Χριστούγεννα σήμερα καί καθώς οἱ καμπάνες τῶν Ναῶν μας εὐαγγελίζονται τό χαρμόσυνο μήνυμα «παντί τῷ λαῷ, ὅτι ἐτέχθη ἠμῖν σήμερον σωτήρ» (Λούκ. 2, 10-11), ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία, συνεπής στήν τακτική της νά προβληματίζει γιά νά ἀφυπνίζει τόν ἄνθρωπο, παραθέτει ἀνήμερα τῆς Μητρόπολης τῶν ἑορτῶν ἕνα εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα, στό ὁποῖο δέν παρουσιάζεται τόσο «ὁ τεχθείς βασιλεύς» τοῦ κόσμου ὅλου, ἀλλά κυρίως οἱ ἀναζητητές του.
Τό κάνει βεβαίως αὐτό ἐπειδή στά πλαίσια τοῦ λειτουργικοῦ της πλούτου καί τῶν καθιερωμένων Ἀκολουθιῶν τῶν Βασιλικῶν Ὡρῶν, παρουσίασε ἤδη ὅλες τίς εὐαγγελικές περικοπές, πού περιγράφουν τά γεγονότα τοῦ Χριστοῦ γέννας καί ἑπομένως τό ἀφηγηματικό κομμάτι ἔχει καλυφθεῖ πλήρως.
Καί πάλι ὅμως, ἡ ἀνάγνωση μιᾶς περικοπῆς, ἡ ὁποία στερεῖται χαρακτηριστικῶν στοιχείων τῆς δόξας τῶν Χριστουγέννων, ἀφοῦ ἀπουσιάζουν ἀπό αὐτή οἱ ἄγγελοι, οἱ ποιμένες, τό σπήλαιο, ἡ φάτνη, ἐνῶ ἀντιθέτως ὑπάρχουν μέν ὁ ἀστέρας καί οἱ μάγοι, ἀλλά σέ δευτερεύουσα θέση, καθώς φαίνεται ὡς πρωταγωνιστής ὁ Ἡρώδης καί ἡ μανία του νά ἀναζητᾶ γιά νά βρεῖ «τό παιδίον», προκαλεῖ ἀπορία γιά τή σκοπιμότητα τῆς ἀνάγνωσής της. Τί θέλει λοιπόν νά ξεκαθαρίσει μέ τή σημερινή εὐαγγελική περικοπή στή μεγάλη ἑορτή ἡ Ἐκκλησία μας;
Ἡ προσμονή τοῦ Μεσσία
Ὅλοι μας προετοιμαζόμενοι γιά τά Χριστούγεννα, ἔχουμε ὁπωσδήποτε διαβάσει κείμενα, ὄχι μόνο Παλαιοδιαθηκικά ἀλλά καί ἄλλων λαῶν, τά ὁποῖα ἀποδεικνύουν τήν προσμονή τοῦ κόσμου γιά τόν Μεσσία. Εἶναι κοινή ἱστορική ἀνάμνηση τῆς ἀνθρωπότητας ἡ ὑπόσχεση τοῦ Θεοῦ γιά τήν ἀποστολή Σωτήρα καί Λυτρωτῆ. Ἀνά τούς αἰῶνες πολλοί ἦταν ἐκεῖνοι πού πρόσεχαν μήπως στήν ἐποχή τους πραγματωθοῦν οἱ σχετικές προφητεῖες καί πάντως ὅλοι πρόσμεναν μέ διαφορά συναισθήματα τήν ὑλοποίηση αὐτῆς τῆς ὑπόσχεσης. Ἄν καί πρόσμεναν ὅμως, δέν καταλάβαιναν τί θά ἦταν αὐτός πού θά ἐρχόταν ἀπό Θεοῦ. Γι’ αὐτό καί οἱ μάγοι ἀπό Ἀνατολῶν τόν προσδιορίζουν ὡς «βασιλέα τῶν Ἰουδαίων», χωρίς ὅμως νά παραξενεύονται ἀπό τή φτώχεια του ὅταν τόν συναντοῦν καί τοῦ προσφέρουν τά βασιλικά τους δῶρα, χωρίς νά ἐξετάζουν τή συνέχεια τῆς ζωῆς του ἤ τόν τρόπο ἐκπλήρωσης τῆς ἀποστολῆς του. Τόν ἀποδέχονται ὅπως τόν βλέπουν, τόν νιώθουν χωρίς νά τόν κατανοοῦν, τόν σέβονται, τόν τιμοῦν, τόν ὁμολογοῦν καί ἐν τέλει ἀποχωροῦν.
