Who burned down İzmir? / Ποιός έκαψε τη Σμύρνη;

90 χρόνια μετά το τέλος του ελληνοτουρκικού πολέμου (1919-1922) κάποια ερωτήματα αιωρούνται ακόμα, ενώ ο αγνωστικισμός αποτελεί την κυρίαρχη στάση της ελλαδικής ιστοριογραφίας. Ένα απ΄αυτά τα ερωτήματα σχετίζεται με την καταστροφή της Σμύρνης το Σεπτέμβρη του 1922, τη σφαγή και τη βίαιη εκδίωξη του χριστιανικού πληθυσμού όλης της ιωνικής παραλίας.
Μετά την “ειρηνική” αποχώρηση του ελληνικού στρατού (χωρίς καμιά αντίσταση ή άμυνα στη Σμύρνη, ούτε καν στην χερσόνησο της Ερυθραίας – πλην των αγριοτήτων κατά του άμαχου μουσουλμανικού πληθυσμού), οι Τούρκοι εθνικιστές του Μουσταφά Κεμάλ πασά, παρέδωσαν τη Σμύρνη και όλη την ιωνική παραλία στον φανατικό Νεότουρκο Νουρεντίν πασά με προαποφασισμένο στόχο τον εξαναγκασμό σε αναχώρηση του χριστιανικού πληθυσμού. Συμβολικά κορυφαίο σημείο της διαδικασίας εθνοκάθαρσης που είχε αποφασιστεί από τους Νεότουρκους τον Οκτώβριο του 1911, υπήρξε η σφαγή του χριστιανικού πληθυσμού της Σμύρνης και η πυρπόληση της πόλης από τον Νουρεντίν πασά, τον κεμαλικό κυβερνήτη της.
Συμμετοχή στη μεγάλη αυτή ανθρωποθυσία στο βωμό ενός ακραίου εθνικισμού, είχαν και οι κυβερνήσεις των Αθηνών που διαχειρίστηκαν τη Μικρασιατική πρόκληση από το Νοέμβρη του 1920 έως και τον Αύγουστο του 1922. Η κυβέρνηση Πρωτοπαπαδάκη-Γούναρη, απ΄τον Ιούλιο του 1922 είχε απαγορεύσει στους Μικρασιάτες να εξοπλιστούν και να δημιουργήσουν δικό τους στρατό, τη στιγμή που είχε αποφασίσει να εγκαταλείψει τη Μικρά Ασία στα τουρκικά εθνικιστικά στρατεύματα -μόλις έβρισκε την ευκαιρία. Παράλληλα, αποφάσισε νομοθετικά (νόμος 2870/20-7-1922) να απαγορεύσει στους απειλούμενους πληθυσμούς (Έλληνες, Αρμένιους, Ασσυροχαλδαίους) να εγκαταλείψουν την υπό παράδοση περιοχή και δεν επέτρεψε την έξοδο των προγραμμένων πληθυσμών κατά την εκκένωση της Μικράς Ασίας από τον ελληνικό στρατό στις αρχές του Σεπτέμβρη του 1922.
Είναι αποκαλυπτική η παρακάτω μαρτυρία του Rıfkı, συνεργάτη του Μουσταφά Κεμάλ, που φέρνει στο φως ο Τούρκος δημοσιογράφος στην εφημ. Today’s Zaman, όπως και ημαρτυρία της Miss Mills που παρατίθεται στο τέλος. Συγκλονιστική επίσης, για το τι επακολούθησε στην υπόλοιπη Ιωνία κατά του άμαχου πληθυσμού, είναι η μαρτυρία της Αγγελικής Ματθαίου από την Φώκαια (FOCA) την οποία μπορείτε να διαβάσετε εδώ: http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=17/09/2011&id=310439
……..
ORHAN KEMAL CENGİZ, “Who burned down İzmir?”, εφημ. Today’s Zaman, 19 Mαϊου 2010
“…..As a small supplement to this, I would like to point out an article written by Emre Aköz, a valuable writer in the Turkish press, in the Sabah daily’s April 8, 2010, edition. In the article below, Aköz tracks the real story behind the “Great fire of İzmir.” I am hopeful that these efforts will go beyond the limits of newspaper columns and evolve into writing an honest common history:
“Confessions of a Kemalist: Why were we burning down İzmir?
One of the books that best explains Atatürk is without a doubt ‘Çankaya’ by Falih Rıfkı Atay, who is a trueborn Kemalist.
Occasionally Rıfkı would have dinner at the palace. He observed Atatürk close-up. He wrote several books and articles that explained him to the younger generations.
About five years ago, I read a striking passage from the book ‘Çankaya.’ I was shocked.
I looked and looked again at the copy I had but I could not find the same part.
Apparently, I had a censored version of the book.
I bought an old edition from a second-hand bookseller. It was two volumes. This time I found the part that had been censored.
Towards the end of the first volume, Rıfkı explains the fire that took place in İzmir in September 1922 in these words…
(I have provided the exact wording below. I would like to draw your attention to the sentence in which he refers to the forced migration of Armenians)”
***
“‘Why were we burning down İzmir? Were we afraid that if waterfront konaks, hotels and taverns stayed in place, we would never be able to get rid of the minorities? When the Armenians were being deported in the First World War, we had burned down all the habitable districts and neighborhoods in Anatolian towns and cities with this very same fear. This does not solely derive from an urge for destruction. There is also some feeling of inferiority in it. It was as if anywhere that resembled Europe was destined to remain Christian and foreign and to be denied to us.
‘If there were another war and we were defeated, would it be a sufficient guarantee of preserving the Turkishness of the city if we had left İzmir as a devastated expanse of vacant lots? Were it not for Nureddin Pasha, whom I know to be a dyed-in-the-wool fanatic and rabble-rouser, I do not think this tragedy would have gone to the bitter end. He has doubtless been gaining added strength from the unforgiving vengeful feelings of the soldiers and officers who have seen the debris and the weeping and agonized population of the Turkish towns which the Greeks have burned to ashes all the way from Afyon.’”
(Çankaya, 1958, Dünya Yayınları p. 212-213)
***
“Rıfkı wrote the part above while İzmir was being burned down. He later used it in his book ‘Çankaya.’
The main points that stand out in Rıfkı’s narration are these:
– İzmir was burned down by Nureddin Pasha dubbed ‘Bearded,’ the commander of the first troops that entered the city.
– Aside from various social complexes, the concern about minorities claiming rights in the future was involved in this choice.
– A similar fire was started to burn down Armenian assets during the forced migration in 1915.
(Note: I don’t know if it was genocide but I am sure it was ‘ethnic cleansing.’)”
***
“This is my look at the incident:
We know that Nureddin Pasha’s men rushed from one place to the next with gas cans in their hands but… Let us assume that Greeks (or Armenians) started the fire in İzmir.
That doesn’t change the fact that we did not stop the fire in İzmir.
We let the city be devastated.
At that time, in 1922, İzmir was one of our most advanced, most modern and most Westernized cities. In fact, perhaps it was our only city like that.
But no one stopped the fire from burning it down.
So who started the fire?
Let me put it this way. We’re 90 percent sure but since we’re not 100 percent sure, we’re left dealing with censors who act on the small 10 percent gap.
But we know for sure who didn’t stop the İzmir fire.
There another question: Where was the ‘Great Savior’ when all this was happening?
That’s a question that needs to be answered not by me but by those who veered from liberalism to nationalism….”