Να φύγουν, να φύγουν οι γιορτές, όσο πιο σύντομα τόσο το καλύτερο, έλεγε μια φίλη τις προάλλες
Και η αλήθεια είναι ότι συναντάμε συχνά ανθρώπους που πιστεύουν ακράδαντα πως οι γιορτές τους προκαλούν κατάθλιψη.
Παράλληλα, ενόψει και της Πρωτοχρονιάς, συνηθίζουμε να ανεβάζουμε τον πήχη όσον αφορά στις προσδοκίες μας, θέτοντας νέους στόχους – για τους περισσότερους από μας αφορούν… γυμναστήριο ή κόψιμο του τσιγάρου – δημιουργώντας ενίοτε αχρείαστο στρες, ειδικά όταν δεν μας βγουν όλα αυτά τα «συμβόλαια» που υπογράφουμε με τον εαυτό μας και με άλλους.
Για όλα τα άνωθεν λοιπόν, αναζητήσαμε απαντήσεις από ειδικό, τη Λουίζα Θεοφάνους, εγγεγραμμένη συμβουλευτική ψυχολόγο
– «Παθαίνω κατάθλιψη τις γιορτές», μια φράση που ακούμε συχνά τέτοιες μέρες. Ως ειδικός πώς το εξηγείτε και πόσο δόκιμος είναι ο όρος υπό τις περιστάσεις;
Η κατάθλιψη είναι μια συνήθως χρόνια συναισθηματική διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από ένα επίμονο συναίσθημα θλίψης ή αποστασιοποίησης, αρνητική σκέψη και διάφορα ψυχοσωματικά συμπτώματα. Συνήθως με τη φράση «παθαίνω κατάθλιψη τις γιορτές» αναφερόμαστε στην πιο ήπια κατάσταση της μελαγχολίας. Υπάρχουν όμως όντως και περιπτώσεις όπου η μελαγχολία επιδεινώνεται σε κατάθλιψη σε αυτές τις περιόδους και εκδηλώνεται ένα μείζων καταθλιπτικό επεισόδιο, που μπορεί να είναι παροδικό ή διαρκείας, αναλόγως με την περίπτωση και της αντιμετώπισης που θα τύχει. Παρατηρείται πάντως παγκοσμίως ότι τα περιστατικά εκδήλωσης κατάθλιψης και αυτοκτονικής συμπεριφοράς αυξάνονται δυστυχώς σε γιορτινές περιόδους.
– Ως ειδικός πώς εξηγείτε το φαινόμενο κατά την περίοδο των γιορτών;
Οι γιορτινές περίοδοι είναι για τους περισσότερους από μας φορτωμένες προσδοκίες: υλικές, πρακτικές ή συναισθηματικές. Περιμένουμε δώρα και αναλαμβάνουμε αυξημένα έξοδα για δώρα και γιορτινά τραπέζια. Προσμένουμε συναντήσεις με φίλους και συγγενείς, οικογενειακές στιγμές και θαλπωρή, να ζήσουμε τον μεγάλο έρωτα, να ξεκουραστούμε, να ηρεμήσουμε, να βρούμε εσωτερική γαλήνη. Ίσως ελπίζουμε ότι θα ξεπεράσουμε ένα πρόβλημα υγείας εμείς ή κάποιος δικός μας αυτή την περίοδο, ή κάτι άλλο που μας ταλαιπωρεί. Οι προσδοκίες βεβαίως κάθε ανθρώπου διαφέρουν ανάλογα με την ηλικία, τα προσωπικά δεδομένα και τις ανάγκες του. Όμως το γεγονός ότι αυτές αυξάνονται στις γιορτινές περιόδους, αυξάνει και τις πιθανότητές μας να απογοητευτούμε αν τα πράγματα δεν εξελιχθούν όπως θα θέλαμε. Βεβαίως πέρα από την προσωπική σφαίρα του καθενός, ρόλο παίζει και ο περίγυρος. Βλέποντας τα πάντα στολισμένα και γιορτινά, ευχές, χαρά και διασκέδαση, ένας άνθρωπος που περνά δύσκολες στιγμές ή η ζωή του δεν είναι όπως θα την ήθελε για οποιοδήποτε λόγο, γίνεται πιο ευάλωτος και επιρρεπής στην εκδήλωση μελαγχολίας ή κατάθλιψης, επειδή ξυπνούν μέσα του συναισθήματα μοναξιάς, απόρριψης, αποκλεισμού, αδικίας, αδυναμίας και άλλα.
– Υποθέτω υπάρχουν και πρακτικοί λόγοι. Για παράδειγμα, οι χωρισμένες οικογένειες, είτε λόγω διαζυγίου είτε απόστασης, το οικονομικό πρόβλημα, η έλλειψη φίλων κλπ.
Είναι σίγουρα πιο εύκολο να χαίρεται και να γιορτάζει κανείς όταν έχει οικονομική άνεση, υγεία, μια αγαπημένη οικογένεια και καλούς, σταθερούς φίλους γύρω του. Πρέπει όμως να θυμόμαστε ότι δεν τα έχουν όλοι οι άνθρωποι αυτά, ιδιαίτερα πριν βιαστούμε να κάνουμε επίδειξη της «ευτυχίας και της θετικής μας σκέψης» και να κρίνουμε άλλους ανθρώπους ως «μίζερους» ή «τοξικούς» – ορολογίες που έχουν γίνει δυστυχώς της μόδας και δείχνουν έλλειψη ενσυναίσθησης προς τους άλλους. Οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν χρόνια προβλήματα όπως αυτά που προαναφέρθηκαν, όπως και όσοι περνούν μια κρίση αυτή την περίοδο σε κάποιον ή περισσότερους από τους τομείς που προαναφέρθηκαν, είναι σίγουρα πιο ευάλωτοι στην εκδήλωση μελαγχολίας ή κατάθλιψης.
– Υπάρχει τρόπος να προλάβει κανείς αυτό το συναίσθημα, ή να το αντιμετωπίσει στα αρχικά του στάδια; Επειδή, όπως αντιλαμβάνομαι, εισβάλλει ύπουλα πριν καν ξεκινήσουν οι γιορτές.
Σε προσωπικό επίπεδο, οι άνθρωποι που περνούν δύσκολες στιγμές κατά τη γιορτινή περίοδο είτε χρόνιες είτε προσωρινές, είναι σημαντικό πρώτα απ’ όλα να θυμούνται να δείχνουν συμπόνια και φροντίδα στον εαυτό τους. Να μην τον καταδικάζουν που νιώθει άσχημα, αλλά να τον κατανοήσουν και να τον φροντίσουν όπως θα φρόντιζαν ένα αγαπημένο τους άτομο. Ανεξάρτητα από τα όποια οικονομικά, υγείας, ή διαπροσωπικά προβλήματα αντιμετωπίζουμε, μπορούμε να επιδιώξουμε πράγματα που θα μας δώσουν ανακούφιση και ίσως και χαρά. Μπορούμε να μιλήσουμε σε φίλους ή σε έναν ειδικό για αυτά που νιώθουμε για να νιώσουμε καλύτερα και να βρούμε τρόπους να τα διαχειριστούμε. Μπορούμε να επιδιώξουμε περισσότερη συντροφιά αν νιώθουμε μόνοι, ή δραστηριότητες που μας ευχαριστούν. Ακόμα κι αν αυτές είναι μοναχικές όπως μια βόλτα μόνοι μας, η ανάγνωση ενός βιβλίου, ένα χαλαρωτικό αφρόλουτρο, μπορούν να μας δώσουν ανακούφιση ή ακόμα και χαρά.
Πολύ σημαντικό επίσης είναι να βρισκόμαστε σε επαφή με τα συναισθήματα και τις σκέψεις που μας τα προκαλούν. Αν θυμόμαστε ότι οι ψηλές μας προσδοκίες μας προκαλούν και τη μεγαλύτερη απογοήτευση, μπορούμε να σκεφτούμε πιο ρεαλιστικά και προσγειωμένα, π.χ. ότι η γιορτινή περίοδος είναι παροδική και αν δεν έχουμε αυτά που θέλουμε τώρα δε σημαίνει ότι δε μπορούμε να τα αποκτήσουμε αργότερα. Η αλλαγή βεβαίως τρόπου σκέψης σε έναν άνθρωπο με κατάθλιψη δεν είναι πάντα εύκολο να επιτευχθεί αυτόβουλα, συνήθως χρειάζεται και η βοήθεια ειδικού ψυχολόγου / ψυχοθεραπευτή, ή μιας ομάδας στήριξης.