Παράλληλα μέ αὐτή τήν ἀναζήτηση, τήν καλοπροαίρετη καί εὐλογημένη, ἐξελίσσεται ἀκόμη μία. Αὐτή τοῦ Ἡρώδη καί τῶν ὀργάνων του. Δέν ἐνεργεῖται καλοδιάθετα, οὔτε ἄδολα. Κυριαρχεῖται ἀπό τόν φόβο καί τήν ἀγωνία. Τό γράφει ἀπερίφραστα τό ἱερό κείμενο: «Ἀκούσας ὁ βασιλεύς Ἡρώδης ἐταράχθη καί πάσα Ἱεροσόλυμα μετ’ αὐτοῦ». Μόλις ὁ Ἡρώδης ἄκουσε γιά τόν τεχθέντα βασιλέα τῶν Ἰουδαίων γέμισε ταραχή καί μαζί του ταράχθηκε ὅλη ἡ πόλη τῶν Ἱεροσολύμων, γιατί γνωρίζοντας τή μοχθηρία τοῦ Ἡρώδη, κατανοοῦσαν τό τί φρικαλεότητες θά ἐπακολουθοῦσαν μέχρι ὁ Ἡρώδης νά νιώσει ὅτι δέν ἀπειλεῖται. Κι ὅμως, ὅλη αὐτή ἡ ταραχή δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά ἕνας παραλογισμός. Ὁ ἐβδομηντάχρονος Ἡρώδης φοβᾶται καί τρέμει ἕνα ἀνυπεράσπιστο νήπιο, τό ὁποῖο γιά νά μπορέσει νά τόν ἀπειλήσει θά πρέπει νά περάσουν χρόνια, μάλλον πολύ περισσότερα ἀπό τό ὑπόλοιπο τῆς ζωῆς του. Λογική ὑπάρχει μόνο στό φόβο ὅλων τῶν ὑπολοίπων, γιατί γνώριζαν ἀπό προηγούμενα περιστατικά τό σκληρό πρόσωπο τῆς ἐξουσίας τοῦ Ἡρώδη…
Ἡ βασίλεια τῆς ἐλπίδας
Κυρίαρχο πίστευμα πολλῶν εἶναι ὅτι ἡ ἐξουσία ἐξασφαλίζει ὅποιον τήν ἔχει. Ὁ ἐξουσιαστής ἐντέλλεται καί οἱ ὑπόλοιποι ὑπακούουν. Κι ὅμως, τόσο ἡ σημερινή εὐαγγελική περικοπή, ὅσο καί ἡ ἱστορική ἀλήθεια, ἔρχονται νά ἐπιβεβαιώσουν ὅτι ἡ ἐξουσία ὄχι μόνο δέν ἐξασφαλίζει, ἀλλ’ ἀντίθετα δημιουργεῖ ἀνασφάλειες σέ ὅποιον καί σέ ὅσο μερίδιο τήν κατέχει, ἀκριβῶς γιατί ἐλλοχεύει ὁ φόβος μήπως τή χάσει. Αὐτό τόν ὁδηγεῖ στήν καχυποψία καί στήν ἐπιστράτευση κάθε θεμιτοῦ καί ἀθέμιτου μέσου γιά νά διασφαλίσει τήν κατοχή τῆς ἐξουσίας, γι’ αὐτό καί τελικά ὅσοι τήν ἀσκοῦν εὔκολα καταντοῦν μισητοί.
Στή σημερινή ὅμως εὐαγγελική περικοπή τονίζεται κάτι ἄλλο. Ὁ φόβος τοῦ Ἡρώδη δέν προβάλλεται στά πλαίσια κάποιας κοινωνιολογικῆς προσέγγισης τοῦ ἐξουσιαστικοῦ φαινόμενου. Ὁ φόβος τοῦ Ἡρώδη ἀντιδιαστέλλεται μέ τήν ἐλπίδα τῶν μάγων, στό πρόσωπο τῶν ὁποίων ἀποτυπώνεται ἡ αἰώνια προσμονή τῆς ἀνθρωπότητας ὅλης. Ὁ φόβος τοῦ Ἡρώδη δέν προκαλεῖται γιατί κάποιος ἀντίπαλος ἐμφανίζεται γιά νά τοῦ πάρει τήν ἐξουσία. Ὁ Ἡρώδης φοβᾶται γιατί κατανοεῖ ὅτι αὐτό τό νεογέννητο νήπιο, περί τοῦ ὁποίου τόσα εἶχε διαβάσει στίς προφητεῖες, ἔρχεται ἀρνούμενο τήν ἐξουσία του, ἀποδομώντας τή σπουδαιότητά της, χωρίς νά ἐπαναστατεῖ, ἁπλῶς προσανατολίζοντας τόν ἄνθρωπο πρός τόν αἰώνιο προορισμό του, ἀνανοηματοδοτώντας τή ζωή του καί προσφέροντας τήν ἰδιότητα τοῦ πολίτη τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν.
Μετά τήν ἱστορική ἐμφάνιση αὐτοῦ του νηπίου, οἱ αὐτοκράτορες καί οἱ βασιλεῖς τοῦ κόσμου χάνουν τή «θεία ἰδιότητα» πού ἐπικαλοῦνταν γιά νά νέμονται καί νά ἐπιβάλλουν ὡς «θεοί ἐπί γῆς» ἀδιατάρακτα τήν ἐξουσία τους. Οἱ ἄνθρωποι, ἔστω καί σέ μιά μακροπρόθεσμη προοπτική, βρίσκουν τή δύναμη νά σταθοῦν κριτικά καί ἀπέναντι στό ἐξουσιαστικό φαινόμενο σέ ὅλες του τίς διαστάσεις. Ἔχουν πλέον σπάσει τά δεσμά πού περιορίζουν τόν ἄνθρωπο στόν κόσμο τοῦτο, καθώς ἡ ἐλπίδα καί ἡ προοπτική της αἰωνιότητας στή Θεία Βασιλεία προσφέρει ἕνα νέο πρίσμα θεώρησης τῶν πάντων. Κι αὐτό ὁ «κοσμοκράτωρ τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου» (Ἐφεσ. 6, 12) δέν τό ἀνέχτηκε πότε.
Ἡ σημερινή εὐαγγελική περικοπή εἶναι μία προειδοποίηση ὅτι πάντα «οἱ δοκοῦντες ἄρχειν τῶν ἐθνῶν» (Μάρκ. 10, 42), καταλαμβανόμενοι ἀπό παράλογο καί ἰδιοτελῆ φόβο θά διώκουν, εἴτε ἀπροκάλυπτα, εἰτα συγκαλυμμένα, ὄχι πλέον τό νήπιο, ἀλλά τήν Ἐκκλησία του.
Νικολόπουλος Ἱερώνυμος (Ἀρχιμανδρίτης)
Φωνή Κυρίου, ἔκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος