Κρίση. Οι αιτίες της κρίσης. Πώς να νικήσουμε την κρίση;

Γράφει ο dr.Nichoas Oldman.
Σε αυτό το άρθρο δεν δίνω καμία συνταγή, προσπαθώ μόνο να καταλάβω την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί. Έχουν γραφτεί πολλά κείμενα πάνω σ’ αυτό το θέμα, αλλά και πριν σαφήνεια δεν υπήρχε, δεν υπάρχει και τώρα. Σε καμία από τις δημοσιευμένες μελέτες δεν μπόρεσα να βρω μια σαφή και πλήρη ανάλυση των αιτιών της κρίσης που βρίσκεται σε εξέλιξη. Κατά συνέπεια, δεν υπάρχουν βάσιμες προτάσεις για το πώς να την ξεπεράσουμε.
Για όσους προτιμούν να διαβάζουν τα αστυνομικά μυθιστορήματα από την τελευταία σελίδα, θα ανοίξω το χαρτιά μου. Το αίτιο της κρίσης είναι ΤΑ ΧΡΗΜΑΤΑ. Και μόνο Η ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΤΩΝ ΣΚΛΑΒΩΝ μπορεί να την νικήσει.
Μετά από αυτές τις πρώτες φράσεις η συντριπτική πλειοψηφία των λογικών ανθρώπων με αγανάκτηση θα κλείσει αυτό το άρθρο και θα συνεχίσει να σερφάρει στο διαδίκτυο αναζητώντας κατανοητές αλήθειες. Ούριο άνεμο στα πανιά τους! Η λογική πλειονότητα δε
θα βρει τίποτα εδώ. Κάθε ιδέα πρέπει να περάσει το στάδιο κατά το οποίο γίνεται αντιληπτή ως παραλήρημα. Αυτό δεν μπορεί να γίνει, γιατί δεν μπορεί να γίνει ποτέ.
Με λίγη σκέψη μπορούμε να καταλήξουμε στο έξης συμπέρασμα: το αίτιο της κρίσης δεν είναι αυτό που θεωρείται παραλήρημα (ή μπορεί να είναι έτσι στην πραγματικότητα;). Το παραλήρημα είναι η μοίρα των λίγων, και έτσι δεν μπορεί απλώς να επηρεάσει τους πάντες και τα πάντα σε παγκόσμιο επίπεδο. Στην παγκόσμια κρίση μπορούν να οδηγήσουν μόνο οι παγκοσμίως αποδεκτές ιδέες. Αυτές είναι που κυβερνούν τον κόσμο. Επομένως, πρέπει να φέρουν ευθύνη για τα αποτελέσματα της διακυβέρνησής τους.
Είναι άχρηστο λοιπόν να αναζητούμε διέξοδο από την κρίση σε ακριβώς αυτές τις καθιερωμένες αλήθειες, επειδή εκείνες είναι που έχουν δημιουργήσει την κρίση. Η ίδια η κρίση πρώτα απ’ όλα μας λέει ότι είναι καιρός να επανεξετάσουμε τις καθιερωμένες έννοιες.
Αυτό που εκ πρώτης όψεως φαίνεται παραλήρημα δεν είναι πάντα έτσι, και η κοινή γνώμη μπορεί να είναι λανθασμένη.
Ας δούμε για παράδειγμα τη δήλωση «Οι δεινόσαυροι εξαφανίστηκαν πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια. Ως εκ τούτου, σήμερα δεν υπάρχουν δεινόσαυροι». Ας την αλλάξουμε με μια άκρως αντίθετη και για τον λόγο αυτό παραληρηματική «Οι δεινόσαυροι ΔΕΝ εξαφανίστηκαν πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια. Ως εκ τούτου, σήμερα υπάρχουν πάρα πολλοί γύρω μας».
Πιστεύετε ότι μπορώ στις τρεις επόμενες παραγράφους να αποδείξω την ορθότητα της τελευταίας δήλωσης; Ας το δούμε.
Πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια οι δεινόσαυροι κατοικούσαν στη Γη. Ανάμεσα στα πόδια τους μπερδεύονταν μικρά θηλαστικά ― οι πρόγονοί μας. Με βάση ό,τι υπάρχει σήμερα, συνάγεται το συμπέρασμα ότι τα θηλαστικά επιβίωσαν και οι δεινόσαυροι εξαφανίστηκαν.
ΌΜΩΣ, όταν οι ορνιθολόγοι είδαν τις πατημασιές δεινοσαύρων, δεν μπορούσαν να πιστέψουν στα μάτια τους. Μπροστά τους ήταν πατημασιές πουλιών! Και δεν ήταν παρόμοιες. Ήταν ολόιδιες. Αυτό είναι δυνατό μόνο αν η δομή των άκρων τους είναι ακριβώς ίδια. Και γιατί να μας εκπλήσσει αυτό; Τα πουλιά είναι απευθείας απόγονοι των δεινοσαύρων. Το γεγονός αυτό είναι καλά γνωστό, μόνο ωστόσο σε μικρούς κύκλους. Οποιοσδήποτε ορνιθολόγος θα σας μιλήσει για τον αρχαιοπτέρυγα ― αυτό το μεταβατικό μοντέλο μεταξύ των αρχαίων δεινοσαύρων και των σύγχρονων πουλιών.
Τα πουλιά είναι οι δεινόσαυροι του σήμερα. Ακριβώς όπως ζουν και βασιλεύουν οι απόγονοι εκείνων των θηλαστικών ― τα σύγχρονα θηλαστικά ― , ζουν και βασιλεύουν οι απόγονοι των δεινοσαύρων ― τα σύγχρονα πουλιά-δεινόσαυροι. Εξαφανίστηκαν οι πρόγονοι των σύγχρονων δεινοσαύρων. Ωστόσο, ακριβώς με τον ίδιο τρόπο εξαφανίστηκαν και οι πρόγονοι των σύγχρονων θηλαστικών. Κανένας δεν θα ισχυριστεί βάσει αυτού ότι τα θηλαστικά εξαφανίστηκαν πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια! Γιατί λοιπόν αυτός ο γελοίος ισχυρισμός να χρησιμοποιείται σχετικά με τους δεινόσαυρους; Μόνο επειδή αυτό θεωρείται σωστό.
Μερικές φορές είναι απαραίτητο να επανεξετάζουμε τις καθιερωμένες έννοιες. Ας προσπαθήσουμε να το κάνουμε με κάποιες από αυτές. Επιτρέψτε μου μια γρήγορη σημείωση ― ζητώ από τον αναγνώστη να μου συγχωρέσει τυχόν πιθανή ασυμφωνία προς τα ιστορικά γεγονότα κάποιων θεωρητικών παραδειγμάτων που αναφέρω παρακάτω.Στην πραγματικότητα, αυτά τα παραδείγματα δεν σκοπεύουν να φέρουν επανάσταση στην επιστήμη της ιστορίας. Απλώς επιτρέπουν να αποκαλύψουμε την ουσία των διαδικασιών που περιγράφονται για ευκολότερη κατανόηση.
Οι Νεάντερταλ εξαφανίστηκαν. Αλλά οι ιδέες τους παραμένουν.
Ποια ήταν η ιδέα του πρωτόγονου ανθρώπου; Και όχι μόνο του ανθρώπου. Όλων των ζωντανών πλασμάτων; Αυτή η ιδέα που υπήρξε πάντα και θα υπάρχει, ακόμη και αν όλους μας περιμένει η θλιβερή μοίρα των Νεάντερταλ. Η ιδέα είναι απλή. Πρέπει να ΒΡΟΥΜΕ ΤΡΟΦΗ. Πρέπει να φάμε.
Και μόνο μετά μπορούμε να ζωγραφίζουμε τους τοίχους των σπηλαίων με ώχρα ή να κατασκευάζουμε επιταχυντές αδρονίων, να κοιτάμε τα αστέρια και να ψάχνουμε πρότυπα στην κίνηση των ουράνιων σωμάτων. Nα χτίζουμε θεωρίες και πυραμίδες. Nα χτίζουμε πολιτισμούς. Όλα αργότερα. Αλλά πρώτα πρέπει να βρούμε τροφή. Όποιος δεν ήθελε ή δεν μπορούσε, δυστυχώς πέθανε από την πείνα. Δεν είμαστε απόγονοί του. Δεν έχει καθόλου απογόνους. Είμαστε ευγνώμονες απόγονοι εκείνων που έλυσαν επιτυχώς το πρόβλημα αυτό.
Πώς προμηθεύονταν τρόφιμα οι προϊστορικοί άνθρωποι; Με τα δόντια, τα χέρια, τα πόδια. Έκαναν ό,τι μπορούσαν. Και ταυτόχρονα δεν διέφεραν σε τίποτα από τα ζώα. Στην πραγματικότητα ήταν ζώα. Πότε γίναμε άνθρωποι λοιπόν;
Μήπως όταν πήραμε στα χέρια μας εργαλεία; Αλλά τα εργαλεία τα χρησιμοποιούν και τα ζώα. Οι ενυδρίδες, για παράδειγμα, όσα όστρακα δεν μπορούν να σπάσουν με τα δόντια τα σπάνε με πέτρες. Ή μήπως γίναμε άνθρωποι όταν μάθαμε να σκοτώνουμε μαζί το θήραμα; Αλλά τα ζώα το κάνουν από αμνημονεύτων χρόνων. Τότε μήπως όταν εμφανίστηκε η ιεραρχία; Αλλά η ιεραρχία υπάρχει σε αγέλες λύκων, και ο βαθμός κοινωνικοποίησης στη μυρμηγκοφωλιά, που υπάρχει εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια, ξεπερνάει κάθε προϊστορικό χωριό. Μήπως γίναμε άνθρωποι, όταν αρχίσαμε να μεταδίδουμε τις γνώσεις μας στους ομοίους μας ― στους ομοεθνείς και στα παιδιά; Το ίδιο όμως κάνουν και τα ζώα. Ξεχωριστά κοπάδια φαλαινών-δολοφόνων, για παράδειγμα, έχουν διαφορετικές κυνηγετικές τεχνικές για το ίδιο θήραμα, και αυτές οι τεχνικές κληροδοτούνται στις επόμενες γενιές. Τι άλλο μας μένει; Η γλώσσα; Δεν έχουμε αποδείξεις ότι τα ζώα δεν την έχουν. Ίσως να έχουν λιγότερες πτώσεις, ως προς τα υπόλοιπα όμως… Σχεδόν όλα τα ζώα επικοινωνούν με ήχους. Ας θυμηθούμε τα «τραγούδια» των φαλαινών.
Έτσι, το συμπέρασμα εκ των ανωτέρω είναι ότι δεν διαφέρουμε και τόσο πολύ από τα ζώα. Τα όρια είναι πολύ ασαφή και ρευστά. Και ως εκ τούτου, δεν έχει μεγάλη σημασία τι πρέπει να θεωρούμε αρχή, πού να βάλουμε το μηδενικό σημείο αναφοράς.
Κάποιοι προτείνουν ότι ο Προμηθέας μπορεί να θεωρείται πατέρας της ανθρωπότητας. Θεωρούν ότι οι άνθρωποι έγιναν άνθρωποι από τη στιγμή που άρχισαν να χρησιμοποιούν τη φωτιά. Όμορφη ιδέα, λαμπρή, θα έλεγα. Και φαίνεται λογική, γιατί τα ζώα δεν χειρίζονται τη φωτιά. Αλλά επειδή δεν έχει μεγάλη σημασία πού θα βάλουμε το μηδενικό σημείο αναφοράς, θα ξεχώριζα ένα άλλο γεγονός.
Προτείνω να θεωρούμε γενέθλια της ανθρωπότητας την ημέρα των εγκαινίων του πρώτου σούπερ μάρκετ.
Είναι αλήθεια ότι κανείς δεν θα μάθει ποτέ πότε συνέβη αυτό και πώς ήταν το πρώτο σούπερ μάρκετ, αλλά, επαναλαμβάνω, αυτό δεν έχει σημασία. Σημασία έχει ότι στην αρχή ο καθένας προμηθευόταν ο ίδιος την τροφή του. Θέλεις κρέας, πιάσε ένα κουνάβι. Ή ένα μαμούθ, αν μπορείς. Και δεν παίζει ρόλο αν το κάνεις μόνος σου ή από κοινού με εξίσου πεινασμένους. Σημαντικό είναι ότι πρέπει να προμηθεύεσαι τα πάντα ο ίδιος. Θέλεις κρέας, βρες κρέας. Θέλεις ψάρι, βρες ψάρι. Θέλεις μπανάνα, πιάσε μια μπανάνα. Μέχρι εδώ δεν διαφέρεις σε τίποτα από ένα ζώο.
Φανταστείτε λοιπόν τώρα δύο τέτοια ζώα να σέρνονται το ένα πίσω από το το άλλο μέσα στο δάσος. Ο ένας όλη τη μέρα κυνηγούσε στο δάσος ένα γουρουνάκι, και επιτέλους το ’πιασε, έφαγε το μισό και χόρτασε. Το άλλο μισό το κρατάει κάτω από τη μασχάλη. Για να το φάει αργότερα. Ο άλλος τριγυρνούσε εκεί όλη τη μέρα ψάχνοντας μπανάνες. Ήταν τυχερός και τις βρήκε. Και αυτός χόρτασε και πήρε μαζί του τα υπόλοιπα τσαμπιά. Και τότε, ξαφνικά, συναντήθηκαν σε ένα ξέφωτο. Δεν ήταν κάτι ασυνήθιστο. Και στο παρελθόν είχαν συναντηθεί. Μια φορά οι δύο τους συναντήθηκαν με άδεια χέρια. Όπως συναντήθηκαν, έτσι και χωρίστηκαν. Ο καθένας με τίποτα. Άλλη φορά ο ένας είχε μισοφαγωμένο γουρουνάκι και ο άλλος ήταν με άδεια χέρια και πεινασμένος. Η πείνα δεν γνωρίζει από ευγένειες. Δεν υπάρχουν ηθικές αρχές για έναν πεινασμένο. Ούτε για ένα ζώο. Ο νηστικός δοκίμασε να πάρει το θήραμα από τον χορτάτο, αλλά δεν το πέτυχε. Οι δυνάμεις τους ήταν ίσες. Αντάλλαξαν γροθιές και χωρίσανε με ό,τι είχανε.
Συναντιούνται λοιπόν αυτοί οι δύο στο ξέφωτο έχοντας τέτοια εμπειρία επικοινωνίας. Ωστόσο, τώρα ο καθένας με τα τρόφιμά του. Ας προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε την πορεία της απλής τους σκέψης. Ο πρώτος σκέφτεται: «Έχω φάει χοιρινό σήμερα. Καλή θα ήταν και η μπανάνα για μεζέ». Ο δεύτερος έχει παρόμοιες ιδέες για το γουρούνι. Το αποτέλεσμα; Η λύση έρχεται από μόνη της.
Πρέπει να ανταλλάξουν θήραμα. Κανένας δεν θα χάσει τρόφιμα. Και όλοι θα κερδίσουν. Έτσι γεννήθηκε το πρώτο σούπερ μάρκετ. Κι ας μην είχε τη σημερινή μορφή. Το σχήμα δεν αλλάζει την ουσία. Σημασία έχει ότι άλλαξε η αρχή. Τώρα, αν θέλω ψάρι, δεν χρειάζεται να αλιεύω. Αν είμαι γεννημένος κυνηγός δεν χρειάζεται να αλλάξω την ειδικότητά μου. Μπορώ να ανταλλάσσω ελάφια με οξύρρυγχους. Και όλοι κερδίζουν. Αυτό λέγεται κατανομή εργασίας. Η οποία, όπως έχει αποδείξει ο Ρικάρντο, αυξάνει την παραγωγικότητα.
Πριν από μερικά χρόνια έγιναν ανασκαφές ενός προϊστορικού οικισμού. Ο χώρος αποτελούνταν από δέκα περίπου καλύβες. Δύο πράγματα παρουσιάζουν ενδιαφέρον. Το πρώτο είναι η ηλικία ― επτακόσιες χιλιάδες χρόνια. Και το δεύτερο είναι ότι χρησιμοποιούσαν ευρέως λίθινα εργαλεία, που ήταν φτιαγμένα πολύ επιδέξια. Όμως τα ίχνη παραγωγής των εργαλείων βρέθηκαν μόνο σε μία καλύβα. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι το σούπερ μάρκετ υπήρχε ήδη. Δηλαδή, η κατανομή εργασίας υπήρχε ήδη εκείνη την εποχή. Ο τεχνίτης ζούσε σε ένα μόνο μέρος και ήταν αρκετός για να εξασφαλίσει όλη την κοινότητα. Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι η μόνη του ασχολία ήταν η κατασκευή των εργαλείων. Και μετά τα αντάλλασσε με τρόφιμα. Πολύτιμος ειδικός πρέπει να ήταν.
Έτσι, κατά την άποψή μου, είμαστε άνθρωποι τουλάχιστον εδώ και επτακόσιες χιλιάδες χρόνια. Και homo sapiens μόνο εκατό. Αλλά αυτό είναι απλώς μια παρατήρηση.
