962), «Αμέρικα Αμέρικα» (1963), «Η Ζωή του Ωνάση» (1978) κ.ά.
Και η υψηλού δραματικού ήθους συμμετοχή του, που θα δώσει αξεπέραστη ηθική ένταση στον απεχθή ρόλο του προδότη, είναι στο ιστορικό δράμα του Ντίμη Δαδήρα«Η χαραυγή της νίκης», όπου ως ΦραντζέσκοςΠετράκης, λεί στον συγχωριανούς του Κρητικούς, την περίφημη ατάκα «Μας αγαπάνε οι Γερμανοί. Σαν φίλοι ήρθανε» !!! Μια επίσης διάσταση του σπουδαίου μας ηθοποιού, ήταν ότι αποτέλεσε μέλος του διεθνούς κάστ, που εγκαινί-ασε στον κινηματογράφο τις περιπέτειες του «Τεν-Τεν». Καθώς έτσι η γαλλοβελγική παρα-γωγή «Ο Τεν – Τεν και το Χρυσόμαλλο Δέρας» παρουσίασε κατά την διάρκεια γυρισμάτων στα Μετέωρα και τον Πειραιά,στο διεθνές κοινό, τους Δημήτρη Μυράτ και Δώρα Στράτου, με τα αξεπέραστα μπαλέτα της, παρουσίασε και τον Δήμο Σταρένιο.
Αλλά για να επανέλθουμε στις εμβληματικές ερμηνείες του πολυτάλαντου ηθοποιού μας, ο ρόλος που τον εμπέδωσε στην καρδιά και την μνήμη κάθε έλληνα και συνέτεινε στο να μπεί ο Καζαντζάκης σε κάθε σπίτι, ήταν αυτός του στυγνού τοκογλύφου – τσιγκούνη «Γέρο– Λαδά», στο επικό «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» του παγκόσμιου, Κρήτη γίγαντα δημιου-ργού. Τον ρόλο του «Γέρο – Λαδά» θα τον υποστασιοποιήσει δραματικά ο Δήμος Στταρέ-νιος σε τρείς εκδοχές. Αφενός στο σανίδι στην ομώνυμη θεατρική παράσταση που ανέβασε το 1956 το άλλο ιερό τέρας του θεάτρου μας, ο Μάνος Κατράκης, αφετέρου στην μεγάλη οθόνη το 1957 σε σκηνοθεσία του Ζύλ Ντασσέν. Και τέλος στην επική τηλεοπτική δημιου-ργία του σπουδαίου Βασίλη Γεωργιάδη – με έναν γαλαξία αστέρων, ουσιαστικά δεν έλειπε κανείς από τους κορυφαίους του θεάτρου και του κινηματογράφου μας, από αυτό το έπος του Γεωργιάδη – όπου βεβαίως και εξακτινώθηκε με αστρικές ταχύτητες η αναγνωρισιμό-τητά του, σε κάθε άκρια της ελληνικής γής, που υπήρχε τηλεοπτικός δέκτης. Ήταν συγκλονιστική αυτή η ερμηνεία του μοναδικού Δήμου και του χάρισε την αθανασία στο τηλεοπτικό κοινό. Θυμούμε εδώ τα αλησμόνητα λόγια του «πω πω, θα μας κρεμάσει ο αγάς την αυγή και δεν πρόλαβα να πάρω τσου τόκους από τον Γιαννακό» !!! να σημειώ-σουμεότι ο τηλεοπτικός «Χριστός ξανασταυρώνεται» του Γεωργιάδη θεωρείται, η μεγαλύ-τερη υπερπαραγωγή της ελληνικής τηλεόρασης.
Αντιμετωπίζοντας προβλήματα υγεία ο λατρεμένος μας ηθοποιός άρχισε από το 1973 προϊόντος του χρόνου, να αποσύρεται από το παλκοσένικο. Και προσβεβλημένος από βαριά αγγειοπάθεια, θα εγκαταλείψει το θέατρο το 1977. Το 1978 θα κλείσει η αυλαία και για τον κινηματογράφο, παίζοντας για τελευταία φορά, ως «Καζάκος», στην ταινία «Ο Έλληνας μεγιστάνας» -βιογραφία του Αριστοτέλη Ωνάση. Που σήμανε και την οριστική του απόσυρση από τα καλλιτεχνικά μας δρώμενα. Έκτοτε θα αποσυρθεί στο σπίτι του. Ο Δήμος Σταρένιος ήταν παντρεμένος με την αγαπημένη του σύντροφο ηθοποιό Νίνα Βαρβέρη – Σταρένιου. Γνωρίστηκαν στα 1936, όταν αυτός συνεργάστηκε με το θεατρικό σχήμα της κ-ας Κατερίνας, με το οποίο συνέχισε για μακρό χρονικό διάστημα, ερωτεύτηκαν παράφορά και έμειναν αχώριστοι σύντροφοι, μέχρι και τον θάνατο του μεγάλου μας ηθοποιού. Δεν είχαν αποκτήσει παιδιά, αλλά είχαν χτίσει μια πολύ αγαπημένη οικογένεια. Στις 23 Οκτωβρίου του 1983, σε ηλικία 74-ετών και αφού είχε διανύσει μια μακρά και πολύπλαγκτησταδιο-δρομία στο παλοκοσένικο και τον κινηματογράφο, ο μεγάλος μας ηθοποιός εκδήμησε από το εξαίσιο θαύμα της ζωής. Υπήρξε ένας σπουδαίος υπηρέτης της δραματικής τέχνης, με άφθαστες ερμηνείες, ένας ευγενής άνθρωπος, αλλά και ένας ιδεαλιστής και ανένδοτος δημοκράτης, που υπηρέτησε με υποδειγματική συνέπεια τις ιδέες του, καταβάλλοντας και το υψηλό απαιτούμενο κόστος. Και με αυτά τα ευγενή στοιχεία της καλλιτεχνικής του ταυτότητας, αλλά και της έξοχης κοινωνικής του υπόστασης, θα τον έχουμε για πάντα στην καρδιά μας ! Πόσο ωραίος, ήταν αυτός ο αξεπέραστος «Γερο- Λαδάς» !!!
