Δρ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Ι. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΗΣ ΕΕ ΣΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ, ΚΑΤΟΧΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΔΡΑΣ JEAN MONNET
Προς τον
- Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κ. . Martin Schulz,
- Πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου κ. Herman Van Rompey,
- Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κ. José Manuel Barroso
Αξιότιμοι κύριοι Πρόεδροι,
Απευθύνω την επιστολή αυτή σε σας τους επικεφαλής των τριών κορυφαίων θεσμικών οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) διότι είναι γνωστή σε όλους η πίστη και η αφοσίωσή σας στην ιδέα της ευρωπαϊκής ενοποίησης, καθώς και η μέχρι σήμερα μεγάλη συνεισφορά σας στην ευρωπαϊκή ενοποιητική διαδικασία.
Κύριοι Πρόεδροι,
Είμαι ο καθηγητής του Δικαίου της ΕΕ στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς Παναγιώτης Ι. Κανελλόπουλος, όπου διδάσκω το Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα τελευταία τριάντα και πλέον χρόνια. Από νεαρός φοιτητής εντυπωσιάστηκα και πίστεψα στο ευρωπαϊκό ενοποιητικό όραμα, όπως αυτό είχε διατυπωθεί στη Διακήρυξη του Robert Schuman και στα κείμενα του Jean Monnet και των άλλων θεμελιωτών πατέρων της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Το ερευνητικό, διδακτικό και το συγγραφικό μου έργο ήταν και είναι αφιερωμένο στην ευρωπαϊκή ενοποιητική ιδέα, έτυχε δε ανάλογης αναγνώρισης και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία με τίμησε με τον τίτλο του καθηγητή της έδρας Jean Monnet από το 1999.
Κάθε Οκτώβριο αρχίζω τις διαλέξεις μου για την ευρωπαϊκή ενοποίηση στους πρωτοετείς φοιτητές του Πανεπιστημίου μου, αναπτύσσοντας τα επιμέρους κεφάλαια αυτής, με έμφαση στη γέννηση και εξέλιξη του ευρωπαϊκού ενοποιητικού εγχειρήματος, τις αξίες, την αποστολή και τους στόχους της ΕΕ, τα μέχρι σήμερα επιτεύγματα αυτής, τα οφέλη των κρατών μελών αλλά και των ευρωπαίων πολιτών από την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και την προσπάθεια για ειρήνη, ευημερία και αλληλεγγύη, που αποτέλεσαν τους πρώτους στόχους των θεμελιωτών πατέρων. Τα ίδια περίπου αντικείμενα διδάσκω κάθε χρόνο και σε φοιτητές άλλων κρατών μελών της Ένωσης στο πλαίσιο του προγράμματος ανταλλαγής φοιτητών, το γνωστό πρόγραμμα ERASMUS.
Αρχίζοντας σε λίγες μέρες τις διαλέξεις μου, το πρόβλημά μου είναι ως προς τον εάν, πρέπει να μιλήσω και φέτος προς τους φοιτητές μου για τα ίδια αντικείμενα, και η ανησυχία μου συνίσταται στο εάν, μιλώντας γι’ αυτά, οι φοιτητές μου θα τα δεχθούν ή θα αντιδράσουν, έχοντες υπόψη τους τα όσα συμβαίνουν, τα τελευταία τρία (3) χρόνια, στην πατρίδα μας, στην Ελλάδα, αλλά και την υπόλοιπη Ευρώπη, ιδιαίτερα στα κράτη μέλη του ευρωπαϊκού νότου.