Λοιπόν, σε κάποιο σημείο, οι πρόγονοί μας ανακάλυψαν το εμπόριο. Και η ανταλλαγή αναμφίβολα είναι μια μορφή εμπορίου. Από αυτήν τη στιγμή έγιναν άνθρωποι.
Το εμπόριο ήταν σημαντικό βήμα για την ανάπτυξη της κοινωνίας και για την ανάπτυξή μας γενικώς ως βιολογικού είδους. Αποκτήσαμε ένα τεράστιο πλεονέκτημα απέναντι στον υπόλοιπο κόσμο των ζώων. Κανένα άλλο βιολογικό είδος στον πλανήτη δεν έχει ακόμα αυτό το ισχυρό εργαλείο επιβίωσης.
Παρεμπιπτόντως, υπάρχει η άποψη ότι οι Νεάντερταλ εξαφανίστηκαν επειδή δεν είχαν εμπόριο. Αλήθεια, γιατί να εξαφανίστηκαν άραγε; Ήταν μεγαλύτεροι από μας σωματικά. Ένας δεκάχρονος Νεάντερταλ είχε τη σωματική διάπλαση ενός ενήλικου αρσενικού του είδους μας. Ο όγκος του εγκεφάλου τους ήταν μεγαλύτερος από τον δικό μας. Έχουμε το ίδιο φυσικό περιβάλλον και τους ίδιους διατροφικούς πόρους. Ποια είναι η διαφορά;
Στις εγκαταστάσεις των homo sapiens στα βάθη της ηπειρωτικής περιοχής, σε απόσταση 500 χιλιομέτρων από την ακτή της θάλασσας και ακόμη πιο μακριά, έχουν βρεθεί κοχύλια που χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι. Έχουν βρεθεί λίθινα εργαλεία φτιαγμένα επίσης εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά από τον τόπο της ανακάλυψης. Οι Νεάντερταλ δεν είχαν τίποτα τέτοιο. Και στους πιο παλιούς αλλά και στους μεταγενέστερους οικισμούς του είδους αυτού στο νότο της Ισπανίας, βρίσκονται μόνο προϊόντα από τοπικά υλικά. Προφανώς, δεν είχαν εμπόριο. Μήπως οι Νεάντερταλ είχαν πιο ανεπτυγμένο εγκέφαλο αφού έπρεπε να αντισταθμίσουν την έλλειψη καταμερισμού εργασίας με την ανάπτυξη προσωπικών δεξιοτήτων; Πολυτεχνίτης, που λέει ο λόγος. Η Ιστορία σιωπά, τουλάχιστον τώρα.
Γιατί το εμπόριο παρείχε πλεονέκτημα στο είδος μας; Με ποιο μηχανισμό έγινε η εφαρµογή του πλεονεκτήματος αυτού; Είναι πολύ απλό. Λόγω του καταμερισμού της εργασίας, ο οποίος ήταν αποτέλεσμα του εμπορίου, λιγότερο ικανά άτομα που στην προηγούμενη περίοδο της ιστορίας ήταν καταδικασμένα να εξαφανιστούν, τώρα είχαν ευκαιρία να επιβιώσουν και να αναπαραχθούν. Και δεν δίστασαν να εκμεταλλευτούν αυτή την ευκαιρία. Η συνολική βιομάζα του είδους μας άρχισε να αυξάνεται απότομα.
Έτσι η ευημερία μας, και όχι μόνο αυτή, αλλά και η ύπαρξή μας, οφείλεται στο εμπόριο. Το οποίο έχει προσδιορίσει επίσης όλη την επόμενη πορεία ανάπτυξης της ανθρωπότητας μέχρι σήμερα. Γι’ αυτό ας το εξετάσουμε πιο προσεκτικά.
Η ουσία του εμπορίου
Από την πρώτη ανταλλαγή, που σίγουρα ήταν εμπορική συναλλαγή και που σήμερα ονομάζεται αντιπραγματισμός, υπήρχε το ζήτημα της αξίας. Τι ισοτιμεί με τι; Μπορούμε να πούμε ότι αυτή η ερώτηση για τα μέρη των πρώτων συναλλαγών ήταν τόσο σημαντική, όσο και απλή.
Τι θέλω να πω; Πρώτον ότι σε συνθήκες καταστροφικής έλλειψης πόρων κανένα από τα μέρη που συμμετείχαν στη συναλλαγή δεν μπορούσε να παίρνει λιγότερο από αυτό που έδινε. Είχαν μόλις και μετά βίας αρκετά τρόφιμα για να επιβιώσουν, και για τον λόγο αυτό, η άνιση ανταλλαγή, όταν δίνεις περισσότερο από αυτό που παίρνεις, σήμαινε ένα πράγμα: βέβαιο θάνατο. Έτσι, το θέμα της αποτίμησης ήταν εξαιρετικά σημαντικό. Αλλά για τους πρώτους αγοραστές δεν ήταν καθόλου δύσκολο να προσδιορίζουν την τιμή.
Αν, για παράδειγμα, μετά από μια μέση ημέρα κυνηγιού είχες μία μαρμότα και μετά από μια μέση ημέρα αναζήτησης μπανάνας είχες 50 μπανάνες, σημαίνει ότι μία μαρμότα κοστίζει 50 μπανάνες. Τελεία. Ούτε εκπτώσεις, ούτε μπόνους. Μόνο ισότιμη ανταλλαγή. Είναι ζήτημα ζωής και θανάτου.
Και γιατί το εμπόριο οδήγησε σε αύξηση παραγωγής των προϊόντων; Μα αφού ο καθένας μπόρεσε να ασχοληθεί μ’αυτό που έκανε καλύτερα. Και όσο πιο πολύ ασχολούνταν μ’αυτό, τόσο πιο καλά το έκανε. Η παραγωγικότητα αυξανόταν και όλοι ήταν ευχαριστημένοι.
Η αύξηση της παραγωγικότητας είχε όμως και μια άλλη επίδραση στην ανθρωπότητα που ήταν καθοριστική. Μόλις η παραγωγικότητα αυξήθηκε, το ζήτημα της ισότιμης ανταλλαγής έπαψε να ήταν ζωτικής σημασίας. Αν ο κυνηγός για την επιβίωσή τους χρειάζεται μία μαρμότα την ημέρα, αλλά με τη χρήση των εργαλείων του τεχνίτη άρχισε να πιάνει δύο μαρμότες την ημέρα, αυτό σημαίνει ότι η κοινωνία έχει μία περίσσια μαρμότα. Ή, για να το θέσω αλλιώς, ένα μέλος της κοινωνίας μπορεί τώρα να ζει χωρίς να εργάζεται. Πρόκειται για μια ριζικά νέα κατάσταση που προσδιόρισε όλη την μετέπειτα ιστορία μας.
Πριν από την εμφάνιση του εμπορίου είχαμε κοινωνία ίσων ελεύθερων ανθ… με συγχωρείτε, στην ορολογία μας, ελεύθερων ζώων. Φυσικά, όπως και σε κάθε κοπάδι ζώων υπήρχε ο αρχηγός, ο οποίος επειδή είχε περισσότερο κύρος, δηλαδή πιο ανεπτυγμένους δικέφαλους μυς, μετά από το κυνήγι έπαιρνε λίγο περισσότερο κρέας από το μέσο μέλος του κοπαδιού. Αλλά δεν ήταν αδηφάγος. Πρώτον, γιατί δεν ήταν Λερναία Ύδρα με πολλά κεφάλια. Δεύτερον, γιατί αν τα μέλη του κοπαδιού του πέθαιναν από την πείνα λόγω της ασυγκράτητης όρεξής του, δε θα μπορούσε να επιβιώσει και ο ίδιος. Δεν ήταν δυνατό να σκοτώσει μόνος του ένα μαμούθ ή ένα ρινόκερο. Επομένως ο αρχηγός χρειαζόταν το κοπάδι τόσο όσο και το κοπάδι τον αρχηγό. Και η ληστρική φύση βασιζόταν σε αυτή την συμφωνία όλα τα προηγούμενα εκατομμύρια χρόνια.
Όταν όμως οι άνθρωποι τελικά έγιναν άνθρωποι, τα πάντα άλλαξαν. Τότε υπήρχε πια δυνατότητα να ζουν στην ανθρώπινη κοινωνία χωρίς να συμμετέχουν άμεσα στην παραγωγή του προϊόντος. Ενώ παλαιότερα το προϊόν που παρήγε ένα μέλος της κοινωνίας δεν έφτανε ούτε για τον εαυτό του και τα παιδιά του και δεν υπήρχε τίποτα για να του πάρεις, τώρα δημιουργήθηκαν περισσεύματα, τα οποία θεωρητικά ήταν δυνατό να τα αφαιρέσει και να τα οικειοποιηθεί κανείς.
Είμαι της γνώμης ότι υπάρχει μόνο ένας τρόπος για αφαίρεση περίσσιων προϊόντων. Ο τρόπος αυτός λέγεται ΑΝΙΣΗ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ.
Ο προσεκτικός αναγνώστης μπορεί να διαφωνήσει μαζί μου. Θα μου πει ότι η ανταλλαγή δεν είναι ο μόνος τρόπος. Γιατί να μην έρθει κανείς με ρόπαλο στον ιδιοκτήτη και να μην του πάρει το προϊόν με τη βία; Ναι, βεβαίως, αυτό είναι εφικτό. Μόνο που αυτό είναι καθαρά άνιση ανταλλαγή. Εάν στο παράδειγμά μας αντάλλασσε μία μαρμότα όχι με 50 μπανάνες, αλλά μόνο με 25, θα ήταν παράδειγμα άνισης κατά 50% ανταλλαγής.
Τότε ποια είναι η διαφορά; Το κίνητρο. Στην περίπτωση του ροπάλου υπάρχει αναγκαστικό κίνητρο, στη σύγχρονη γλώσσα ληστεία ή κλοπή, με άλλα λόγια η βία ― το αντίθετο της ανταλλαγής ελεύθερων και ίσων ανθρώπων. Δεν είναι εύκολο να αναγκάσεις κάποιον ελεύθερο και ίσο να κάνει άνιση ανταλλαγή. Ωστόσο, δεν είναι αδύνατο φυσικά. Για παράδειγμα, με απάτη. Θα μιλήσουμε πιο αναλυτικά για την αναλογία των δύο αυτών μεθόδων άνισης ανταλλαγής, με βία και απάτη.
Ληστεία ή κλοπή;
Καλύτερα να πεθάνει κανείς από τα γέλια ή από τα κλάματα; Υποψιάζομαι ότι δεν έχει διαφορά για τον ίδιο τον νεκρό.
Ο αντιπραγματισμός στο πρώτο σούπερ μάρκετ ήταν εντελώς ισότιμος, και για αυτό εντελώς δίκαιη ανταλλαγή. Φοβάμαι πως ήταν το τελευταίο παράδειγμα δίκαιου εμπορίου στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Φυσικά, δεν είναι και πολύ βολικό να πάει κανείς στο κατάστημα για ένα μπουκάλι γάλα παίρνοντας από το σπίτι ένα μπούτι κοτόπουλο για πληρωμή. Για τον σύγχρονο άνθρωπο είναι παράλογο. Αλλά ας μη βιαζόμαστε να βγάλουμε συμπεράσματα.
Θα ήθελα να στρέψω την προσοχή σας στο γεγονός ότι το εμπόριο από μόνο του δεν παράγει προϊόν. Επειδή δεν είναι παραγωγική διαδικασία αλλά μόνο ανταλλαγή, δεν μπορεί εξ ορισμού να δημιουργεί προϊόν. Σκεφτείτε το λίγο. Γιατί, λοιπόν για αιώνες οι έμποροι έκαναν περιουσίες και ολόκληρες χώρες γίνονταν πλούσιες με το εμπόριο; Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, η απάντηση είναι απολύτως σαφής: όλο το εμπόριο αποτελεί παράδειγμα άνισης ανταλλαγής. Ο νόμος του Λομονόσοφ-Λαβουαζιέ λέει ότι όποτε αφαιρείται κάτι από ένα αντικείμενο προστίθεται σε άλλο. Το ερώτημα είναι, από πού αφαιρείται;
Η απάντηση δεν θα είναι απροσδόκητη: αφαιρείται από εκεί από όπου έχει παραχθεί.
Για παράδειγμα, ο μεταλλωρύχος με κασμά κατέβηκε στο φρεάτιο και έβγαλε 100 κιλά μεταλλεύματος. Αργότερα, θα το πουλήσει στον χαλυβουργό, ας πούμε, αντί 50 νομισμάτων. Αυτό σημαίνει ότι ο μεταλλωρύχος με τον κόπο του δημιούργησε ένα προϊόν και με δίκαιη ανταλλαγή, ας πούμε, το αντάλλαξε με 50 νομίσματα του χαλυβουργού. Και γιατί ο χαλυβουργός πλήρωσε 50 νομίσματα για το μετάλλευμα που κοστίζει 50 νομίσματα; Δεν κέρδισε τίποτα, όπως και σε κάθε δίκαιη ανταλλαγή. Σωστά, δεν κέρδισε τίποτα, είναι όμως μόνο η αρχή. Στη συνέχεια θα λιώσει αυτά τα 100 κιλά μετάλλευμα σε 25 κιλά σίδερο και θα τα πουλήσει στον σιδηρουργό για 100 νομίσματα. Ας το θεωρήσουμε ισότιμη ανταλλαγή. Έτσι λοιπόν ο χαλυβουργός με τη δουλειά του παρήγαγε επιπρόσθετο προϊόν για 50 νομίσματα, τα οποία και κέρδισε ως αποτέλεσμα της ισότιμης ανταλλαγής: 100-50=50. Ύστερα ο σιδηρουργός από το σίδερο που αγόρασε έφτιαξε 100 αιχμές βελών και τις πούλησε στους κυνηγούς δίκαια και ισότιμα για ενάμισι νόμισμα καθεμία και κέρδισε 100 επί 1,5, δηλαδή 150 νομίσματα. Έτσι, ο σιδηρουργός παρήγαγε προστιθέμενη αξία 50 νομισμάτων, τα οποία και έλαβε.
Ο καθένας που συμμετείχε στην αλυσίδα αυτή με τη δουλειά του παρήγε προστιθέμενη αξία, την οποία έλαβε ολόκληρη στην περίπτωση ισότιμης ανταλλαγής. Ας υποθέσουμε ότι κάθε εργαζόμενος χρειάζεται για τον εαυτό του και την οικογένειά του 49 νομίσματα την ημέρα, επειδή ακριβώς τόσο κοστίζει ένα γουρούνι μεσαίου μεγέθους, όπως το πουλάνε οι κυνηγοί.
Τι έχουμε λοιπόν στο τέλος της πρώτης ημέρας; Ο μεταλλωρύχος χρησιμοποιώντας 50 νομίσματα που είχε κερδίσει εξασφάλισε τροφή για τον εαυτό του, έβαλε στην άκρη 1 νόμισμα και είναι έτοιμος την επόμενη μέρα να κατέβει και πάλι στο ορυχείο του για να βγάλει και άλλο μετάλλευμα. Ο χαλυβουργός, από τα 100 νομίσματα που πήρε από τον σιδηρουργό, πλήρωσε 49 για τη διατροφή, 1 έβαλε στην άκρη και με τα υπόλοιπα 50 είναι έτοιμος την επόμενη μέρα να αγοράσει μετάλλευμα από τον μεταλλωρύχο, να το κάνει 25 κιλά σίδερο και να το πουλήσει πάλι στον σιδηρουργό. Ο σιδηρουργός στο τέλος της ημέρας έχει 150 νομίσματα, 49 από τα οποία θα τα ξοδέψει για διατροφή του ίδιου και της οικογένειάς του, 1 θα βάλει στην άκρη, και με τα υπόλοιπα 100 είναι έτοιμος την επόμενη μέρα να αγοράσει άλλα 25 κιλά σίδερο από τον χαλυβουργό για να φτιάξει άλλες 100 αιχμές βελών και να τις πουλήσει δίκαια στους κυνηγούς. Οι κυνηγοί, με τη σειρά τους, θα ξοδέψουν στο κυνήγι αυτά τα 100 βέλη, για να εξασφαλίσουν αρκετή ποσότητα γουρουνιών για διατροφή των ίδιων και του μεταλλωρύχου, του χαλυβουργού και του σιδηρουργού. Επομένως, καθίσταται σαφές ότι η παραγωγική διαδικασία, στην οποία οι συμμετέχοντες συνδέονται μεταξύ τους με ισότιμη ανταλλαγή, μπορεί να διαρκεί επ’ αόριστον. Αυτή είναι η σταθερότητα στη ζωή που επιθυμεί κάθε φυσιολογικός άνθρωπος και που επιτρέπει σε όλους μας να νιώθουμε ασφάλεια και να μην ανησυχούμε για το αύριο, ενώ παραμένουμε ελεύθεροι και ίσοι.
