Ο Ταράξιππος ήταν δαίμονας που τρόμαζε άλογα σε ιπποδρομίες.
Γνωστότερος ήταν αυτός της Ολυμπίας, συνδεδεμένος με τον Ποσειδώνα.
Σχετίστηκε με τον μύθο του Πέλοπα και του Οινόμαου.
Θυσίες γίνονταν για τον κατευνασμό του πριν τους αγώνες.
Κάθε πόλη είχε τον δικό της Ταράξιππο, όπως η Κόρινθος με τον Γλαύκο.
Χρονολόγιο Ταράξιππου
8ος αι. π.Χ. – Πρώτες αναφορές σε δαίμονες που στοιχειώνουν άλογα.
5ος αι. π.Χ. – Ο μύθος του Πέλοπα και του Οινόμαου γίνεται κεντρικός.
2ος αι. μ.Χ. – Ο Παυσανίας καταγράφει εκδοχές για τον Ταράξιππο στην «Ελλάδος περιήγησις».
Ρωμαϊκή εποχή – Συνεχίζεται η λατρεία με θυσίες πριν από αρματοδρομίες.
Ποιος ήταν ο Ταράξιππος;
Ο Ταράξιππος δεν ήταν μία μόνο οντότητα αλλά ένας γενικός όρος που περιέγραφε δαίμονες που στοίχειωναν τα ιπποδρόμια. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι αυτοί οι δαίμονες τρόμαζαν τα άλογα, προκαλώντας πανικό, συγκρούσεις αρμάτων και θανάτους αρματοδρόμων.
Ο Παυσανίας αναφέρει ότι ο Ταράξιππος δεν ήταν αυθύπαρκτη μορφή αλλά επίθετο που αποδίδονταν σε τοπικά πνεύματα ή ήρωες που είχαν πεθάνει σε αγώνες.
Ο Ταράξιππος της Ολυμπίας
Ο πιο γνωστός Ταράξιππος βρισκόταν στην Ολυμπία. Σύμφωνα με τον Λυκόφρονα, επρόκειτο για γίγαντα ή γιο ευγενή που θυσιάστηκε για να λήξει ξηρασία. Άλλες εκδοχές τον συνδέουν με:
τον αρματοδρόμο Ωλένιο που πέθανε σε αγώνα,
τον Δαμέωνα, σύντροφο του Ηρακλή, που σκοτώθηκε στον πόλεμο κατά του Αυγεία,
ή τον ίδιο τον Ποσειδώνα, θεό των αλόγων και της θάλασσας.
Ο Παυσανίας σημειώνει πως ο δαίμονας της Ολυμπίας συνδεόταν τελικά με τον Ποσειδώνα, καθώς η δύναμη του θεού συχνά εκδηλωνόταν μέσα από άλογα που παρασύρονταν σε ατύχημα.
Ο μύθος του Πέλοπα και του Οινόμαου
Η πιο διάσημη ιστορία γύρω από τον Ταράξιππο αφορά τον Πέλοπα και την αρματοδρομία του με τον βασιλιά Οινόμαο για την Ιπποδάμεια.
Ο Οινόμαος, γιος του Άρη, προκαλούσε τους μνηστήρες της κόρης του σε αγώνες που πάντα κέρδιζε χάρη στα θεϊκά του άλογα. Όσοι έχαναν σκοτώνονταν και τα πνεύματά τους θεωρούνταν Ταράξιπποι.
Ο Πέλοπας, με τη βοήθεια του Ποσειδώνα και την προδοσία του ηνίοχου Μυρτίλου, κατάφερε να νικήσει. Όμως η δολοφονία του Μυρτίλου έφερε την κατάρα στον Οίκο των Ατρειδών. Σε αυτή την εκδοχή, Ταράξιππος θεωρούνταν είτε ο Οινόμαος είτε ο Μυρτίλος.
Ο Ταράξιππος της Κορίνθου
Στην Κόρινθο, ο δαίμονας του ιπποδρόμου ταυτιζόταν με τον Γλαύκο, γιο του Σισύφου. Σύμφωνα με τον Υγίνο, τα άλογά του τον κατασπάραξαν όταν ήπιαν μαγεμένο νερό. Από τότε, το πνεύμα του θεωρούνταν ότι προκαλούσε τρόμο στα άλογα του Ισθμού.
Θυσίες και κατευνασμός
Για να αποφύγουν την οργή του Ταράξιππου, οι ηνίοχοι έκαναν θυσίες πριν τους αγώνες. Στις στροφές των ιπποδρόμων υπήρχαν βωμοί αφιερωμένοι στον δαίμονα, καθώς εκεί ήταν τα πιο επικίνδυνα σημεία.
Συχνές Ερωτήσεις
Ποια είναι η ετυμολογία του ονόματος Ταράξιππος;
Το όνομα προέρχεται από το «ταράσσω» και «ίππος», δηλαδή «αυτός που ταράζει τα άλογα».
Ποια σχέση είχε με τον μύθο του Ιππόλυτου;
Ο Ποσειδώνας τρόμαξε τα άλογα του Ιππόλυτου, γεγονός που συνδέθηκε με την έννοια του Ταράξιππου.
Τι ρόλο είχε ο Μυρτίλος στην κατάρα του Ταράξιππου;
Η δολοφονία του από τον Πέλοπα θεωρήθηκε αιτία για την κατάρα που σκέπασε τον Οίκο των Ατρειδών.
Γιατί οι αρχαίοι φοβόντουσαν τον Ταράξιππο;
Γιατί πίστευαν ότι προκαλούσε ατυχήματα και θανάτους στις ιπποδρομίες, τρομάζοντας τα άλογα.
Ο Ταράξιππος ήταν θεός ή δαίμονας;
Ήταν δαίμονας, αλλά σε κάποιες εκδοχές ταυτίστηκε με τον Ποσειδώνα ή με νεκρούς ήρωες.
Βιβλιογραφία
Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις
Ψευδο-Απολλόδωρος, Βιβλιοθήκη
Υγίνος, Fabulae
Λυκόφρων, αποσπάσματα
Burkert, W. (1985). Greek Religion. Harvard University Press.
Fontenrose, J. (1960). The Cult and Myth of Pyrrhos at Delphi.
https://arxaiaellinika.gr/archives/taraxippos-demonas-ippodromia-arxaia-ellada