Πώς θα δεχθούν οι νεαροί φοιτητές μου όσα αισιόδοξα συνηθίζω κάθε χρόνο να διδάσκω για το μέλλον της ευρωπαϊκής ενοποιητικής διαδικασίας, όταν από πολλούς ευρωπαίους επίσημους και μέσα ενημέρωσης, εκπέμπεται, τα τελευταία δύο χρόνια, μήνυμα απαισιοδοξίας ως προς το μέλλον της ευρωζώνης και του κοινού νομίσματος, καθώς και ως προς το μέλλον της Ελλάδας εντός της ευρωζώνης; Πως θα δεχθούν οι φοιτητές μου όσα συνήθως τους διδάσκω για την προσπάθεια δημιουργίας πνεύματος αλληλεγγύης και υπερεθνικής ενότητας των κρατών και των λαών της Ευρώπης, όταν πολλοί επίσημοι ευρωπαίοι κηρύττουν το μίσος και την περιφρόνηση σε βάρος της Ελλάδας και των Ελλήνων, αλλά και άλλων κρατών μελών, που παρουσιάζουν οικονομικά προβλήματα, θέτοντας πάντα το εθνικό ή πολιτικό τους συμφέρον υπεράνω του κοινοτικού; Όλοι αυτοί κατηγορούν τους λαούς των μεσογειακών κρατών μελών ότι δεν ακολουθούν τον δικό τους τρόπο ζωής και δράσης, ζητώντας την τιμωρία τους, ως να ήσαν υποχρεωμένοι να το κάνουν! Είναι δυνατόν να ακούγονται τέτοιοι ισχυρισμοί; Αυτή είναι η ουσία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης; Γι’ αυτό πρότεινε ο Ρομπέρ Σουμάν την ευρωπαϊκή ενοποιητική προσπάθεια;
Κύριοι Πρόεδροι, σε όλους αυτούς που σήμερα στρέφονται κατά της χώρας μου και ζητούν, ως τιμωρία, την αποπομπή της, πρέπει εσείς οι αρμόδιοι εκπρόσωποι της ΕΕ να υπενθυμίσετε ότι η χώρα μου, η Ελλάδα, αποφάσισε να συνδέσει την τύχη της με τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες από το 1961, όταν όλοι, ή οι περισσότεροι από τους σημερινούς επικριτές της, δεν είχαν τότε ιδέα περί ευρωπαϊκής ενοποίησης ή ανήκαν σε κράτη και συνασπισμούς που μάχονταν ή τηρούσαν εχθρική στάση κατά των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Επίσης πρέπει να τους υπενθυμίσετε ότι πριν μιλήσουν πρέπει να συμβουλεύονται τις Συνθήκες της ΕΕ οι οποίες δεν προβλέπουν σε καμία περίπτωση αποβολή κράτους μέλους.
Κύριοι Πρόεδροι,
Τι απάντηση να δώσω στους φοιτητές μου όταν με ρωτήσουν αν η συμπεριφορά των μεγάλων κρατών μελών στην αντιμετώπιση της κρίσης συμβιβάζεται με την «κοινοτική μέθοδο», αφού ουσιαστικά τα μεγάλα κράτη μέλη έχουν σε μεγάλο βαθμό υποκαταστήσει τα αρμόδια όργανα της Ένωσης και προωθούν το διακυβερνητικό αντί το υπερεθνικό πρότυπο. Η συμπεριφορά τους αυτή είναι αντίθετη προς τις διατάξεις των Συνθηκών και δεν βοηθάει την πρόοδο του ευρωπαϊκού ενοποιητικού εγχειρήματος.
Τι απάντηση να δώσω στους φοιτητές μου όταν με ρωτήσουν για τις κατηγορίες που δέχεται η Ελλάδα ότι εξαπάτησε την ΕΕ και παρουσίασε ψευδή στοιχεία για την ένταξή της στην ευρωζώνη; Όλοι γνωρίζουμε ότι μερικά κράτη μέλη της ΕΕ δεν ικανοποιούσαν τα κριτήρια σύγκλισης κατά τη στιγμή της ένταξής τους στην ευρωζώνη. Τα οικονομικά στοιχεία των κρατών μελών ήταν γνωστά σε όλους, κράτη μέλη και κοινοτικά όργανα. Οι ηγέτες των κρατών μελών, ιδίως των μεγάλων, γνώριζαν το μεγάλο δημόσιο χρέος του Βελγίου, της Ιταλίας και της Ελλάδας, άλλωστε, για το λόγο αυτό αναβλήθηκε η ένταξη της Ελλάδας στην ευρωζώνη για δύο χρόνια. Ήθελαν όμως πάση θυσία να δημιουργηθεί και να λειτουργήσει η ευρωζώνη και το κοινό νόμισμα με όσο το δυνατόν περισσότερα κράτη μέλη. Όποιος λοιπόν ισχυρίζεται ότι η Ελλάδα έγινε δεκτή στην ευρωζώνη με ψεύτικα στοιχεία, δεν λέει την αλήθεια. Ας ερωτηθεί επ’ αυτού ο τότε Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ρομάνο Πρόντι. Γιατί λοιπόν εξευτελίζεται μια χώρα και ένας λαός με την κατηγορία ότι εξαπάτησαν την ΕΕ με ψευδή στοιχεία;