Το σύστημά μας από τρεις παραγωγούς και κυνηγούς σε περίπτωση ισότιμης ανταλλαγής μπορεί επιτυχώς να λειτουργεί επ’ αόριστον. Τι γίνεται όμως αν η ανταλλαγή δεν είναι ισότιμη;
Ας πούμε ότι ο πονηρός χαλυβουργός θα πει μια μέρα στον σιδηρουργό: «Δε θα σου πουλάω πια το μέταλλο για 100 νομίσματα. Τώρα θέλω 110 νομίσματα για αυτό». Δεν ξέρω πώς θα εξηγήσει την επιθυμία του. Σήμερα, σε αυτές τις περιπτώσεις, συνήθως αναφέρονται σε αύξηση του κόστους, σε αλλαγές στις συνθήκες της αγοράς, χρησιμοποιούν την λέξη πληθωρισμός και άλλο σαμανικό λεξιλόγιο, η δύναμη του οποίου κρύβεται στο ότι είναι ακατανόητο, γεγονός που κάνει πολύ δύσκολη την αντίκρουση επιχειρημάτων που εκτίθενται. Μου φαίνεται μερικές φορές ότι ο πραγματικός στόχος περισσότερων σύγχρονων αντιλήψεων είναι ακριβώς αυτός ― να αποθαρρύνουν κοινούς θνητούς από τις προσπάθειες να κατανοήσουν αυτές τις θεωρίες. Στην παιδική ηλικία της ανθρωπότητας όμως δεν είχαν εφευρεθεί ακόμα όλες αυτές οι πονηρές έννοιες, κι έτσι ο χαλυβουργός είχε λιγότερες δυνατότητες για λογοπαίγνια, αν και δεν είναι το θέμα μας αυτό.
Άρα τι έχουμε ως αποτέλεσμα; Στο τέλος της πρώτης ημέρας βλέπουμε ότι η κατάσταση δεν έχει αλλάξει για τους συμμετέχοντες εκτός από τον χαλυβουργό και τον σιδηρουργό. Ο χαλυβουργός μπορεί να βάλει στην άκρη 11 νομίσματα αντί για 1. Πραγματικός θρίαμβος πονηριάς! Από πού βρέθηκαν τα 10 παραπάνω νομίσματα; Από τις οικονομίες του σιδηρουργού βέβαια, που τις έχασε στην άνιση ανταλλαγή. Πόσον καιρό θα λειτουργήσει η οικονομία του προϊστορικού οικισμού με αυτόν τον τρόπο; Εξαρτάται από το ποσό που έχει ο σιδηρουργός. Ας πούμε ότι στην αρχή της ιστορίας μας είχε 100 νομίσματα στην άκρη. Έτσι, ο σιδηρουργός θα μπορέσει να στηρίζει την οικονομία για δέκα ημέρες, πλουτίζοντας τον χαλυβουργό. Ο χαλυβουργός θα πρέπει να ήταν ευτυχισμένος. Οι άλλοι συμμετέχοντες πιθανόν δε θα προσέξουν αυτή την ευτυχία. Ούτε που θα προσέξουν καν την ανησυχία του σιδηρουργού. Αυτή η κατάσταση θα κρατήσει 10 μέρες, μέχρι που ο σιδηρουργός θα ξοδέψει όλα τα νομίσματα που είχε εξοικονομήσει. Την ενδέκατη μέρα δε θα μπορέσει να αγοράσει 25 κιλά σίδερο από τον χαλυβουργό. 25 κιλά κοστίζουν 110 νομίσματα, και εκείνος έχει μόνο 100 που κέρδισε χθες. Επειδή η νέα τιμή είναι 4,4 νομίσματα ανά κιλό, με 100 νομίσματα ο σιδηρουργός μπορεί να αγοράσει μόνο 22 κιλά και 727 γραμμάρια. Αυτό σημαίνει ότι εκείνη την ημέρα ο σιδηρουργός δεν θα φτιάξει 100 βέλη, αλλά μόνο 90, καθώς κάθε βέλος ζυγίζει 250 γραμμάρια. Δε θα έχει αρκετό υλικό για το 91ο βέλος. Και έτσι ο σιδηρουργός θα πουλήσει 90 βέλη και θα πάρει για αυτά 90 επί 1,5, δηλαδή 135 νομίσματα. Θα ξοδέψει 49 νομίσματα για διατροφή και θα έχει μόνο 86 νομίσματα για να αγοράσει μέταλλο. Ποια είναι τα αποτελέσματα της ενδέκατης μέρας; Η κατάσταση δεν έχει αλλάξει, ΑΛΛΑ οι κυνηγοί είχαν 10 βέλη λιγότερο. Ως εκ τούτου, έχουν 15 νομίσματα. Αυτό όμως δεν είναι καλό γι’ αυτούς, γιατί χρειάζονται 100 βέλη και όχι 90, ώστε να εξασφαλίσουν απαραίτητο ποσό γουρουνιών. Επομένως θα παράγουν λιγότερα γουρούνια, και κάθε γουρούνι που δεν έπιασαν συνεπάγεται 49 νομίσματα που δεν κέρδισαν. Επιπλέον, αυτό προκαλεί επισιτιστική κρίση στο χωριό. Κάποιος θα πάει για ύπνο νηστικός το ενδέκατο βράδυ μετά την αύξηση τιμής από τον πονηρό χαλυβουργό, γιατί δεν του έφτασε το γουρούνι που δεν πιάστηκε. Και ο πονηρός χαλυβουργός θα μείνει με 2 κιλά και 243 γραμμάρια μετάλλου που δεν πουλήθηκε. Και δεν κέρδισε τίποτα παραπάνω, μόνο αυτό που κέρδιζε και πριν από την αύξηση τιμής.
Και τι κάνει ο σιδηρουργός; Με τα 86 νομίσματα που έχει μετά την αγορά τροφής, μπορεί την δωδέκατη μέρα να αγοράσει από τον πονηρό χαλυβουργό μόνο 19 κιλά και 545 γραμμάρια σίδερο. Και έτσι θα φτιάξει… αν διαιρέσουμε 19,545 κιλά δια 0,25 κιλά ανά βέλος έχουμε πηλίκο 78 βέλη, θα τα πουλήσει στους κυνηγούς για 78 βέλη επί 1,5 νόμισμα το βέλος, με γινόμενο 117 νομίσματα. Αφού αγοράσει τροφή θα έχει 117 μείον 49, άρα 68 νομίσματα την δέκατη τρίτη μέρα: 4,4 νομίσματα ανά κιλό σίδερο, άρα 15,454 κιλά μέταλλο, από το οποίο θα φτιάξει μόνο 61 βέλη, και όταν τα πουλήσει την δέκατη τέταρτη μέρα θα κερδίσει μόνο 91,5 νομίσματα. Με αυτά τα νομίσματα, αφού αγοράσει τροφή, την δέκατη πέμπτη μέρα θα έχει 91,5 μείον 49, άρα 42,5 νομίσματα και θα αγοράσει 42,5 δια 4,4, άρα 9,65 κιλά σίδερο, που είναι αρκετά για να φτιάξει 9,65 δια 0,25, άρα 38 βέλη. Έτσι περίπου δύο εβδομάδες μετά από την έναρξη άνισης ανταλλαγής, το 62% του πληθυσμού του χωριού θα πεινάει, επειδή για να τρέφονται όλοι, η οικονομία του χωριού πρέπει να παράγει 100 βέλη την ημέρα, και σε αυτό το σημείο είναι σε θέση να παράγει μόνο 38! Ταυτόχρονα ο πονηρός χαλυβουργός κάθε μέρα θα έχει όλο και περισσότερο απούλητο προϊόν, και τα έσοδά του θα μειώνονται όλο και πιο πολύ, τελικά κάποια στιγμή δεν θα έχει και ο ίδιος αρκετά λεφτά για να εξασφαλίσει τον εαυτό του και την οικογένειά του. Για να μην αναφέρουμε ότι κατά πάσα πιθανότητα θα πεινάσει ακόμη νωρίτερα, γιατί αν και έχει νομίσματα, το χωριό ήδη δε θα έχει κρέας λόγω έλλειψης βελών για κυνηγούς.
Η παραπάνω κατάσταση δεν είναι τίποτα άλλο παρά η κρίση. Και κάθε κρίση δημιουργείται από την άνιση ανταλλαγή. Η άνιση ανταλλαγή καταστρέφει την οικονομία, και πρωτίστως βλάπτει την παραγωγή. Υπάρχει πάντα συγκεκριμένος υπαίτιος της κρίσης ― αυτός που άρχισε την άνιση ανταλλαγή. Στην περίπτωσή μας ήταν ο πονηρός χαλυβουργός. Είναι δύσκολο να μην τον ξεχωρίσουμε στο παράδειγμα αυτό. Στην πραγματικότητα, όμως, ο δημιουργός άνισης ανταλλαγής δεν είναι πάντα τόσο ευδιάκριτος· το αντίθετο μάλιστα, είναι δύσκολο να τον βρούμε. Και δεν είναι μόνο ότι η σύγχρονη παραγωγή είναι πολύ πιο περίπλοκη από το παράδειγμα, αλλά και το γεγονός ότι στη σύγχρονη ανταλλαγή οι συμμετέχοντες είναι πολύ περισσότεροι από τους παραγωγούς. Και δεν μιλώ μόνο για το εμπόριο, θα εξηγήσω λίγο αργότερα τι εννοώ.
Θα ήθελα να κάνω ένα ακόμα σχόλιο, έτσι, παρεμπιπτόντως ― ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΑΝΤΑ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΣ ΥΠΑΙΤΙΟΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ. Οι προσπάθειες να μεταθέσουν την ευθύνη σε κάθε είδους «συνθήκες», δυσμενείς «διαδικασίες», μοιραίες συμπτώσεις πολύπλοκων φαινομένων, όλα αυτά δεν δείχνουν τίποτα παραπάνω από την επιθυμία να εκφύγουν οι υπαίτιοι της ευθύνης τους για τις πράξεις τους.
Άνιση ανταλλαγή ως φαινόμενο
Πώς μπορεί κανείς να εξαναγκάσει τους συνεργάτες του στην άνιση ανταλλαγή; Μα όπως έχουμε δει υπάρχουν μόνο δύο τρόποι: είτε απάτη, είτε βία.
Μην νομίζετε ότι η μέθοδος άνισης ανταλλαγής με βία χρησιμοποιούνταν μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις ληστείας και πολέμου. Σε κάποια περίοδο, οι οικονομίες όλων των χωρών βασίζονταν σε αυτή τη μέθοδο, συμπεριλαμβανομένων και των μεγάλων αυτοκρατοριών. Αναφέρομαι στον θεσμό της δουλείας. Περιττό να αναφέρουμε ότι όλα τα προϊόντα που παράγονταν από σκλάβους κατάσχονταν από τον ιδιοκτήτη τους. Είναι παράδειγμα απολύτως άνισης ανταλλαγής.
Ας εστιάσουμε στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Δεν υποστηρίζω ότι οι Ρωμαίοι δεν είχαν εμπορικές συναλλαγές με τις γειτονικές περιοχές, αλλά δεν πιστεύω να ισχυρίζεται κανείς ότι η ευημερία της οικονομίας της οφειλόταν στο εξωτερικό εμπόριο. Φυσικά και όχι, η αυτοκρατορία η ίδια παρήγε τεράστιο επιπρόσθετο προϊόν, το οποίο και αποτελούσε βάση της ευημερίας και της εξουσίας της. Και οι περισσότεροι παραγωγοί του προϊόντος ήταν σκλάβοι, άνθρωποι που στερούνταν όλα τα δικαώματά τους, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος να διαχειρίζονται τους καρπούς της εργασίας τους.
Μπορεί να φανεί ότι η δουλεία είναι ο πιο αποτελεσματικός μηχανισμός της άνισης ανταλλαγής. Όντως, ο δούλος δίνει τα πάντα και δεν παίρνει τίποτα σε αντάλλαγμα. Θα έπρεπε να είναι απολύτως άνιση ανταλλαγή. Ωστόσο, δεν είναι.
Για να παράγει ο δούλος το επιπρόσθετο προϊόν, το οποίο ο ιδιοκτήτης του (ας τον πούμε πατρίκιο. Γιατί πατρίκιο; Δεν υπάρχει ιδιαίτερος λόγος, απλώς είναι ωραία λέξη) στη συνέχεια μπορεί να κατάσχει, ο δούλος πρέπει να ζει, να υπάρχει κατά κάποιον τρόπο. Επομένως ο πατρίκιος θα αναγκαστεί να επιστρέψει στον δούλο ένα μέρος του επιπρόσθετου προϊόντος που παράγει εκείνος. Ποιο μέρος, 50%; Περισσότερο; Λιγότερο; Η απάντηση εξαρτάται από την παραγωγικότητα της εργασίας. Προκειμένου να εξασφαλίσει τη ζωική δραστηριότητα του δούλου πρέπει να του παρέχει ρούχα, φαγητό, στέγη, δεν είναι και τόσο λίγο. Και σε αντάλλαγμα; Μόνο αυτό που παρήγαγε ο δούλος που δούλευε με το ζόρι. Μόνος του δεν θα παρήγαγε τίποτα. Άρα χρειάζονται επιστάτες που πρέπει να πληρώνονται. Επίσης μερικές φορές οι δούλοι δραπέτευαν, γεγονός το οποίο σημαίνει ότι έπρεπε να τους πιάνουν, και το σύστημα καταπίεσης θέλει και άλλα έξοδα, που δεν θα ήταν και λίγα. Και ας μην ξεχνάμε ότι οι δούλοι συνηθίζουν να οργανώνουν εξεγέρσεις. Το όνομα Σπάρτακος σας λέει τίποτα; Και αυτό σημαίνει συντήρηση επιπλέον στρατευμάτων η οποία σίγουρα είναι πολύ ακριβή.
Και πόσο παρήγαγε ένας άνθρωπος που δεν είχε απολύτως κανένα ενδιαφέρον να παράγει κάτι; Η απάντηση είναι: λίγο. Η παραγωγικότητα των δούλων ήταν πολύ χαμηλή. Είναι παράξενο πώς η οικονομία μπορούσε να λειτουργεί επιτυχώς υπό αυτές τις συνθήκες.
Ενδιαφέρον είναι το νομικό καθεστώς των δούλων στην αρχαία Ρώμη. Ο Βάρρων (I αι. π.Χ.) διαιρεί τα εργαλεία σε άφωνα (για παράδειγμα, οχήματα, φτυάρια), εργαλεία που κραύγαζαν (κτήνη) και φωνητικά εργαλεία (δούλοι). Ο δούλος λέγεται «instrumentum vocale», δηλαδή εργαλείο µε φωνή.
Συχνά πιο ορθολογικό ήταν να δώσουν στον σκλάβο την ελευθερία. Η έννοια της ελευθερίας στη Ρώμη ήταν ιδιαίτερη και σημαντικά διαφορετική από τη δική μας. Υπήρχαν πολλοί τρόποι για να «δεθεί» ένας απελεύθερος στον αφέντη του, και συνήθως ένας απελεύθερος έφερε πολύ περισσότερο εισόδημα στον πατρίκιο από όταν ήταν σκλάβος. Αυτό οδηγούσε σε κυνική κατάσταση, όταν ένας πρώην σκλάβος, ο οποίος είχε αγοράσει από τον πατρίκιο του το δικαίωμα να φροντίζει τον εαυτό του, στην πραγματικότητα, συνέχιζε να παραμένει εργαλείο µε φωνή. Μπορούμε να πούμε ότι δεν ήταν ελευθερία, παρά μόνο μια ψευδαίσθηση ελευθερίας, για την οποία έπρεπε να πληρώσει ακριβά. Αν μετρήσουμε το ποσοστό του προϊόντος που ένας «ελεύθερος» δουλοπάροικος ή ένας απελεύθερος δούλος έδινε στον πατρίκιο του, θα καταλαβαίναμε ότι το «ελεύθερο» εργαλείο µε φωνή στην πραγματικότητα ήταν ακόμα πιο σκλάβος από έναν νόμιμο σκλάβο.
Τέτοια ελευθερία είναι κυνική απάτη. Το κράτος θέσπιζε και υποστήριζε με ζήλο τέτοιους κανόνες παιχνιδιού —δηλαδή νόμους— σύμφωνα με τους οποίους η άνιση ανταλλαγή αποτελούσε τον μοναδικό τρόπο επικοινωνίας μεταξύ της μειονότητας πατρικίων και της πλειονότητας των εργαλείων µε φωνή.
Τα χρόνια της προϊστορικής ισότητας έπεσαν στη λήθη τη στιγμή που ο άνθρωπος έγινε άνθρωπος. Κάθε νόμος που επιτρέπει —και δεν έχει σημασία η δικαιολογία!— την άνιση ανταλλαγή είναι εργαλείο υποδούλωσης της πλειονότητας των δούλων από την μειονότητα των πατρικίων.
Το πιο περίεργο σε αυτή την ιστορία είναι ότι δεν έχει τελειώσει με την αρχαία Ρώμη.
Η φύση του χρήματος
Λέω συνέχεια «ανταλλαγή», αν και για μας τους σύγχρονους ανθρώπους πιο συνηθισμένη είναι η λέξη «εμπόριο». Το κάνω σκόπιμα για να υπογραμμίσω το γεγονός ότι το εμπόριο είναι επίσης μια ανταλλαγή ― ανταλλαγή προϊόντος με χρήμα. Γενικά, τι είναι το χρήμα; Εκ πρώτης όψεως, αυτή η ερώτηση μπορεί να φανεί ακατάλληλη και παράξενη αφού η απάντηση πρέπει να είναι σαφής. Ωστόσο, αυτό είναι λάθος.
Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει σαφήνεια, όπως δεν υπάρχει και κοινώς αναγνωρισμένος ορισμός του χρήματος. Κάθε ορισμός που υπάρχει περιγράφει λειτουργίες του χρήματος και δεν αποδεικνύει καν την βασιμότητα της ύπαρξής του. Και μάλιστα της ύπαρξης στην μορφή που έχει σήμερα.
Λοιπόν, αναδρομή και πάλι στην ιστορία. Στην πραγματικότητα, το εμπόριο δεν χρειαζόταν χρήματα για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα. Θα τολμούσα μάλιστα να υποθέσω ότι το εμπόριο επιτυχώς λειτουργούσε χωρίς λεφτά χιλιάδες φορές περισσότερο από το χρόνο που υπάρχει σήμερα με λεφτά.
Αρχικά, ήταν ανταλλαγή σε είδος των παραχθέντων προϊόντων, και, ας το θέσουμε έτσι, τη συναλλαγματική ισοτιμία την καθόριζαν οι ίδιοι οι ελεύθεροι συμμετέχοντες, με βάση την εμπειρία τους και έχοντας υπ’ όψιν τους λόγους ισοτιμίας. Τηρούσαν δηλαδή αυστηρά την αρχή της ισότιμης ανταλλαγής. Είναι αδιανόητο να μπορέσει κανείς να επιβάλει σε έναν ελεύθερο άνθρωπο κανόνες ανταλλαγής που παραβιάζουν την αρχή της ισοτιμίας. Κανένας ελεύθερος άνθρωπος μόνος του δεν θα δώσει κάτι που του ανήκει σε κάποιον άλλον, πολλώ δε μάλλον σε τακτική βάση.
Οποιαδήποτε απόκλιση από την αρχή της ισοτιμίας στην ανταλλαγή σημαίνει εκμετάλλευση ενός ατόμου από κάποιο άλλο. Εάν το προϊόν ή οποιοδήποτε μέρος του κατάσχεται από ένα άτομο υπέρ του άλλου, ο πρώτος γίνεται σκλάβος του άλλου. Και δεν έχει καμία σημασία ποιος όρος χρησιμοποιείται για τη σχέση αυτή σε μια δεδομένη περίοδο της ανθρώπινης εξέλιξης. Νομίζω ότι ο αναγνώστης θα συμφωνήσει μαζί μου πως σημασία έχει το γεγονός της κατάσχεσης του προϊόντος, και όχι ο όρος, που μπορεί να είναι οποιοσδήποτε: δούλος, είλωτας, δουλοπάροικος, μισθωτός εργάτης, ελεύθερος φορολογούμενος ή οτιδήποτε άλλο.
Λοιπόν, αρχικά το εμπόριο δεν χρησιμοποιούσε χρήμα. Βασικά, για την ανταλλαγή εδώ και τώρα, όταν η διαδικασία ξεκινά και τελειώνει στο ίδιο μέρος και την ίδια στιγμή, το χρήμα δεν είναι απαραίτητο. Είναι ιδανικός τρόπος για ανταλλαγή τόσο με γνωστό όσο και με άγνωστο άτομο, το οποίο συναντά κανείς για πρώτη και τελευταία φορά. Στην περίπτωση αυτή, τα χρήματα δεν είναι απαραίτητα. Αν όμως για κάποιο λόγο η ανταλλαγή δεν μπορεί να ολοκληρωθεί εδώ και τώρα, όταν δίνω το προϊόν μου σήμερα, και θα πάρω το αντάλλαγμα αργότερα, τότε υπάρχει λόγος να χρησιμοποιήσουμε μια προσωρινή αντικατάσταση για το εμπόρευμα. Λόγου χάρη, για να υπενθυμίσω στον οφειλέτη την ανταλλαγή που δεν έχει ολοκληρωθεί. Τέτοια υπενθύμιση θα μπορούσε να είναι, για παράδειγμα, ένα πράγμα του οφειλέτη. Στην αρχαιότητα, όπως και σήμερα, ήταν της μόδας διάφορα μπιχλιμπίδια. Έτσι θα μπορούσαμε να πάρουμε ένα μπιχλιμπίδι του οφειλέτη για υπενθύμιση. Δεν μας νοιάζει τι ήταν. Ας ήταν δόντι ζώου σε ένα κορδόνι. Στο χωριό όλοι γνωρίζονται μεταξύ τους, και αν ένα δόντι ζώου κρέμεται σήμερα στο λαιμό μου, σημαίνει ότι μου χρωστάει. Όταν μου επιστρέψει το χρέος, θα πάρει πίσω το δόντι του.
Δεν είναι το χρήμα όπως εκλαμβάνουμε την έννοιά του σήμερα, αλλά τέτοιο σύστημα έχει ήδη μερικές από τις βασικές ιδιότητες του σύγχρονου χρήματος. Αναφέρομαι στην εξής έννοια: το σύστημα, όταν ένα από τα μέρη αντί για προϊόν λαμβάνει υπενθύμιση της ανάγκης να ολοκληρωθεί η ανταλλαγή, τούτο προϋποθέτει ύπαρξη εμπιστοσύνης μεταξύ των μερών. Δηλαδή, το χρήμα είναι μια συμβατικότητα που αναγνωρίζεται από τα δύο μέρη.
Είναι γεγονός ότι σε πολλά μέρη χρησιμοποιούσαν μικρά σπάνια κοχύλια ως χρήμα. Προφανώς, δεν αποτελούσαν πια απλώς υπενθύμιση για μη ολοκληρωμένη ανταλλαγή. Αν μη τι άλλο, επειδή δεν ήταν διαφορετικά και έτσι δεν ήταν αναγνωρίσιμα. Ωστόσο, είχαν ένα άλλο χαρακτηριστικό του σύγχρονου χρήματος και ουσιαστικά έγιναν χρήμα με τη σημερινή έννοια. Έγιναν μέτρο αξίας. Ένα κοχύλι άρχιζε να δηλώνει συγκεκριμένη ποσότητα προϊόντος προς ανταλλαγή. Για παράδειγμα, την ποσότητα προϊόντος που ένα άτομο μπορεί να παράγει σε μία ημέρα. Στο πρώτο μας παράδειγμα ήταν ένα γουρούνι ή 50 μπανάνες.
Η χρήση του χρήματος με αυτόν τον τρόπο αύξησε δραματικά τις δυνατότητες για την ανταλλαγή καρπών της εργασίας. Η ανταλλαγή έγινε πολυμερής. Τώρα μπορώ να δώσω το προϊόν μου σε ένα άτομο, παίρνοντας από αυτό τον απαιτούμενο αριθμό κοχυλιών. Ενώ το χρέος θα μου επιστρέψει εντελώς διαφορετικό άτομο, που, όπως και ο οφειλέτης μου, αναγνωρίζει αυτή τη συμβατικότητα, δηλαδή που συμφωνεί να μου δώσει το προϊόν του σε αντάλλαγμα για τα κοχύλια μου. Αυτό είναι εμπόριο με σύγχρονη έννοια.
Ωστόσο, για να μπορέσει να λειτουργεί αυτό το σύστημα, πρώτα έπρεπε κάποιος να φέρει ένα σάκο κοχύλια και να τα μοιράσει εξ ίσου —αυτό είναι σημαντικό, διαφορετικά η ανταλλαγή δεν θα είναι ισότιμη, σε όλα τα μέλη της κοινωνίας.
Με βάση τα παραπάνω μπορούμε να παρατηρήσουμε ένα άλλο χαρακτηριστικό του χρήματος, το οποίο είναι η συσσώρευση. Το χρονικό διάστημα μεταξύ της έναρξης της συναλλαγής, της ανταλλαγής —όταν ο άνθρωπος δίνει το προϊόν και παίρνει το χρήμα— και του τέλους της συναλλαγής —όταν ο άνθρωπος ανταλλάσσει το χρήμα με το προϊόν— μπορεί να είναι απεριόριστα μεγάλο. Όλο αυτό το διάστημα, το χρήμα λειτουργεί ως συσσωρευμένος πλούτος.
Ας κάνουμε έναν απολογισμό. Το χρήμα είναι μια συμβατικότητα. Σε γενικές γραμμές, δεν είναι εμπόρευμα και δεν έχει καμία αξία από μόνο του. Χρησιμεύει μόνο αντί εμπορεύματος κατά τη συναλλαγή και αντικατοπτρίζει την αξία του. Έτσι, το χρήμα είναι ένα είδος πιστωτικού μέσου. Όταν δίνω το προϊόν μου και παίρνω χρήμα σε αντάλλαγμα, πιστώνω τον οφειλέτη μου. Ποιος είναι ο οφειλέτης μου στην περίπτωση του «αποπροσωποποιημένου» χρήματος; Είναι ολόκληρη η κοινότητα που αναγνωρίζει αυτό το είδος συμβατικότητας, δηλαδή συγκεκριμένο χρήμα.
Για να λειτουργήσει αυτό το σύστημα, χρειάζεται εμπιστοσύνη μεταξύ των μελών της κοινότητας. Αυτή η εμπιστοσύνη είναι δυνατή μόνο σε κατάσταση σταθερότητας.
Όπως και ο αντιπραγματισμός, η ανταλλαγή που αφορά το χρήμα θα μπορούσε να είναι ισότιμη και άνιση. Το χρήμα από μόνο του δεν εγγυάται ισοτιμία ούτε την καταστρέφει. Τώρα, όμως, το ζήτημα της ισοτιμίας δεν βρίσκεται στο επίπεδο της συναλλαγής, αλλά έξω από αυτήν. Το ζήτημα είναι αν η κοινωνία επιτρέπει τη δουλεία ή όχι. Τώρα οι κανόνες δεν καθορίζονται από τα μέρη της συναλλαγής, αλλά από την κοινωνία στο σύνολό της, δεδομένου ότι η συναλλαγή έπαψε να είναι διμερής. Η ίδια η κοινωνία γίνεται μέρος της συναλλαγής, και έτσι το ζήτημα της ισοτιμίας αντιμετωπίζεται από την κοινωνία. Εάν στην περίπτωση αντιπραγματισμού τα δύο μέρη ελέγχουν την ισοτιμία και κανένας άλλος δεν μπορεί να τους επιβάλει την άποψή του, όταν εμφανίζεται το χρήμα έρχεται και το τρίτο μέρος, και δεν είναι καθόλου προφανής η θέση του.
Η ύπαρξη του χρήματος θεωρητικά επιτρέπει να γίνει άνιση η συναλλαγή, παρά την αρχική επιθυμία των μερών, δηλαδή για το μέρος που έδωσε το προϊόν του και πήρε σε αντάλλαγμα χρήμα, αυτό το ομόλογο της κοινωνίας.
Για να καταλάβουμε πώς αυτό είναι δυνατόν, ας δούμε το θέμα της προέλευσης του χρήματος. Όχι ως αφηρημένη θεωρητική έννοια, αλλά ως προς την υλική υπόστασή του. Στο παράδειγμά μας με τα κοχύλια, προφανώς κάποιος έπρεπε να μαζέψει αυτά τα κοχύλια κάπου στην παραλία και να τα φέρει στην κατοικούμενη περιοχή της κοινότητας. Αυτή η περιοχή θα μπορούσε να βρίσκεται σε πολύ μεγάλη απόσταση από την ακτή. Ως εκ τούτου, είναι σαφές ότι το χρήμα είναι επίσης προϊόν. Όπως κάθε προϊόν, απαιτεί ορισμένο κόστος εργασίας για την παραγωγή του. ΟΜΩΣ. Υπάρχει ένα ουσιαστικό ΟΜΩΣ. Η εγγενής αξία του χρήματος, που καθορίζεται από το κόστος της εργασίας για την παραγωγή του, δεν έχει καμία σχέση με την αντίστοιχη αξία που το χρήμα έχει στην κοινωνία, διασφαλίζοντας τις ανταλλαγές.
Όλα θα έβαιναν καλώς αν η αξία του χρήματος ως προϊόντος ήταν ακριβώς ίδια με την αντίστοιχη αξία, δηλαδή, με την ονομαστική αξία του. Σε αυτή την περίπτωση, οποιοδήποτε μέλος της κοινωνίας θα μπορούσε να κάνει ένα ταξίδι στη θάλασσα και, αν ήταν τυχερός, να γυρίσει πίσω, να φέρει μια σακούλα χρημάτων που χρειαζόταν η κοινωνία. Επιπλέον, δεν θα υπήρχε κανένα πρόβλημα σχετικά με την ανταμοιβή του περιπλανώμενου από την κοινωνία. Απλώς ο συλλέκτης θα έθετε τα χρήματα σε κυκλοφορία στην ονομαστική τους αξία.
Να ένα παράδειγμα τέτοιας κατάστασης. Ας πούμε ότι η ονομαστική αξία για ένα κοχύλι είναι μία μέρα εργασίας του κυνηγού στο χωριό. Στο παράδειγμά μας, αντιστοιχεί σε ένα γουρούνι ή 50 μπανάνες. Ας υποθέσουμε ότι χρειάστηκαν 100 ημέρες για την πορεία προς τη θάλασσα, το μάζεμα κοχυλιών και το ταξίδι της επιστροφής. Ο κυνηγός, ο οποίος άφησε τις εργασίες του στο χωριό και πήγε στον ωκεανό, έφερε 100 κοχύλια. Η κοινωνία σε αυτή την περίπτωση θα έπαιρνε 100 απαραίτητες νομισματικές μονάδες και θα έδινε στον κυνηγό 100 γουρούνια. Θα ήταν μια δίκαιη ισότιμη ανταλλαγή, που εφαρμόζεται από την κοινωνία για κάθε είδους ανταλλαγή μεταξύ των ελεύθερων μελών της. Βασικά, τα μέλη της κοινωνίας είναι ελεύθεροι, ακριβώς επειδή δεν γίνονται αντικείμενα εκμετάλλευσης κανενός, γιατί η κοινωνία δεν επιτρέπει την άνιση ανταλλαγή.
Το πρόβλημα όμως είναι ότι είναι σχεδόν απίθανη η περίπτωση να συμπίπτει η ονομαστική αξία του χρήματος με την αξία του ως προϊόντος. Σε τελική ανάλυση, ο συλλέκτης κοχυλιών θα μπορούσε να μείνει στη θάλασσα για περισσότερο χρόνο και να μαζέψει, για παράδειγμα, όχι 100, αλλά 200 κοχύλια. Σε αυτή την περίπτωση το κόστος παραγωγής των κοχυλιών ως προϊόντος δεν θα αυξανόταν σημαντικά. Γιατί ο περισσότερος χρόνος χρειάζεται για το ταξίδι, για παράδειγμα, 98 μέρες το ταξίδι και 2 μέρες το μάζεμα. Μαζεύοντας κοχύλια για 4 μέρες αντί για 2, ο συλλέκτης θα είχε δύο φορές περισσότερη αντίστοιχη αξία, και η αξία του χρήματος ως προϊόντος θα αυξανόταν μόνο κατά 2%.
Επιστρέφοντας στο χωριό, ο συλλέκτης θα θέσει σε κυκλοφορία 200 κοχύλια, και αυτό σημαίνει ότι η κοινωνία μετά από την άνιση ανταλλαγή θα του δώσει 98 δωρεάν γουρούνια. Συγχαρητήρια σε όλα τα μέλη της κοινωνίας. Από αυτή τη στιγμή είναι ΣΚΛΑΒΟΙ του συλλέκτη κοχυλιών. Αν και κανένας από αυτούς δεν θα το είχε αντιληφθεί καν. Κανένας δεν θα τους χτυπούσε στο κεφάλι με ρόπαλο, δεν θα τους έδενε με αλυσίδες, ούτε θα τους έπαιρνε τα προϊόντα που παράγουν με τη βία. Τα έδωσαν μόνοι τους. Με τη θέλησή τους.
Το αποπροσωποποιημένο χρήμα είναι μια σύμβαση που δημιουργεί την ευκαιρία για συγκεκαλυμμένη υποδούλωση των ελεύθερων μελών της κοινωνίας.
Εκ πρώτης όψεως, τα μέλη της κοινωνίας σε αυτήν την περίπτωση θα έπρεπε να ήταν ευχαριστημένοι από το γεγονός ότι το ποσό που έδωσαν δωρεάν ήταν ασήμαντο και ότι έγινε μόνο μια φορά. Του έδωσαν 98 δωρεάν γουρούνια και τέρμα. Τέλος προσφοράς. Από δω και στο εξής όλα θα επιστρέψουν στην προηγούμενη,τίμια, κατάσταση.
Τίποτα όμως δε θα εμποδίσει τον συλλέκτη κοχυλιών να επαναλάβει το ταξίδι του. Και μετά πάλι, ξανά και ξανά. Και έτσι ο συλλέκτης κοχυλιών γίνεται ο πρώτος πατρίκιος στην ιστορία και δουλοκτήτης, και όλα τα άλλα μέλη της κοινωνίας γίνονται δούλοι του. Το ερώτημα είναι, για πόσο καιρό; Η απάντηση: ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ. Μόλις ξεκινήσει, αυτή η διαδικασία δεν σταματά ποτέ.