– Πώς μπορούν οι φίλοι και συγγενείς να βοηθήσουν άτομα που εκδηλώνουν μελαγχολία ή κατάθλιψη στις γιορτές;
Ένα από τα κεντρικά συναισθήματα της κατάθλιψης είναι η μοναξιά και είναι αυτό που κορυφώνεται συχνά στις γιορτές, ειδικά σε ανθρώπους που βιώνουν πένθος, χωρισμό, πρόσφατες ή μόνιμες απώλειες. Άρα λοιπόν προσφέροντας την παρουσία και τη συντροφιά μας, ακόμα κι αν δεν την αποδεχθούν πάντα, μπορούμε να τους κάνουμε να νιώσουμε καλύτερα. Εξαιρετικά σημαντικό είναι επίσης όπως προαναφέρθηκε να μην είμαστε επικριτικοί και να νουθετούμε τους άλλους. Σε δύσκολες στιγμές οι άνθρωποι έχουν περισσότερη ανάγκη καλούς ακροατές που νοιάζονται, δείχνουν κατανόηση και συμπαράσταση. Αν βλέπουμε βεβαίως ότι όλα αυτά δε βοηθούν και η κατάσταση είναι σοβαρή, μπορούμε να ζητήσουμε βοήθεια ψυχολόγου ή ψυχιάτρου, ώστε να προλάβουμε την εκδήλωση μείζονος κατάθλιψης.
– Σε μια άλλη νότα, οι περισσότεροι από μας – κι αυτό είναι παγκόσμιο φαινόμενο – με αφορμή την αλλαγή του χρόνου, βάζουμε νέους στόχους και δίνουμε νέες υποσχέσεις στον εαυτό μας και στους άλλους. Κι όταν δεν πιάσουμε τους στόχους, παθαίνουμε όντως κατάθλιψη.
Δεν είναι σίγουρα κακό να βάζει κανείς στόχους και να χρησιμοποιεί μια αφορμή, έστω απλά χρονική. Από την άλλη, οι στόχοι μας πρέπει να είναι ρεαλιστικοί, να εξαρτώνται από εμάς και να έχουμε κάνει την απαραίτητη πρακτική ή συναισθηματική διεργασία για να τους πετύχουμε. Παραδείγματος χάρη, μπορεί κάποιος που το έχει επεξεργαστεί μέσα του να βάλει ως στόχο να κόψει το κάπνισμα ή να αρχίσει δίαιτα από την πρώτη μέρα του νέου χρόνου και να τον πετύχει. Δεν ισχύει όμως το ίδιο για στόχους που δεν εξαρτώνται μόνο από μας, π.χ. «θα πάρω προαγωγή», ή για στόχους αφηρημένους που δεν υλοποιούνται απλά με μια απόφαση, π.χ. «θα σκέφτομαι θετικά ή θα είμαι ευτυχισμένος με τον νέο χρόνο». Οι υπερβολικά ψηλές ή μη ρεαλιστικές προσδοκίες είναι όντως ένας σημαντικός παράγοντας που προκαλεί τη μελαγχολία των γιορτών.
– Είναι μήπως φαινόμενο που αφορά αδύναμους χαρακτήρες; Ένας άνθρωπος που ξέρει πού πατάει, ίσως δεν έχει ανάγκη από «new year’s resolutions».
Δε θα χαρακτήριζα γενικά έτσι όσους ανθρώπους χρησιμοποιούν τον ερχομό του νέου χρόνου για να θέσει στόχους, αρκεί όπως είπα προηγουμένως οι στόχοι του να είναι ρεαλιστικοί, συγκεκριμένοι, υλοποιήσιμοι και να είναι αποφασισμένος και συναισθηματικά έτοιμος να τους υλοποιήσει. Από την άλλη βέβαια, στόχους μπορούμε να θέτουμε ολόχρονα για οποιοδήποτε θέμα και δε χρειάζεται η αφορμή να είναι πάντα ο ερχομός του νέου χρόνου.
– Θα συμφωνήσω ότι δεν είναι κακό να βάζουμε στόχους οποιαδήποτε στιγμή του χρόνου. Και δεν ξέρω τι λέει αυτό για μένα, αλλά πάντα βάζω κάποιους μικροστόχους αυτές τις μέρες. Κι αν δεν πιάσουν… υγεία. Μέχρι του χρόνου. Καλή χρονιά και σας ευχαριστώ.
Καλή χρονιά σε όλους.
Συνέντευξη: Γιώργος Αγκαστινιώτης
philenews