Κύριοι Πρόεδροι,
Όπως ασφαλώς γνωρίζετε, η κατάσταση της ελληνικής οικονομίας είναι πράγματι τραγική, των δε ελλήνων αφόρητη, έγινε δε χειρότερη από τη στιγμή που ξέσπασε η κρίση. Από τότε μέχρι σήμερα έχουμε ύφεση της ελληνικής οικονομίας που υπερβαίνει συνολικά το 20% του ΑΕΠ και ανεργία που υπερβαίνει το 22%. Όλα αυτά, οι έλληνες πιστεύουν ότι έγιναν λόγω του λανθασμένου οικονομικού προγράμματος που επέβαλλε η ΕΕ και το ΔΝΤ στην Ελλάδα ως προϋπόθεση για τη χορήγηση του δανείου. Με άλλα λόγια, η πλειοψηφία των ελλήνων πιστεύει ότι η παρέμβαση της Τρόικα επιδείνωσε αντί να βελτιώσει την οικονομική κατάσταση της χώρας. Πως μπορώ να αντιμετωπίσω τους φοιτητές μου στο σημείο αυτό και να ισχυριστώ ότι η ΕΕ επέδειξε αλληλεγγύη με τη χορήγηση των δανείων, τα οποία οδήγησαν στη βελτίωση της οικονομικής κατάστασης της Ελλάδας;
Τι να απαντήσω στους ισχυρισμούς των φοιτητών μου ότι ουσιαστικά η υιοθέτηση του κοινού νομίσματος ήταν μια παγίδα, ώστε όλα τα κράτη μέλη να γίνουν όμηροι στα χέρια της Γερμανίας; Αυτό είναι η ΟΝΕ κ. Πρόεδροι; διότι εγώ μέχρι σήμερα πίστευα και δίδασκα ότι η ΟΝΕ και το κοινό νόμισμα είναι μια πολιτική της ΕΕ που θα μας οδηγήσει στην τελειοποίηση της εσωτερικής αγοράς, στη μείωση του κόστους της οικονομίας και στην οικονομική ανάπτυξη όλων των κρατών μελών, στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στην ευημερία όλων των πολιτών της ΕΕ. Μέχρι σήμερα βλέπουμε το αντίθετο, τις χώρες του νότου να έχουν βυθιστεί στην ύφεση και την πρωτοφανή ανεργία, την δε Γερμανία να αποκομίζει τεράστια οφέλη σε βάρος των λοιπών κρατών της Ένωσης.
Ασφαλώς θα σας έχει προβληματίσει η πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης στο μέλλον. Είναι βέβαιο ότι η παρούσα κρίση χρέους , που εξελίσσεται σε κρίση οικονομικής ανάπτυξης, έχει κλονίσει σε σημαντικό βαθμό τη συνοχή μεταξύ των κρατών μελών και των ευρωπαίων πολιτών. Πολλοί συμπολίτες μου, μεταξύ αυτών και οι φοιτητές μου, δηλώνουν απογοητευμένοι διότι η ΕΕ δεν διαθέτει ή δεν ενεργοποιεί τους κατάλληλους θεσμικούς μηχανισμούς που θα δώσουν λύσεις στα προβλήματα των κρατών μελών της, όπως έκαναν πρόσφατα οι ΗΠΑ. Πολλοί ευρωπαίοι έχουν αρχίσει να διερωτώνται αν η πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης θα είναι δεδομένη και ασφαλής στο μέλλον. Άλλοι διερωτώνται μήπως θα ήταν καλύτερα να γυρίσει η Ευρώπη στην εποχή του εθνικού κράτους και των εθνικών νομισμάτων. Όλοι αυτοί οι φόβοι, και αν ακόμα είναι υπερβολικοί, δεν προάγουν το ευρωπαϊκό ενοποιητικό εγχείρημα. Όταν κάποια στιγμή η ΕΕ εξέλθει από την κρίση, θα είναι πιο αδύνατη, με τους ευρωπαίους πολίτες να αμφιβάλλουν για την ικανότητά της να ενεργεί με αλληλεγγύη και να διαφυλάσσει τη συνοχή της Ευρώπης.