Με το αποπροσωποποιημένο χρήμα ξεκινά η διαδικασία υποδούλωσης. Επιτρέπει σε κάποιον μεσολαβητή να μπει ανάμεσα στα μέρη συναλλαγής που πριν ήταν αντιπραγματισμός. Και αφού το κάνει, να κατάσχει ένα μέρος του προϊόντος. Έτσι, ΚΑΘΕ συναλλαγή γίνεται παράδειγμα άνισης ανταλλαγής. Και η ανισότητα συναλλαγής δεν λειτουργεί προς όφελος του πρώτου ή του δεύτερου μέρους. Επωφελείται ένα τρίτο πρόσωπο, που δεν έχει άμεση σχέση στη συναλλαγή αυτή.
Και τι κάνει η κοινωνία; Μπορεί να αντιληφθεί την παγίδα; Θεωρητικά μπορεί. Θεωρητικά, αυτή η κατάσταση μπορεί να γίνει αντιληπτή, ακόμα και να διορθωθεί. Και αν το πρώτο γίνεται αποκλειστικά με έναν τρόπο, για το δεύτερο έχουμε μάλλον αρκετές επιλογές. Θα το εξετάσουμε πιο κάτω.
Αν είμαστε ελεύθεροι και ίσοι μέλη της κοινωνίας, τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι βρισκόμαστε στις ίδιες συνθήκες, δηλαδή, για να ζήσουμε, πρέπει όλοι μας να παράγουμε ένα προϊόν, για να τρέφουμε τον εαυτό μας και την οικογένειά μας. Επομένως, αφού είμαστε περίπου ίσοι ως προς όλες τις απόψεις, τότε εργαζόμενοι κάτω από τις ίδιες συνθήκες, θα παράγουμε περίπου την ίδια προστιθέμενη αξία ανά ημέρα. Στο παράδειγμά μας, προσδιορίσαμε αυτή την προστιθέμενη αξία που παράγεται την ημέρα με το νόμισμα-κοχύλι και την ονομάσαμε μέρα εργασίας. Επομένως το βιοτικό επίπεδο όλων των μελών της κοινωνίας θα πρέπει να είναι περίπου το ίδιο.
Αν στραφούμε στην πιο κατανοητή για μας σύγχρονη εποχή, η κατάσταση έχει ως εξής. Ας πούμε ότι δουλεύω ως… για να είναι πιο αστείο, ως θερμαστής σε ένα ατμόπλοιο. Δε νομίζω ότι υπάρχουν πολλά ατμόπλοια σήμερα, για αυτό θα εξηγήσω ποιος είναι ο θερμαστής και πώς βγάζει το ψωμί του. Το πλοίο έχει ατμολέβητες σε μια σειρά. Για να παράγει ατμό ο λέβητας, καίει άνθρακα, τον οποίο ο θερμαστής ρίχνει εκεί με ένα φτυάρι με διαστάσεις περίπου 40 με 50 εκατοστά.
Λοιπόν, είμαι ένας από τους δέκα θερμαστές στο ατμόπλοιο. Επιστρέψαμε στο λιμάνι μας, πήραμε τον ίδιο μισθό και ξεκουραζόμαστε με τις οικογένειές μας. Κυκλοφορώ στο δρόμο της πόλης μου, ας πούμε, με ένα Ford Focus. Και μπροστά μου βρίσκεται ένας άλλος θερμαστής από το πλοίο μου με το ίδιο Focus. Το γεγονός ότι έχουμε παρόμοια αυτοκίνητα είναι λογικό. Δουλεύουμε με τον ίδιο τρόπο, έχουμε τον ίδιο μισθό, πώς λοιπόν να έχουμε διαφορετικά αυτοκίνητα; Περίπου τα ίδια.
Και εκείνη τη στιγμή με προσπερνάει μια Lamborghini Gallardo. Κοιτάω και… Ώπα! Βλέπω στο τιμόνι έναν από τους θερμαστές από το ατμόπλοιο. Τι σκέφτομαι; Πρώτα, βέβαια, θα χαρώ για τον φίλο μου. Μετά από σκέψη, όμως θα καταλάβω ότι η ακριβής επιστήμη των μαθηματικών δεν επιτρέπει μια τέτοια κατάσταση. Έχουμε τον ίδιο μισθό, οπότε αν δεν μπορώ εγώ να αγοράσω ένα αυτοκίνητο, τότε δεν μπορεί ούτε αυτός. Άρα αυτό σημαίνει ότι στο τιμόνι της Lamborghini κάθεται ένας κλέφτης και απατεώνας. Μήπως τυπώνει πλαστό χρήμα;
Περίπου έτσι θα μπορούσε να δει το τέχνασμα η κοινωνία του χωριού στην περίπτωση με τον συλλέκτη κοχυλιών. Φοβάμαι ότι είναι ο μόνος τρόπος για τους σκλάβους να δουν ότι έγιναν σκλάβοι. Ο έλεγχος εξόδων είναι ο μόνος τρόπος. Στο προϊστορικό χωριό ήταν μάλλον πολύ πιο εύκολος από ότι τώρα. Τα πάντα ήταν ορατά, παραγωγή και κατανάλωση. Πιστεύω ότι η ύπαρξη της κοινής λογικής σε όλες τις ιστορικές περιόδους θα αντιστάθμιζε με επιτυχία την απουσία οικονομικών θεωριών τα χρόνια εκείνα. Και τα τεχνάσματα του συλλέκτη κοχυλιών θα αποκαλύπτονταν πολύ γρήγορα.
Όπως έχουμε πει, υπάρχουν δύο τρόποι να αναγκάσει κανείς έναν ελεύθερο άνθρωπο στην άνιση ανταλλαγή —δηλαδή, να τον υποδουλώσει. Ο τρόπος που συζητήσαμε χρησιμοποιεί απάτη. Απατεώνας ήταν ο συλλέκτης κοχυλιών.
Ο δεύτερος τρόπος χρησιμοποιεί βία, όταν κανένας δεν κρύβει από τον άνθρωπο τη θέση του ως σκλάβου και το παραγόμενο προϊόν αφαιρείται με φανερό τρόπο. Θα ήταν απίθανο να μην εφαρμοστεί αυτός ο τρόπος στην αρχαιότητα. Μόλις η παραγωγικότητα αυξήθηκε σε τέτοιο βαθμό, ώστε ο παραγωγός άρχισε να παράγει περισσότερο από ότι ήταν απαραίτητο για τις δικές του ανάγκες, αμέσως κάποιοι μπήκαν στον πειρασμό να τον μετατρέψουν σε ένα εργαλείο με φωνή. Ο πειρασμός αυτός φαίνεται να υλοποιήθηκε άμεσα. Η κοινωνία έπαψε να είναι κοινωνία ελεύθερων και ίσων.
Δημιουργήθηκαν διαφορετικές κοινωνικές ομάδες. Δεν έχει σημασία πώς λέγονται ― ομάδες, τάξεις, κάστες ή άλλη ονομασία. Αυτές οι ομάδες διέφεραν ως προς τις δυνατότητές τους για αφαίρεση παραγόμενου προϊόντος. Στην περίπτωσή μας, έχουμε τρεις ομάδες: δούλοι, ελεύθεροι άνθρωποι και δουλοκτήτες πατρίκιοι. Η διαφοροποίηση αμέσως οδήγησε σε ανισότητες στον πλούτο, με συνέπεια να μην μπορέσει η κοινωνία να ελέγχει τα έξοδα των μελών της. Έτσι, κατά μία μεταφορική έννοια, τα ταξίδια για τα κοχύλια έγιναν ατιμώρητα.
Οι ενέργειες του συλλέκτη κοχυλιών για την εισαγωγή νέου χρήματος σε κυκλοφορία σε σύγχρονη επιστημονική γλώσσα λέγονται έκδοση νομίσματος. Μέχρι πρόσφατα, σε όλες τις γνωστές σε μας κοινωνίες το δικαίωμα έκδοσης πάντα το σφετερίζονταν οι ανώτατοι εκπρόσωποι της άρχουσας τάξης. Τον λόγο ας τον εξηγήσει ο αναγνώστης.
Ως εκ τούτου, οι δύο τρόποι έναρξης της άνισης ανταλλαγής, στην πραγματικότητα είναι στενά συνδεδεμένοι.
Επομένως, μάθαμε ότι η εφεύρεση του εμπορίου από την ανθρωπότητα οδήγησε στη δημιουργία τριών τάξεων που διαφέρουν ως προς τις δυνατότητές που διαθέτουν για αφαίρεση παραγόμενου προϊόντος. Η πρώτη τάξη είναι οι σκλάβοι. Δεν έχουν κανένα δικαίωμα στο προϊόν που παράγεται από την κοινωνία. Η δεύτερη τάξη είναι οι λεγόμενοι ελεύθεροι άνθρωποι. Είναι επίσης σκλάβοι, αλλά έχουν το δικαίωμα να λάβουν ένα μικρό μέρος του προϊόντος που παράγεται από την κοινωνία, δηλαδή, κάποιο μέρος από αυτό που παρήγαγαν οι ίδιοι. Ας τους ονομάσουμε πληβείους ή ψώνια. Τέλος, η τρίτη τάξη είναι οι πατρίκιοι. Σχεδόν ποτέ δεν παρήγαν τίποτα, αλλά είχαν το δικαίωμα να αφαιρέσουν το 100% των προϊόντων που παρήγαγαν οι σκλάβοι, δηλαδή η πρώτη τάξη. Και είχαν το δικαίωμα να αφαιρέσουν όποιο ποσοστό ήθελαν από το προϊόν που παρήγαγαν οι πληβείοι. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί οι πατρίκιοι είναι εκείνοι οι οποίοι θέτουν τους κανόνες της ανταλλαγής, κάνοντάς την πάντα άνιση προς όφελός τους. Επίσης επωφελούνται από το δικαίωμα έκδοσης νομίσματος, το οποίο θα μπορούσα να μην αναφέρω, αφού είναι μόνο ένας από τους κανόνες ανταλλαγής που θέτουν.
Σε κάποιο σημείο άρχισα να χρησιμοποιώ τη φράση «το προϊόν που παράγεται από την κοινωνία». Ας δούμε κατά πόσο είναι σωστή αυτή η φράση.
Αλλά πρώτα θα σας πω μια ιστορία από την στρατιωτική μου θητεία. Υπηρετούσα σε μια μονάδα πυραύλων. Χειριζόμουν οχήματα μεταφοράς τακτικών πυρηνικών όπλων. Ο διοικητής της στρατιωτικής μονάδας, συνταγματάρχης, παρέταξε εμάς, τους νέους αξιωματικούς. Κατά τη διάρκεια της εμπρηστικής ομιλίας του για την πονηριά και υπουλότητα του υποτιθέμενου εχθρού, ξαφνικά έδειξε την πιστολοθήκη που κρεμόταν από τη ζώνη μου και έκανε μια απροσδόκητη ερώτηση: «Τι έχετε εκεί;» Τα έχασα λίγο προσπαθώντας να καταλάβω αν με κοροϊδεύει. «Όπλο», ήταν η απάντησή μου. «Λάθος!», πανηγυρικά είπε ο συνταγματάρχης. «Όπλα έχουμε συλλογικά! Είναι οι πύραυλοι προς εκτόξευση. Και εσείς εκεί έχετε ένα πιστόλι. Για να μπορέσετε να πυροβοληθείτε, αν ο εχθρός προσπαθεί να σας αιχμαλωτίσει!»
Οι παραγωγικές δυνάμεις από την εποχή των αρχαίων αυτοκρατοριών έχουν έντονο συλλογικό κοινωνικό χαρακτήρα. Η παραγωγική διαδικασία χωρίζεται σε τόσα πολλά στάδια, που είναι αδύνατο να υπολογιστούν. Ας μην ξεχνούμε ότι όλες οι τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται σε κάθε στάδιο της διαδικασίας αυτής αναπτύχθηκαν επίσης από το σύνολο της κοινωνίας, πολύ καιρό πριν ένας συγκεκριμένος εργάτης αρχίσει να εφαρμόζει αυτή την διαδικασία.
Ακόμα ένα παράδειγμα. Αν εγκατασταθώ μόνος μου κάπου πολύ μακριά στο δάσος και χωρίς καμία επαφή με την υπόλοιπη πολιτισμένη και όχι τόσο πολιτισμένη ανθρωπότητα και αν αρχίσω να ασχολούμαι με φυσική οικονομία, θα μπορούσα σε αυτή την περίπτωση να πιστεύω ότι επιτέλους δεν ανήκω στην κοινωνική παραγωγή; Δε νομίζω να έχω τέτοιο δικαίωμα. Τουλάχιστον, επειδή θα χρησιμοποιώ εργαλεία που παρήγαγε η κοινωνία. Επειδή θα χρησιμοποιώ καλλιέργειες που αναπτύχθηκαν από την κοινωνία, θα χρησιμοποιώ γνώσεις που μου έδωσε η κοινωνία. Απλώς επειδή είμαι άνθρωπος, και ο άνθρωπος είναι προϊόν της κοινωνίας.
Η τελευταία δήλωση έχει αποδειχθεί από θλιβερές περιπτώσεις άγριων παιδιών. Όταν ένα νεογέννητο μωρό χάνει την επαφή με τους ανθρώπους και μεγαλώνεται από ζώα στην άγρια φύση. Παρά τη γενετική αρτιότητα, παρά τη φυσιολογική επάρκεια και άλλες μορφές αντιστοιχίας με το ανθρώπινο είδος, τέτοια παιδιά δεν γίνονται άνθρωποι. Η νοημοσύνη δεν αναπτύσσεται από μόνη της. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η νοητική ικανότητα μεταδίδεται στον άνθρωπο μόνο από την ανθρώπινη κοινωνία, ως αποτέλεσμα της επικοινωνίας με την κοινωνία αυτή
Μπορούμε να το συγκρίνουμε με έναν υπολογιστή. Από μόνος τους δεν είναι παρά ένα μηχάνημα. Λειτουργεί μόνο όταν έχει κατάλληλο λογισμικό. Το ανθρώπινο σώμα είναι ένας υπολογιστής. Η νοημοσύνη είναι το λογισμικό του.
Αναγνωρίζουμε την πνευματική ιδιοκτησία του προγραμματιστή πάνω στο λογισμικό που δημιουργεί. Έτσι, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε και την ιδιοκτησία της κοινωνίας πάνω στην ανθρώπινη νοημοσύνη.
Για τον λόγο αυτό, θα ήταν ανόητο να αμφισβητούμε το γεγονός ότι η παραγωγή στην κοινωνία μας έχει κοινωνικό χαρακτήρα. Τόσο λόγω του τεράστιου αριθμού συμμετεχόντων σε κάθε τεχνολογική αλυσίδα —αν ήταν μόνο αυτό, θα επρόκειτο για εταιρικό, και όχι κοινωνικό χαρακτήρα— όσο και λόγω του κοινωνικού χαρακτήρα της ανθρώπινης νοημοσύνης.
Έτσι, λοιπόν παράγουμε προϊόν από κοινού, μέσω ενός συγκεκριμένου εργαζόμενο. Το ερώτημα που τίθεται είναι: πώς πρέπει να μοιράζεται το παραγόμενο προϊόν; Ας κάνουμε άλλο ερώτημα: και πώς διανέμεται σήμερα; Ίσως η απάντηση θα είναι απρόσμενη για περισσότερους από σας, αλλά σήμερα το προϊόν διανέμεται σύμφωνα με τις ίδιες αρχές όπως και στην αρχαία Ρώμη. Και το πόσο μεγάλο κομμάτι της πίτας έχετε, όπως και στην αρχαιότητα, εξαρτάται από την κοινωνική σας θέση.
Αν είστε πατρίκιος, το κομμάτι είναι τόσο μεγάλο όσο εσείς το έχετε ορίσει για τον εαυτό σας. Και αν είστε ψώνιο, μπορείτε να πάρετε μόνο αυτό που σας ορίζει ο πατρίκιος. Στην πραγματικότητα, η πληρωμή της εργασίας σας δεν εξαρτάται από την ποσότητα και την ποιότητά της, ή εξαρτάται τόσο λίγο που μπορούμε να το αψηφήσουμε. Το υφιστάμενο σύστημα διανομής του προϊόντος έκανε τη θέση της τάξης ψώνιων παρόμοια με τη θέση της τάξης εργαλείων με φωνή της αρχαίας Ρώμης. Ακριβώς όπως και τώρα, τότε επέστρεφαν προϊόν στο δούλο όχι σε αναλογία με το προϊόν που παρήγε, αλλά μόνο τόσο ώστε να μην πεθάνει.
Επειδή δεν ήθελαν να λιμοκτονήσουν, οι δούλοι-ψώνια πάντα οργάνωναν εξεγέρσεις κατά των ισχυόντων ΚΑΝΟΝΩΝ διανομής. Μεταφορικά, αυτές οι εξεγέρσεις δεν ήταν παρά αίτημα για επιπλέον μερίδα φαγητού. Και δεν ήταν ποτέ αίτημα για να αλλάξει το σύστημα, δηλαδή, να καταργηθεί η δουλεία. (Ανάλογα με το βαθμό επιμονής των αιτητών οι πατρίκιοι ή απέρριπταν το αίτημα, που γινόταν πιο συχνά, ή το ικανοποιούσαν.) Αυτό συνέβη εν μέρει γιατί σε κάποιο σημείο οι δούλοι έπαψαν να αισθάνονται δούλοι.