Φιλμογραφία :
«The Greek Tycoon» (1978), «Dritte Grad, Der» (1975), « …. Επιθεωρητής Αστυνομίας», «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται»(1975), «Αιχμάλωτοι της ηδονής» (1972), «Κυνηγημένοι ερασταί» (1972), «Η Χαραυγή της Νίκης» (1971), «Της ζήλιας τα καμώματα» (1971), «Κρίμα το μπόι σου» (1970), «Σε ικετεύω αγάπη μου» (1970), «Ο ακτύπητος κτυπήθηκε» (1970), «Μάρθα η γυναίκα του πόνου» (1970), «Ο αετός των σκλαβωμένων» (1970), «Μια ζωή χωρίς αγάπη» (1970), «Μια γυναίκα στην Αντίσταση» (1970), «Οι Γενναίοι του Βορρά» (1970), «Το μεθύσι της σάρκας» (1970), «Πρόκλησις – Love above all» (1970), «Ληστεία στην Αθήνα» (1969), «Στον ίλιγγο της ζωής» (1969). «Ένας άνδρας με συνείδηση» (1969), «Η οδύσσεια ενός ξεριζωμένου» (1969), «Τα παιδιά του λιμανιού» (1969), «Παρθένες στους βάλτους» (1969), «Φτωχογειτονιά αγάπη μου» (1969), «Η Οδύσσεια ενός ξεριζωμένου» (1969), «Ο Στρατής παραστράτησε» (1969), «Κιέρον» (1968), «Οι βοσκοί» (1968), «Οιδίπους τύραννος» (1967), «Οι βοσκοί της συμφοράς – Patres du desordre» (1967), «Cry in the Wind» (1967), «Αντίο για πάντα» (1967), «Ντάμα σπαθί» (1966), «Πετώντας με τον άνεμο» (1966), «Το κορίτσι με τα βουρκωμένα μάτια» (1966), «Η 7η μέρα της δημιουργίας» (1966), «Ου κλεψεις» (1965), «Casablan» (1964), «Δύσκολοι δρόμοι»(1964), «Μονεβασιά» (1964), «An Act of Reprisal»(1964), «Αμέρικα, Αμέρικα» (1963), «Τα συντρίμια της ζωής» (1963), «Λίγο πριν ξημερώσει» (1963), «Island of Love – Το Νησί της αγάπης» (1963), «Ο άσωτος» (1963), «Οι 300 της Σπάρτης – Ο Λέων της Σπάρτης» (1962), «Το ταξίδι» (1962), «Σαπφω η Λεσβία» (1961), «Το σπίτι της ηδονής», «Ο αλήτης του λιμανιού» (1961), «Tintin et le mystere de la Toison d’Or – Ο Τεν Τεν και το Χρυσόμαλλο Δέρας» (1961), «Ποτέ την Κυριακή …. Poubelle – Never on Sunday» (1960), «Έγκλημα στα παρασκήνια» (1960), «Κασιανή» (1960), «Για το ψωμί και τον έρωτα» (1959), «Συννεφιασμένη Κυριακή», «Ζάλογγο το κάστρο της λευτεριάς» (1959), «Ο άνθρωπος του τραίνου» (1958), «Το τρελοκόριτσο»(1958), «Celui qui doit mourir» (1957), «Άυτός που πρέπει να πεθάνει», «Τζιπ, περίπτερο κι αγάπη» (1957), «Της τύχης τα γραμμένα» (1957), «Πρωτευουσιάνικες περιπέτειες» (1956), «Οι άσσοι των γηπέδων» (1956), «Το κλειδί της ευτυχίας» (1953), «Πρέπει να τα παντρέ-ψουμε» (1953), «Mατωμένα Χριστούγεννα»(1951), «Πικρό ψωμί» (1951), «Λύκαινα» (1951), «Τα αρραβωνιάσματα» (1950), «Τελευταία αποστολή»(1949), «Δυο κόσμοι» (1949), «Διαγωγή μηδέν» (1949), «Άννα Ροδίτη» (1948), «Πρόσωπα λησμονημένα»(1946), «Μάγια η τσιγγάνα» (1943).
*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος, είναι M.Sc Δ/χος Μηχανικός Ε.Μ.Π., μέλος ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