Κύριοι πρόεδροι, έχω την αίσθηση ότι οι φοιτητές μου, όπως και πολλοί συνάδελφοί τους από τα υπόλοιπα κράτη μέλη της Ένωσης, θα μου υποβάλλουν παρόμοια με τα ανωτέρω ερωτήματα και άλλα, που πιστεύω ότι θα με φέρουν σε δύσκολη θέση ως προς την υπεράσπιση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Είμαι βέβαιος ότι και σεις, αν ήσασταν φοιτητές, θα είχατε παρόμοιες απορίες και ερωτήματα. Αυτός είναι ο λόγος κύριοι Πρόεδροι, που ενώ διδάσκω την ευρωπαϊκή ενοποίηση περισσότερο από τριάντα χρόνια με μεγάλη επιτυχία, όπως λένε οι φοιτητές μου, πιστεύω ότι φέτος θα βρεθώ σε δύσκολη θέση και αμηχανία, διότι η συμπεριφορά ορισμένων κυβερνήσεων των κρατών μελών της Ένωσης με τις πράξεις τους και τις δηλώσεις τους έχουν αδυνατίσει τα υπέρ της ευρωπαϊκής ενοποίησης επιχειρήματα
Κύριοι Πρόεδροι, τα παραπάνω ερωτήματα, θα ήταν καλό νομίζω να τα απευθύνετε και στα μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, στους ηγέτες της ΕΕ, για να δούμε τι απαντήσεις θα έδιναν αυτοί. Καλό θα ήταν να τους υπενθυμίσετε ότι η σημερινή ΕΕ απέχει πολύ από το ενοποιητικό όραμα του Robert Shuman, του Jean Monnet, του Konrad Adenauer, κ. ά. Στη Διακήρυξή του ο Ρομπέρ Σουμάν αναφέρει ότι η ευρωπαϊκή ενοποίηση δεν θα επιτευχθεί δια μιας, αλλά μέσα από συγκεκριμένα επιτεύγματα που θα δημιουργήσουν μια πραγματική αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών. Νομίζουν τα μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ότι οι πράξεις τους και οι δηλώσεις τους προάγουν την αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών; Εγώ δεν νομίζω, διότι πρώτη προϋπόθεση για την αλληλεγγύη είναι ο σεβασμός της εθνικής αξιοπρέπειας κάθε κράτους μέλους, κάτι το οποίο δεν συμβαίνει σήμερα.
Συμφωνώ ότι η χώρα μου και το πολιτικό της σύστημα φέρουν μεγάλη ευθύνη για τη σημερινή κατάσταση της οικονομίας της αλλά και της δημόσιας διοίκησης. Ωστόσο, όσα έχουν συμβεί τα τελευταία τρία (3) χρόνια έχουν πείσει και τους πιο δύσπιστους ότι δεν φταίνε μόνο οι αδυναμίες της ελληνικής οικονομίας για τη νομισματική κρίση της Ευρώπης, αλλά κατά κύριο λόγο οι συστημικές αδυναμίες του νομικού και θεσμικού πλαισίου της ευρωζώνης καθώς και η άπληστη, αδηφάγος, επιθετική και κερδοσκοπική συμπεριφορά των χρηματαγορών.
Αξιότιμοι κύριοι Πρόεδροι,
Χωρίς υπερβολές, σας διαβεβαιώνω ότι η κατάσταση στη χώρα μου είναι κρίσιμη. Τα αισθήματα των συμπατριωτών μου απέναντι στην ενωμένη Ευρώπη έχουν αλλάξει σημαντικά και δεν θα αποτελέσει έκπληξη αν κάποια στιγμή γίνουν εχθρικά. Ειλικρινά είναι η πρώτη φορά που δεν είμαι σίγουρος αν πρέπει να υπερασπιστώ το ευρωπαϊκό ενοποιητικό εγχείρημα. Όλα αυτά πρέπει να σας προβληματίσουν, διότι δεν προάγουν την Ευρωπαϊκή ενοποίηση την οποία έχετε ταχθεί να υπερασπίζετε και σας δημιουργούν μεγάλη ευθύνη απέναντι στην Ιστορία και τους λαούς της Ευρώπης, ιδιαίτερα απέναντι στις νεώτερες γενεές.
Σας ευχαριστώ πολύ
Με τιμή
Δρ. Παναγιώτης Κανελλόπουλος.