Σε αυτή την ισχυρή επιμονή των προγόνων μας, εμείς οι σύγχρονοι σκλάβοι-ψώνια χρωστάμε όσες ανέσεις έχουμε σήμερα. Να αναφέρω κάποιες από αυτές τις ανέσεις.
Δεν φοράμε αλυσίδες και δεσμά. Μας επιτρέπεται να έχουμε κάμποσα εσώρουχα, φανέλες, πουκάμισα, κοστούμια και άλλα πολύτιμα πράγματα. Μας επιτρέπεται να κυκλοφορούμε στην επιφάνεια τη γης, αλλάζοντας τόπο διαμονής και εργασίας. Παλιά ο δούλος ήταν δεμένος σε ένα συγκεκριμένο τόπο, και η απόδραση θεωρούνταν φοβερό έγκλημα από τον πατρίκιο, γιατί του στερούσε την δυνατότητα να σφετερίζεται το παραγόμενο προϊόν. Τώρα, όμως, τα πράγματα είναι διαφορετικά. Οι πατρίκιοι έθεσαν τέτοιους κανόνες του παιχνιδιού ώστε να μην τους νοιάζει καθόλου σε ποιο μέρος του κόσμου το ψώνιο συμμετέχει στην διαδικασία παραγωγής. Οι καθορισμένοι κανόνες άνισης ανταλλαγής τους επιτρέπουν να αφαιρούν το προϊόν όπου και να έχει παραχθεί.
Το ψώνιο μπορεί να πάθει υπερκόπωση από υπερβολική εργασία. (Εδώ εννοώ τη δουλειά του θερμαστή, υλοτόμου, ανθρακωρύχου, οδηγού, καθώς και προγραμματιστή, χορευτή μπαλέτου, αστυνομικού, εφόρου, επιχειρηματία και ούτω καθεξής. Κάθε αναγνώστης μπορεί να επιμηκύνει αυτή την λίστα με το όνομα του επαγγέλματός του). Το αποτέλεσμα όμως θα είναι το ίδιο σε όλες τις περιπτώσεις: δε θα μπορέσει να φτάσει ποτέ τη λαμπερή ευημερία, τη θέση και τις δυνατότητες ενός πατρικίου. Ακόμα κι αν πεθάνει στη δουλειά. Οι πατρίκιοι μας πείθουν ότι ζούμε έτσι, επειδή δουλεύουμε λίγο, επειδή δεν έχουμε αρκετή μόρφωση. Επειδή μας λείπει η αποφασιστικότητα. Επειδή οι άχρηστοι πρόγονοί μας δεν μας έχουν αφήσει χρήματα που χρειαζόμαστε. Επειδή είμαστε συγκεκριμένο παράδειγμα ενός χαμένου. Αυτό γίνεται με ένα και μόνο σκοπό: ΝΑ ΜΗΝ ΕΠΙΤΡΕΨΟΥΝ ΤΟΥΣ ΣΚΛΑΒΟΥΣ ΝΑ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΟΥΝ ΤΗΝ ΟΡΘΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ.
Το μόνο που επιτρέπεται στον σκλάβο είναι να ζητήσει πρόσθετη μερίδα για δείπνο. Αλλά, προς Θεού, μην υποπτευθεί ότι στην πραγματικότητα είναι σκλάβος! Έτσι μπορεί να απαιτήσει και την κατάργηση της δουλείας. Αυτό όμως αποτελεί απαράδεκτο έγκλημα, διότι οδηγεί στην κατάρρευση. Στην κατάρρευση του καθιερωμένου συστήματος της αδιαίρετης κυριαρχίας και της απεριόριστης ευημερίας των πατρικίων.
Πατρίκιος. Ποιος είναι;
Αν ο αναγνώστης νομίζει ότι τώρα θα αναφέρω μερικά ονόματα, διευθύνσεις και κωδικούς πρόσβασης σε ένα Πρωτάτο της Σιών των πατρικίων, κάνει λάθος. Δεν θα το κάνω για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί δεν ξέρω αν υπάρχει αυτό το πλασματικό κέντρο εξουσίας των πατρικίων ή όχι. Δεύτερον, και πιο σημαντικό, δεν έχει καμία διαφορά, αν υπάρχει στην πραγματικότητα ή όχι. Θα σας εξηγήσω.
Αν ας πούμε έχουμε ένα αρκετά μεγάλο λουτρό με ένα υδατικό διάλυμα με πολλά χημικά στοιχεία και αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, τι θα γίνει; Προφανώς, τα χημικά στοιχεία θα αρχίσουν να αλληλεπιδρούν, σχηματίζοντας χημική ένωση. Η τύχη τους είναι διαφορετική. Μερικές από αυτές στις συγκεκριμένες συνθήκες του λουτρού μας είναι ασταθείς και αποσυντίθενται γρήγορα. Άλλες θα είναι σταθερές και θα συσσωρεύονται. Αργότερα θα συνδέονται η μία με την άλλη, σχηματίζοντας όλο και πιο πολύπλοκες ενώσεις, που τις περιμένει η ίδια τύχη. Έτσι, θα σχηματίζονται μόρια όλο και πιο πολύπλοκων ενώσεων, και αυτά που είναι σταθερά θα συσσωρεύονται. Δεν είναι τίποτα άλλο παρά διαδικασία χημικής εξέλιξης.
Αργά ή γρήγορα, η διαδικασία αυτή θα οδηγήσει στο σχηματισμό σύνθετου αυτοαναπαραγόμενου μορίου όπως το DNA, δηλαδή, στην εμφάνιση της ζωής. Ακριβώς αυτό συνέβη μία ημέρα στη Γη. Και από τότε η διαδικασία της εξέλιξης συνεχίζεται με ζωντανές μορφές της ύλης, δηλαδή, άρχισε η βιολογική εξέλιξη.
Πρέπει να σημειώσω ότι για την εμφάνιση της ζωής δεν χρειάζεται εξωτερική παρέμβαση. Φτάνει να υπάρχουν κάποιες αρχικές συνθήκες και νόμοι ανάπτυξης. Είναι αρκετό για την εξέλιξη, δηλαδή, για την ύπαρξη και την ανάπτυξη του συστήματος.
Αυτό ισχύει και για την ανάπτυξη της κοινωνίας με πολύπλοκο σύστημα σχέσεων. Φυσικά, δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί την επιρροή μερικών προσώπων και ομάδων προσώπων στη διαδικασία της κοινωνικής ανάπτυξης. Αλλά δεν πρέπει να θεωρούμε ότι αυτή η διαδικασία εξαρτάται εξ ολοκλήρου από λογικές ενέργειες μερικών κέντρων ελέγχου. Η λογική και η εξελικτική, συνιστώσες της διαδικασίας ανάπτυξης υπάρχουν παράλληλα, αν και είναι στενά συνδεδεμένες και αλληλοεξαρτώμενες.
Εξίσου σημαντικό είναι να καταλαβαίνουμε ότι στη φύση δεν υπάρχουν φαινόμενα σε καθαρή μορφή. Δηλαδή τα πάντα συμβαίνουν ως αποτέλεσμα τεράστιου αριθμού από αρχικές συνθήκες και τρέχουσες διαδικασίες.
Δεν μπορούμε να ισχυριζόμαστε ότι αυτός ο άνθρωπος είναι καλός και εκείνος είναι κακός. Ο καθένας από μας έχει κάτι που τον κάνει καλό για τους άλλους και κάτι που τον κάνει κακό. Είναι σαν την καθαρότητα του χρυσού. Αν έχει περισσότερα καράτια, έχει περισσότερο χρυσό στο προϊόν. Λιγότερα καράτια, λιγότερο χρυσό. Αλλά όσα καράτια και να έχει, το λέμε χρυσό.
Το ίδιο συμβατική είναι η διαίρεση σε τάξεις. Τα όρια και οι διαφορές είναι κάπως ασαφή. Για παράδειγμα, όταν ο πατρίκιος αγοράζει παγωτό, τι γίνεται; Συμμετέχει σε τριγωνική συναλλαγή. Ας πούμε ότι ελέγχει το κέντρο έκδοσης χρήματος και λαμβάνει μερίσματα από αυτή τη θέση. Αλλά η κοινωνία επιτρέπει άνισες συναλλαγές και άλλου είδους. Ο πωλητής μπορεί να πουλάει παγωτό σε διπλάσια τιμή. Άρα, στη συγκεκριμένη συναλλαγή ο πατρίκιος γίνεται σκλάβος του πωλητή παγωτού. Βέβαια, στο συνολικό ισοζύγιο της ανταλλαγής μεταξύ του πατρικίου και της κοινωνίας, οι απώλειες του πατρικίου θα μπορούσαν να είναι 1/100.000.000 από τα κέρδη του. Επομένως αυτός ο πατρίκιος για εκατό εκατομμύρια μέρη της θέσης του είναι πατρίκιος, και για ένα μέρος ― ψώνιο. Και ο πωλητής παγωτού μπορεί να είναι ψώνιο για εννιά δέκατα της θέσης του, και πατρίκιος για ένα δέκατο, αν το γεγονός αυτό μπορεί να ικανοποιει τη ματαιοδοξία του.
Το άδικο κατ’ ουσίαν σύστημα δουλείας, που δημιουργήθηκε από τη δυνατότητα άνισης ανταλλαγής, υφίσταται εδώ και πολύ καιρό και λειτουργεί με επιτυχία. Ο αγώνας των σκλάβων κατά του ίδιου του συστήματος είναι σχεδόν ανύπαρκτος. Ο αγώνας, αν αυτός υπήρχε, δεν είχε ως στόχο το σύστημα της άνισης ανταλλαγής, αλλά συγκεκριμένους εκπροσώπους των πατρικίων, ή στην καλύτερη περίπτωση, μια στιγμιαία αύξηση του ποσοστού προϊόντος που λάμβαναν οι σκλάβοι. Και ποτέ την ρίζα του κακού, την άνιση ανταλλαγή. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Αυτό το σύστημα αποδείχθηκε βιώσιμο, επειδή στην πορεία της εξέλιξής του έχει αναπτύξει —δεν ξέρω αν ήταν καθαρή εξέλιξη, ή συνειδητές ενέργειες εκπροσώπων της άρχουσας τάξης— μια σειρά παραγόντων που το προστατεύουν από την καταστροφή του. Και ίσως ο πιο ισχυρός από αυτούς τους παράγοντες, είναι καθαρά ψυχολογικός. Βασίζεται σε ανεπτυγμένη αφηρημένη σκέψη του ανθρώπινου είδους. Πιθανώς εν μέρει, η δουλεία με βάση την άνιση ανταλλαγή δεν ήταν δυνατή σε πρώτα στάδια της ανάπτυξης του ανθρώπου, όταν δεν είχε ακόμη ανεπτυγμένη αφηρημένη σκέψη.
Ο παράγοντας που εννοώ είναι ΑΥΤΑΠΑΤΕΣ. Η αφηρημένη σκέψη έχει οδηγήσει στην δυνατότητα να έχει αυταπάτες ο άνθρωπος. Η αυταπάτη είναι μια αδικαιολόγητη προσδοκία.
Τα γουρούνια για παράδειγμα δεν έχουν ανεπτυγμένη αφηρημένη σκέψη, έτσι δεν έχουν και αυταπάτες. Τα γουρούνια ψάχνουν για βελανίδια, που τρώνε μόνο κάτω από τη βελανιδιά που τα βγάζει. Και δεν θα τα ψάχνουν ποτέ κάτω από έναν σφένδαμο που δεν βγάζει βελανίδια σε καμία περίπτωση. Τα γουρούνια δεν έχουν φαντασία, και ως εκ τούτου δεν μπορούν να ζουν με ψευδαισθήσεις τα οποία δημιουργούνται από τη φαντασία.
Ο άνθρωπος όμως μπορεί.
Η πιο μεγάλη αυταπάτη που τρέφει η κοινωνία άνισης ανταλλαγής είναι η αυταπάτη του ΟΛΥΜΠΟΥ. Λένε στο ψώνιο ότι είναι άξιος και, το σημαντικότερο, ότι μπορεί να φτάσει τον Όλυμπο των πατρικίων. Αρκεί να το θέλει, και αφού το θέλει να ΔΟΥΛΕΥΕΙ ΠΟΛΥ και σκληρά. Η αυταπάτη αναλαμβάνει το ρόλο του ροπαλοφόρου επόπτη στις αρχαίες δουλοκτητικές κοινωνίες. Το ρόλο των δεσμών που τον δένουν και καταστέλλουν τη θέλησή του να αντισταθεί.
Η σύγχρονη κοινωνία δεν φείδεται χρημάτων για να δημιουργήσει αυτή την αυταπάτη. Δημιουργούνται παραδείγματα προς απομίμηση για δισεκατομμύρια ψώνια. Πάρτε οποιοδήποτε γκλάμουρ περιοδικό. Κάθε σελίδα ξεχειλίζει από απίστευτη λαμπερή ευημερία. Με συγκεκριμένα ονόματα. Με συγκεκριμένες διευθύνσεις. Και συγκεκριμένες ιστορίες για την επίτευξη αυτής της ευημερίας.
Κάθε αναγνώστης μπορεί να θυμηθεί δύο τρία παραδείγματα επίτευξης τέτοιας ευημερίας. Από το μηδέν έως τον λαμπερό Όλυμπο. Πετυχημένο μέσα από τη σκληρή δουλειά. Ας σταματήσουμε εδώ.
Καταρχάς, ένα σύντομο σχόλιο. Αυτή η ευημερία επιτεύχθηκε όχι από την δουλειά του ΙΔΙΟΥ ανθρώπου. Θα μιλήσω επί του θέματος αυτού αργότερα. Δεύτερον, και το πιο σημαντικό, όλα αυτά τα παραδείγματα δεν είναι παρά εξαιρέσεις στον κανόνα. Ωστόσο, αυτή είναι η εξαίρεση που περιέχεται στο ρωμαϊκό ρητό: «exceptio probat regulam in casibus non exceptis», που μεταφράζεται ως «η εξαίρεση αποδεικνύει τον κανόνα για τις περιπτώσεις εκτός εξαίρεσης». Δηλαδή, η ύπαρξη της εξαίρεσης επιβεβαιώνει τον κανόνα.
Στην πραγματικότητα, μόνο ελάχιστοι έφτασαν στον πολυπόθητο Όλυμπο. Και δισεκατομμύρια έχουν παραμείνει ευτυχείς ιδιοκτήτες κάμποσων εσώρουχων και πουκάμισων. Δηλαδή, στο επίπεδό μας, αναγνώστη. Δισεκατομμύρια δε θα φτάσουν στον Όλυμπο, όχι επειδή δουλεύουν χειρότερα από τους κατοίκους του. Δεν πρόκειται να φτάσουν εκεί, επειδή το σύστημα δεν είναι σε θέση να το παράσχει. Και, το πιο σημαντικό, το σύστημα δεν το χρειάζεται. Χρειάζεται μόνο μερικά παραδείγματα, για να διατηρεί την ψευδαίσθηση. Την ψευδαίσθηση που κάνει τα δισεκατομμύρια ψώνια να πολλαπλασιάζουν τον πλούτο των πατρικίων.
Ελάχιστοι μπορούν να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους, και δισεκατομμύρια είναι καταδικασμένοι σε αποτυχία. Το επαναλαμβάνω, όχι γιατί δεν δουλεύουν καλά. Οι ελάχιστοι που ανέβηκαν δεν το οφείλουν σε καλύτερη δουλειά. Ουσιαστικά είναι ένα λαχείο, τυφλό και παράλογο.
Άλλο ένα χαρακτηριστικό του συστήματος είναι η πλήρης ανηθικότητά του, φυσικά, εάν το θέμα αυτό είναι καθόλου έγκαιρο.
Γιατί το σύστημα είναι ανήθικο; Γιατί η άνιση ανταλλαγή, όπως έχουμε δει, βασίζεται είτε στη βία είτε στην εξαπάτηση. Και οι δύο είναι ανήθικες.
Ποιος πληρώνει για τους Ολύμπιους;
Ας δούμε γιατί η λαμπρή ευημερία των Ολυμπίων δεν επιτεύχθηκε ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΙΔΙΟΥΣ. Θα αφηγηθώ κι άλλη μια ιστορία από την εμπειρία μου.
Κάποτε, πολύ καιρό πριν επιδιώκοντας την Ολυμπιακή ψευδαίσθηση πλησίασα τον Αρκτικό Κύκλο μαζί με μια ομάδα ελεύθερων κατασκευαστών. Το σχέδιο πληρωμής δεν προέβλεπε προκαθορισμένα ποσά. Κάθε μήνα έπρεπε να συμπληρώνουμε εντολές εργασίας σύμφωνα με τις τρέχουσες τιμές. Υπήρχαν πολλά μικρά κόλπα για την αύξηση της πληρωμής. Για παράδειγμα, πριν τη φόρτωση του εδάφους με το χέρι μπορεί να χρειαστεί το φτυάρισμα, το οποίο πληρώνεται επιπλέον. Είναι πολύ δύσκολο να ελέγξει κανείς την πραγματική ανάγκη για το φτυάρισμα όταν δεν υπάρχει προσχεδιασμένο πρόγραμμα εργασιών. Έτσι το γράφαμε σε εντολές εργασίας όπου θέλαμε. Η φόρτωση με το χέρι στα οχήματα με ύψος πλευρού άνω των 1,6 μέτρων επίσης πληρωνόταν παραπάνω. Και ποιος σε ένα μήνα θα μπορούσε να πει ποιο ήταν το πραγματικό ύψος του πλευρού; Ποιος θα μπορούσε να πει αν ο εκσκαφέας ήταν σπασμένος και η φόρτωση γινόταν με το χέρι, ή αν λειτουργούσε; Φυσικά, σύμφωνα με τις εντολές εργασίας, η φόρτωση γινόταν πάντα με το χέρι. Και ούτω καθεξής. Υπήρχαν χιλιάδες κόλπα.
Και τι συνέβη λοιπόν; Η ηλικιωμένη εκτιμήτρια έσβησε τα μισά από τα ανύπαρκτα έργα μ’ ένα στραβό χαμόγελο. Και ξέρετε γιατί; Επειδή υπάρχει ένα πράγμα που ονομάζεται αναλογία παραγωγικότητας. Όλες οι εργασίες, όπως η φόρτωση, εκφόρτωση, τοιχοποιία ή σοβάτισμα, εκτός από το αντίστοιχο χρηματικό ποσό ανά μονάδα εργασίας, προϋποθέτουν επίσης και σαφώς καθορισμένο χρόνο που χρειάζεται για την παραγωγή τους. Για παράδειγμα, ένα κυβικό μέτρο της τοιχοποιίας σύμφωνα με τα πρότυπα μπορεί να γίνει σε δύο ώρες. Ως εκ τούτου, μέσα σε 16 ώρες συνεχούς δουλειάς —ναι, ήμασταν νέοι και θέλαμε να βγάλουμε πολλά χρήματα— ένας κτίστης μπορεί να παράγει 16 δία 2 ίσον 8 κυβικά μέτρα τοιχοποιίας. Και αν στην εντολή εργασίας για έναν κτίστη γράφεται, ας πούμε, 16 κυβικά, ο εκτιμητής απλώς θα σβήσει 8 κυβικά μέτρα. Επειδή η αναλογία επιτρέπει τόσο όσο ένας άνθρωπος μπορεί να κάνει σύμφωνα με τα φυσικά χαρακτηριστικά του. Και η υπέρβαση της αναλογίας σημαίνει μόνο ένα πράγμα: απόπειρα απάτης. Η δουλειά του εκτιμητή είναι να περιορίζει τέτοιου είδους απόπειρες.
Θυμάστε το παράδειγμα με τον θερμαστή και το φτυάρι του 40 με 50 εκατοστά; Αν δύο θερμαστές δουλεύουν για τον ίδιο χρόνο με τα ίδια φτυάρια, τότε παράγουν το ίδιο επιπρόσθετο προϊόν. Έτσι, ο μισθός τους θα πρέπει να είναι ο ίδιος. Τι μπορεί να σημαίνει το γεγονός ότι ο μισθός διαφέρει, ας πούμε, γύρω στις δέκα φορές; Αυτό είναι δυνατό σε δύο περιπτώσεις. Στην πρώτη περίπτωση το φτυάρι του θερμαστή που βγάζει 10 φορές περισσότερα χρήματα είναι 10 φορές πιο μεγάλο από το φτυάρι άλλου θερμαστή. Δηλαδή, οι διαστάσεις του έχουν μήκος 2 μέτρα και πλάτος ένα μέτρο (συγκρίνετε έκταση των φτυαριών). Κάποιος από σας τυχόν πιστεύει ότι υπάρχουν τέτοια φτυάρια, και ακόμα περισσότερο ότι κάποιος μπορεί να χειριστεί ένα τέτοιο φτυάρι; Εγώ προσωπικά όχι. Έτσι, ισχύει η δεύτερη περίπτωση. Ο εκτιμητής που υπογράφει τις εντολές εργασίας είναι άτιμος άνθρωπος. Άφησε καταφανείς προσθέσεις και του επέτρεψε να πάρει αδικαιολόγητα χρήματα, δηλαδή εξουσιοδότησε άνιση ανταλλαγή μεταξύ του εργαζομένου και της κοινωνίας.
Στην πραγματική ζωή, τον ρόλο του εκτιμητή παίζουν οι κανόνες της κοινωνίας.
Θεωρείται ότι μία ημέρα δουλειάς ενός ανθρώπου μπορεί να κοστίζει χιλιάδες και δεκάδες χιλιάδες φορές περισσότερο από τη δουλειά ενός άλλου. Δηλαδή, παραδέχεται ότι ένα άτομο μπορεί να παραγάγει μέσα στο ίδιο χρονικό διάστημα δεκάδες χιλιάδες φορές περισσότερο επιπρόσθετο προϊόν από ένα μέσο μέλος της κοινωνίας. Ή ότι το φτυάρι του θερμαστή μπορεί να έχει διαστάσεις περίπου 60 με 33 μέτρα! Δεν είναι παράλογο;
Ο αναγνώστης μπορεί να διαφωνήσει μαζί μου, γιατί το παράδειγμα δεν είναι καλό. Δεν γνωρίζουμε κανένα θερμαστή που έγινε δισεκατομμυριούχος χωρίς να αλλάζει το επάγγελμά του. Καλώς. Τότε ας δούμε πασίγνωστα παραδείγματα.
Κάποιος —για λόγους συγκεκριμενοποίησης, ας τον πούμε Μπιλ— εργάζεται ως προγραμματιστής. Ας υποθέσουμε ότι είναι καλός προγραμματιστής. Ο δεύτερος χαρακτήρας στο παράδειγμά μας, ας τον ονομάσουμε Τζον, και εργάζεται ως χαλυβουργός. Όπως και ο Μπιλ είναι καλός στη δουλειά του. Τα δύο παιδιά λοιπόν δουλεύουν τον ίδιο χρόνο και με όλη τη ψυχή τους, χωρίς σφάλματα στην εργασία.
Σε 10 περίπου χρόνια ο Μπιλ έχει δημιουργήσει δεκάδες προγράμματα, που φυσικά χρειάζονται στο γρήγορα αναπτυσσόμενο κόσμο μας, και από την πώλησή τους κέρδισε, ας πούμε για παράδειγμα, καλώς, ας είναι 100 δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτό θα πει ότι πούλησε κάθε του πρόγραμμα για 10 δισεκατομμύρια το καθένα; Μα όχι, φυσικά όχι. Τα πουλούσε αντί δέκα δολαρίων. Δίκαιη τιμή. Μόνο που το ίδιο πρόγραμμα το πουλούσε περίπου εκατό εκατομμύρια φορές. Επιπλέον, μερικά απ’ αυτά δεν τα πουλούσε για πάντα, αλλά μόνο για έναν χρόνο. Έναν χρόνο αργότερα, ο χρήστης έπρεπε να αγοράσει το πρόγραμμα ξανά, και έναν χρόνο αργότερα και πάλι και ούτω καθεξής. Περίεργο εμπόριο. Το ίδιο προϊόν, πολλές φορές, αλλά ακόμα και στον ίδιο αγοραστή! Πιο πολύ μοιάζει με απάτη σε μία περίπτωση, και στην άλλη με μίσθωση. Εντάξει, ας μην μας εκπλήσσει τίποτα προς το παρόν.
Ας δούμε τα αποτελέσματα της δουλειάς του Τζον μας. Παράγοντας δέκα τόνους χάλυβα την ημέρα, σε δέκα χρόνια, που εργαζόταν επτά ημέρες την εβδομάδα, παρήγαγε 36.500 τόνους μετάλλου, που στην τιμή των 400 δολαρίων ανά τόνο θα είναι 14,6 εκατομμύρια δολάρια. Μείον το κόστος διατήρησης παραγωγής, ο Τζον θα κερδίσει 7,3 εκατομμύρια δολάρια, που είναι 13.698 φορές λιγότερο από το εισόδημα του Μπιλ.
Γιατί συμβαίνει αυτό; Η κοινωνία χρειάζεται τα προγράμματα του Μπιλ 13.698 φορές περισσότερο από το χάλυβα του Τζον; Όχι, δεν είναι αυτό. Απλώς η κοινωνία επιτρέπει στον Μπιλ να πουλάει το προϊόν του πολλές φορές, ενώ στον Τζον δεν το επιτρέπει.
Θα μου πείτε ότι δεν έχω δίκιο. Το ίδιο πρόγραμμα μπορεί να πουληθεί και σε εκατό εκατομμύρια χρήστες, ακόμα και ένα δισεκατομμύριο, αφού μπορούν να το χρησιμοποιούν ταυτόχρονα χωρίς να εμποδίζει ο ένας τον άλλο. Και ένα κομμάτι χάλυβα, ακόμη και δύο άνθρωποι δεν μπορούν να χρησιμοποιούν ταυτόχρονα. Καλώς, αποδέχομαι αυτό το επιχείρημα. Προς το παρόν. Σύντομα θα επανέλθουμε σε αυτό.
Ας υποθέσουμε ότι κάποιος παρήγαγε βελόνες για ράψιμο από το χάλυβα του Τζον. Περίπου 30 δισεκατομμύρια βελόνες. Είναι περίπου 4 βελόνες για κάθε άνθρωπο στη γη. Πρέπει να είναι αρκετό για να καλύψει τις ανάγκες όλων των ανθρώπων. Αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μας. Πώς θα σας φαινόταν αν σήμερα αγοράζατε μια βελόνα και έναν χρόνο μετά ερχόταν ο χαλυβουργός και σας ζητούσε να καταβάλετε ξανά το κόστος του μετάλλου που χρειάστηκε για την παραγωγή της βελόνας; Και δεν θα ερχόταν μόνος του, αλλά παρέα με τον πιεστή που έφτιαξε αυτές τις βελόνες. Και ο πιεστής θα ζητούσε επίσης να πληρώσετε εκ νέου το κόστος της εργασίας του. Α, ώστε δεν θέλετε; Και τότε γιατί στην ίδια κατάσταση πληρώνετε στον Μπιλ;
Γιατί ο Τζον πρέπει να πληρώνει κάθε χρόνο για το δικαίωμα να συνεχίσει να χρησιμοποιεί το πρόγραμμα που παρήγαγε ο Μπιλ, ενώ ο Μπιλ δεν πρέπει να πληρώνει κάθε χρόνο στον Τζον για το δικαίωμα να συνεχίσει να χρησιμοποιεί τα αυτοκίνητα κατασκευασμένα από μέταλλο που παρήγαγε ο Τζον; Θέλει σκέψη, έτσι δεν είναι;
Τώρα ας γυρίσουμε στο επιχείρημα σχετικά με την ικανότητα να χρησιμοποιούμε ταυτόχρονα το προϊόν του Μπιλ. Αυτό το επιχείρημα δικαιολογεί την πολλαπλή πώληση αντιγράφων του προγράμματος του Μπιλ. Και γιατί αυτό το χαρακτηριστικό να αφορά αποκλειστικά και μόνο το προϊόν του κ. Μπιλ;
Πάρτε, για παράδειγμα, έναν άνθρωπο που τον λένε, ας πούμε, Τόμας. Ο Τόμας είναι καλλιτέχνης. Το προϊόν που παράγει είναι πίνακας. Η σύγχρονη τεχνολογία επιτρέπει να δημιουργήσουμε εκατομμύρια αντίγραφα από αυτόν τον πίνακα, όπως και από τα προγράμματα του Μπιλ, και να τα χρησιμοποιούμε ταυτόχρονα, όπως και τα προγράμματα του Μπιλ. Πες μου, αγαπητέ αναγνώστη, πόσες φορές μπορεί ο Τόμας να πουλήσει τον πίνακά του; Μία ή εκατό εκατομμύρια;
Εάν δυσκολεύεσαι, μπορώ να σε βοηθήσω. Ο Τόμας μπορεί να πουλήσει τον πίνακα μόνο μία φορά. Επιπλέον, αν ο Τόμας θα προσπαθήσει να πουλήσει το αντίγραφο στην τιμή του πρωτοτύπου, η κοινωνία θα έχει κάθε νόμιμο δικαίωμα να τον μηνύσει για απάτη.
Τι συμβαίνει λοιπόν; Αυτό που επιτρέπεται στον ταλαντούχο Μπιλ δεν επιτρέπεται στον εξίσου ταλαντούχο Τόμας. Και γιατί; Η απάντηση είναι προφανής. Είναι παραλογισμός. Και αυτός ο παραλογισμός προέρχεται από τον παραλογισμό των καθιερωμένων κανόνων ανταλλαγής που επιβάλλονται από την κοινωνία στους παραγωγούς.
Ο Μπιλ έγινε δισεκατομμυριούχος όχι επειδή παρήγαγε και πούλησε περισσότερο προϊόν από τον Τζον. Όχι επειδή το προϊόν του είναι τόσο ξεχωριστό ή μοναδικό που κανένας άλλος δεν θα μπορούσε να το παράγει. Αν δεν ήταν ο Μπιλ, το ίδιο θα έκανε κάποιος άλλος.
Δεν ήταν ο Μπιλ αυτός που δημιούργησε ανάγκη για το προϊόν του. Πριν από δέκα χρόνια δεν θα υπήρχε ζήτηση και δεν θα κόστιζε απολύτως τίποτα. Είναι η κοινωνία που δημιούργησε τους υπολογιστές που έχουν ανάγκη από λογισμικό. Είναι η κοινωνία που δημιούργησε επιστήμες και θεωρίες, βάσει των οποίων ο Μπιλ δημιουργούσε το δικό του προϊόν, το δημιουργούσε με τη διάνοιά του, η οποία η ίδια δεν είναι παρά ένα προϊόν της κοινωνίας.
Επιστροφή στο μέλλον. Με το κομμάτι ή με την ώρα;
Ας γυρίσουμε όμως από τους υπολογιστές και το λογισμικό στα βέλη και γουρούνια στην κοινωνία ελεύθερων και ίσων.
Αν και μπορεί να φανεί παράξενο, θα επιστρέψουμε για να προσπαθήσουμε να καταλάβουμε ποια θα πρέπει να είναι η πραγματική αναλογία της αξίας του πνευματικού προϊόντος του Μπιλ και του κοινού µετάλλου του Τζον.
Ας πούμε ότι έχουμε ένα χωριό στο οποίο ζουν μόνο δύο οικογένειες, του κυνηγού και του σιδηρουργού. Ο σιδηρουργός βγάζει μετάλλευμα, παράγει μέταλλο και φτιάχνει 2 ολόκληρα βέλη την ημέρα, που τα πουλάει στον κυνηγό γουρουνιών, ας πούμε, αντί 25 νομισμάτων το ένα. 2 βέλη επί 25 νομίσματα ίσον 50 νομίσματα. Ο κυνηγός, για να σκοτώσει δύο αγριογούρουνα χρειάζεται δύο βέλη. Οι οικογένειες για να επιβιώσουν χρειάζονται από ένα αγριογούρουνο την ημέρα.
Το πρωί ο κυνηγός αγοράζει από τον σιδηρουργό δύο βέλη αντί 50 νομισμάτων, το βράδυ του πουλάει ένα αγριογούρουνο για 50 νομίσματα. Το αποτέλεσμα; Οι οικογένειες του σιδερά και του κυνηγού το βράδυ έχουν το απαραίτητο για την επιβίωσή τους αγριογούρουνο. Ο κυνηγός έχει επίσης 50 νομίσματα. Ο σιδεράς έχει δύο βέλη που έφτιαξε σήμερα. Τα βέλη αυτά θα τα αγοράσει ο κυνηγός το επόμενο πρωί αντί 50 νομισμάτων, και ο κύκλος επαναλαμβάνεται. Αυτό μπορεί να κρατήσει πολύ καιρό, γιατί η ανταλλαγή είναι ισότιμη και δίκαιη.
Μια ωραία πρωία όμως ο σιδεράς λέει στον κυνηγό: «Ξέρεις, κυνηγέ μου, δεν θα σου πουλάω πια τα βέλη μου για 25 νομίσματα. Η δουλειά μου θέλει σκέψη, δεν είναι σαν τη δική σου. Εσύ είσαι ένας άγριος κυνηγός που τρέχει μέσα στο δάσος ψάχνοντας αγριογούρουνα, οποιοσδήποτε μπορεί να το κάνει. Ενώ εγώ έχω γνώσεις σε μεταλλουργία, επεξεργασία μετάλλων και μεταλλωρυχεία. Είναι αδύνατο να συγκριθούν οι δεξιότητές μας. Και γι’ αυτό από τώρα και στο εξής θα αγοράζεις κάθε βέλος όχι αντί 25 νομισμάτων, αλλά αντί 50». Ξαφνιάστηκε λίγο ο κυνηγός, αλλά τι να κάνει; Ο σιδηρουργός είναι μονοπωλητής. Έβγαλε από την τσέπη 100 νομίσματα (ακόμα άλλο ένα ερώτημα: από πού να έβρισκε αυτά τα επιπλέον πενήντα νομίσματα; Αλλά αφού το θέμα μας δεν είναι αυτό, ας πούμε, είναι οικονομίες του κυνηγού) και αγόρασε δύο βέλη. Ο σιδηρουργός πήρε 100 νομίσματα, δύο φορές περισσότερο από το συνηθισμένο. Και ενθουσιάστηκε. Επιτέλους, η ιδιαίτερα πνευματική εργασία του είχε εκτιμηθεί! Πόσο κράτησε ο ενθουσιασμός του όμως; Μέχρι το βράδυ. Μέχρι που πείνασε και πήγε στον κυνηγό.
Τότε ο κυνηγός του είπε: «Εγώ είμαι γενναίος κυνηγός, κυνηγάω αγριογούρουνα στη βροχή και στο κρύο, κερδίζοντας τα προς το ζην μου με κόπο και ιδρώτα στη ζούγκλα. Επίσης, είμαι καλός σκοπευτής, ο πρωταθλητής του χωριού στην τοξοβολία, καθώς κανείς στο χωριό, εκτός από μένα, δεν ξέρει να το κάνει καθόλου. Με λίγα λόγια, από τώρα και στο εξής δεν θα σου πουλάω γουρούνια για 50 νομίσματα. Τώρα θα το αγοράζεις για 150 νομίσματα. Ή θα πεθάνεις από την πείνα, δυστυχισμένε!» Και τι μπορεί να κάνει ο σιδηρουργός; Τίποτα. Έτσι έβγαλε από την τσέπη 100 νομίσματα που πήρε το πρωί από τον κυνηγό, πρόσθεσε άλλα 50, και αγόρασε ένα γουρούνι για 150 νομίσματα, αλλά το πρωί για τα βέλη του ζήτησε 200 νομίσματα για τα δύο.
Πόσον καιρό μπορεί να κρατήσει μια τέτοια κατάσταση; Μάλλον επ’ αόριστον. Αρκεί να τους φτάνουν νομίσματα σε κυκλοφορία. Παρεμπιπτόντως, η κατάσταση όταν η νομισματική αξία του προϊόντος αυξάνεται, στη σύγχρονη γλώσσα, ονομάζεται πληθωρισμός. Ή αλλιώς υποτίμηση του νομίσματος. Δεν είναι όμως του παρόντος.
Τι μας δείχνει αυτό το παράδειγμα; Ότι δεν έχει σημασία πόσα νομίσματα θα βάλουμε στη διαδικασία ανταλλαγής δύο προϊόντων. Ο αριθμός νομισμάτων δεν αποτελεί το κόστος ― είναι μόνο έκφραση αυτού του κόστους σε κάποιες μονάδες ανταλλαγής. Το κόστος δεν είναι παρά μόνο αναλογία χρόνου για την παραγωγή μονάδας προϊόντος. Στην περίπτωσή μας, μεταξύ γουρουνιών και βελών. Για να διατηρηθεί η σταθερότητα της οικονομίας σημαντικό είναι μόνο η ανταλλαγή να παραμένει ισότιμη. Δηλαδή, να συμπίπτουν οι αναλογίες χρόνου απαραίτητου για την παραγωγή ανταλλασσόμενων προϊόντων.
Θυμάστε πώς ονομάσαμε το νόμισμα-κοχύλι σε ένα από τα προηγούμενα παραδείγματά μας; Το ονομάσαμε ακριβώς έτσι: μέρα εργασίας. Δεν έχει σημασία ποιανού μέρα εργασίας είναι πιο πνευματική ή πιο επικίνδυνη. Σημασία έχει ότι είναι το ίδιο χρονικό διάστημα, πράγμα που σημαίνει ότι εκφράζει το ίδιο κόστος προϊόντος που παράγεται κατά τη διάρκεια αυτής της μέρας εργασίας.
Και η παραγωγικότητα δεν μετράει, θα μπορούσε να με ρωτήσει ο προσεκτικός αναγνώστης. Δεν μετράει, θα απαντήσω στον προσεκτικό αναγνώστη. Αν η δουλειά του εργαζομένου είναι σε μεγάλη ζήτηση στην κοινωνία, δηλαδή, αν η κοινωνία δεν μπορεί να κάνει χωρίς αποτέλεσμα αυτής της δουλειάς, η παραγωγικότητα σε αυτή την συγκεκριμένη περίπτωση δεν έχει σημασία. Επαναλαμβάνω, σε αυτή την συγκεκριμένη περίπτωση, όχι σε όλες γενικώς.
Ας εξετάσουμε και αυτό το θέμα στο παράδειγμα. Πώς να λειτουργεί η οικονομία του χωριού για να επιβιώσει σε περίπτωση διαφορετικής παραγωγικότητας;
Ας υποθέσουμε ότι στην τελευταία περίπτωση στο χωριό μένουν όχι δύο, αλλά έξι οικογένειες: δύο κυνηγοί, δύο σιδηρουργοί και δύο αγγειοπλάστες. Επιπλέον, οι σιδηρουργοί έχουν διαφορετική παραγωγικότητα.
Τι παραμένει αμετάβλητο; Αμετάβλητη παραμένει η ανάγκη για τα γουρούνια. Κάθε οικογένεια για την επιβίωση χρειάζεται ένα γουρούνι την ημέρα. Επομένως, για να μπορέσει να υπάρξει σταθερά το χωριό, η οικονομία του πρέπει να παράγει τουλάχιστον έξι γουρούνια την ημέρα.
Οι αγγειοπλάστες φτιάχνουν αγγεία και δεν συμμετέχουν άμεσα στην παραγωγή γουρουνιών. Αλλά παράγουν προϊόν με ζήτηση από την κοινωνία που το χρειάζεται. Γι’ αυτό, η κοινωνία πρέπει να παράγει γουρούνια και για αυτούς.
Ας υποθέσουμε ότι κάθε κυνηγός μπορεί να πιάσει τρία γουρούνια την ημέρα αν έχει βέλη.
Τώρα περνάμε στους σιδηρουργούς που παράγουν τα βέλη. Ο ένας σιδηρουργός παράγει την ημέρα τέσσερα βέλη, και ο άλλος μόνο δύο.
Όπως και στο προηγούμενο παράδειγμα, ένα γουρούνι κοστίζει 50 νομίσματα. Σε ποια τιμή μπορεί να πουλάει ο δεύτερος, λιγότερο γρήγορος, σιδεράς; Στην ίδια, 25 νομίσματα το καθένα. Διαφορετικά, το βράδυ δεν θα έχει λεφτά να αγοράσει το γουρούνι του και θα πεθάνει από την πείνα, και μαζί του θα πεθάνει ακόμη μία οικογένεια, που επίσης δεν είχε το γουρούνι της, αφού οι κυνηγοί δεν είχαν αρκετά βέλη.
Σε ποια τιμή θα πρέπει να πουλάει τα βέλη ο πιο γρήγορος σιδεράς; Διαβάστε τι έγραψα πιο πάνω. Ο σιδεράς δούλεψε μία εργάσιμη ημέρα. Έτσι, κέρδισε το ίδιο με τον δεύτερο. Για τον σιδερά με μεγαλύτερη παραγωγικότητα η τιμή των βελών είναι 50 δια 4 ίσον 12,5 νομίσματα ανά βέλος.
Έτσι, στο σταθερό σύστημα, η πληρωμή πρέπει να γίνεται ΜΕ ΤΗΝ ΩΡΑ. Και το παραγόμενο προϊόν πρέπει να ΕΧΕΙ ΖΗΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ. Αν ο σιδηρουργός δεν έφτιαχνε βέλη, για παράδειγμα, αλλά σφαίρες για Καλάσνικοφ, τα οποία δεν χρειάζονται στην κοινωνία, το αποτέλεσμα της εργασίας του δεν θα είχε καθόλου ζήτηση. Άρα, αυτή η μέρα εργασίας του δεν υπολογίζεται, γιατί δεν συμμετείχε στην ωφέλιμη για την κοινωνία παραγωγή εκείνη την ημέρα.
Μας φαίνεται πλήρης ασυναρτησία η ανάγκη πληρωμής με την ώρα για την εργασία κοινής ωφελείας. Πλήρης ασυμφωνία προς την πραγματικότητα της σύγχρονης ζωής. Το θέμα είναι απλό. Προσπαθούμε να καταλάβουμε ποιες είναι οι αρχές λειτουργίας της παραγωγής στην κοινωνία ελεύθερων και ίσων. Της παραγωγής που βασίζεται στην ισότιμη ανταλλαγή. Πώς πρέπει να λειτουργεί η κοινωνία για να μην μπορούν οι κρίσεις να συμβαίνουν για τους λόγους που περιέχονται στους νόμους λειτουργίας της κοινωνίας. Ας ονομάσουμε τους λόγους αυτούς υποκειμενικούς. Σε αντίθεση με τους αντικειμενικούς λόγους, όπως οι κατακλυσμοί, παγκόσμια ξηρασία, εποχές παγετώνων, πτώσεις αστεροειδών και άλλες καθολικές καταστροφές. Τώρα, ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε πώς ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ η κοινωνία, καθώς οι τυπικές απόψεις μας είναι απόψεις πάνω στην σημερινή κοινωνία που υπάρχει πραγματικά. Η ίδια η ύπαρξη κρίσεων στην κοινωνία μας αναγκάζει να καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι η οργάνωσή της είναι λανθασμένη.
Προφανώς, η πηγή των κρίσεων είναι η ανορθολογική διαχείριση των πόρων. Και η μη αποτελεσματική διαχείριση οφείλεται στην ανορθολογική κατανομή των πόρων. Και η κατανομή των πόρων είναι ανορθολογική, επειδή δεν τηρείται η αρχή της ισοτιμίας στις ανταλλαγές μεταξύ παραγωγών.
Ο παραλογισμός της κατάστασης είναι ότι ο σκοπός της σημερινής οικονομίας δεν είναι η ανταπόκριση στις ανάγκες μελών της κοινωνίας (και μέσα από αυτό και στις ανάγκες όλης της κοινωνίας), αλλά μια αφηρημένη έννοια που ονομάζεται κέρδος.
Στο παράδειγμά μας, ένας Μπιλ απέκτησε τεράστιους πόρους που με τίποτα δεν τι κέρδισε με ΤΟΝ ΚΟΠΟ του. Του ΔΙΑΝΕΜΗΘΗΚΑΝ από την κοινωνία για άγνωστους λόγους. Φυσικά, μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο Μπιλ θα χρησιμοποιήσει αυτούς τους πόρους προς όφελος της κοινωνίας. Δηλαδή, ορθολογικά. Έτσι, οι πόροι που είχαν αφαιρεθεί θα ωφελήσουν και πάλι την κοινωνία, επομένως δεν θα υπάρξουν διαδικασίες κρίσης που σχετίζονται με την έλλειψη πόρων. Υπάρχουν, όμως, δύο βασικά ερωτήματα. Καταρχάς, αν ο Μπιλ έχει αλτρουιστικές τάσεις να ωφελήσει την κοινωνία, και κατά δεύτερον, ακόμη και αν τις έχει, αν έχει κοινή λογική για να τους εφαρμόσει σωστά; Και επειδή στην κοινωνία υπάρχουν πολλοί σαν τον Μπιλ, δηλαδή, μεταφορικά, εκείνοι που το μέγεθος του φτυαριού τους δεν αντιστοιχεί στο μισθό τους, το θέμα της ορθολογικής κατανομής των πόρων είναι πολύ σοβαρό.
Θεωρητικά, υπάρχει ένας τρόπος για να ξεφύγουμε από αυτόν τον τρόπο απόσυρσης των πόρων από τον κύκλο εργασιών κοινής ωφελείας. Ο τρόπος αυτός είναι η κατάργηση του απρόσωπου χαρακτήρα του χρήματος ο οποίος οδηγεί στην άνιση ανταλλαγή. Και ως εκ τούτου, η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας.
Κομμουνιστές, εμπρός!
«Μπα!» – Θα πει εδώ ο αναγνώστης – «Εσείς, φίλε μου, είστε κομμουνιστής!»
Να συζητήσουμε αυτό το θέμα ξεχωριστά. Πράγματι, την αφοσίωσή μου στην κομμουνιστική ιδεολογία ούτε την αρνούμαι ούτε την επιβεβαιώνω.
Ας καθορίσουμε τους όρους. Τι είναι ο κομμουνισμός; Αν ζητήσω τον αναγνώστη να μου αναφέρει αμέσως την πιο κομμουνιστική χώρα στον κόσμο, και μέσα σ’αυτήν, την πιο κομμουνιστική οργάνωση, πιθανότατα θα αναφέρει την Κίνα και το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας. Εγώ όμως δε θα ισχυριζόμουν αυτό. Τέτοιος χαρακτηρισμός θα κολάκευε τη ματαιοδοξία των Κινέζων συντρόφων μας, αλλά δεν θέλω να παραποιώ την αλήθεια. Ιδού γιατί. Ο κομμουνιστής είναι ένας άνθρωπος που αρνείται την ατομική ιδιοκτησία. Και η ατομική ιδιοκτησία στην Κίνα σήμερα επιτρέπεται. Σημαντικές είναι οι πράξεις και όχι η ρητορική. Έργα και όχι λόγια.
Τότε, ποιος είναι σήμερα ο πιο κομμουνιστής; Ο αναγνώστης στην αρχή δεν θα το πιστέψει, αλλά η πιο κομμουνιστική χώρα στον κόσμο σήμερα είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Και η πιο κομμουνιστική οργάνωση, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα Αποθεμάτων των ΗΠΑ. Θα δικαιολογήσω την άποψή μου. Ο κομμουνιστής, επαναλαμβάνω, είναι αυτός που αρνείται την ατομική ιδιοκτησία. Ποια μορφή μπορεί να έχει η άρνηση της ατομικής ιδιοκτησίας; Για παράδειγμα, η Πανρωσική Κεντρική Εκτελεστική Επιτροπή του κόμματος των Μπολσεβίκων στις 20 Αυγούστου 1918 εξέδωσε το διάταγμα «Περί κατάργησης της ατομικής ιδιοκτησίας». Αυτό είναι οργανωτική και νομική μορφή της άρνησης. Τα πάντα επίσημα και, αυτό που μου αρέσει, όλα δίκαια. Όλοι είναι ίσοι.
Όταν κάπου μέσα στο συνωστισμό του μετρό ο πορτοφολάς τραβά το πορτοφόλι σας, είναι επίσης μια μορφή άρνησης της ατομικής ιδιοκτησίας. Μπορεί να μην είναι οικουμενική, αλλά εξίσου δυσάρεστη. Ακόμη πιο δυσάρεστη διαδικασία άρνησης της ατομικής ιδιοκτησίας είναι η ληστεία. Αυτά λοιπόν είναι ασήμαντα πράγματα. Το φαινόμενο επιθέσεων επιδρομέων σε εταιρείες δεν είναι επίσης τίποτα άλλο παρά άρνηση της ατομικής ιδιοκτησίας, αλλά σε μεγαλύτερη κλίμακα
Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι οι κομμουνιστικοί θεσμοί δημιουργήθηκαν μόνο μετά τη δημοσίευση των θεωριών του Καρλ Μαρξ. Αυτό σίγουρα δεν είναι ορθό. Οι πρώτοι κομμουνιστικοί θεσμοί καθιερώθηκαν τον 11ο αιώνα από τους Ναΐτες, που είναι πιο γνωστοί ως Τάγμα των Ιπποτών του Ναού.
Ήταν οι Ναΐτες εκείνοι που πρώτοι στον ευρωπαϊκό πολιτισμό ανακάλυψαν, και το σημαντικότερο, έθεσαν σε μαζική κυκλοφορία το ανώνυμο χρήμα και το τραπεζικό σύστημα ως θεσμό που υποστηρίζει αυτή την κυκλοφορία.
Η Τράπεζα είναι ένας από τους πιο αποτελεσματικούς θεσμούς άρνησης ατομικής ιδιοκτησίας. Οι τράπεζες εξ ορισμού δεν ασχολούνται με την παραγωγή. Ο κύριος στόχος των τραπεζών είναι η απαλλοτρίωση της ατομικής ιδιοκτησίας. Οι τράπεζες αναλαμβάνουν με επιτυχία αυτό το έργο για περισσότερα από χίλια χρόνια της ευρωπαϊκής ιστορίας.
Η έκδοση νομίσματος που οδηγεί στον πληθωρισμό επίσης αποτελεί μια πράξη άρνησης της ατομικής ιδιοκτησίας όλων όσοι χρησιμοποιούν αυτό το είδος χρήματος, από το κέντρο έκδοσης. Πρόκειται για μια μορφή κομμουνιστικής δραστηριότητας με οικουμενικό χαρακτήρα, καθώς αφορά όλους τους πολίτες του κράτους. Και στην περίπτωση του δολαρίου, ολόκληρο τον κόσμο, λόγω της παγκόσμιας εξάπλωσης του νομίσματος. Δεν είναι τυχαίο, ότι τόσες πολλές προσπάθειες έχουν γίνει για να επιτευχθεί αυτός ο παγκόσμιος χαρακτήρας.
Δεν χρειάζεται να ψάξουμε πολύ για πραγματικό υλικό στην επιβεβαίωση αυτής της δήλωσης. Οι ΗΠΑ παράγουν το 20% της παγκόσμιας παραγωγής. Και καταναλώνουν το 40%. Ο νόμος του Λομονόσοφ-Λαβουαζιέ δεν έχει ακυρωθεί.
Έτσι καταλήγουμε στο συμπέρασμα, είτε μας αρέσει είτε όχι, ότι η πιο κομμουνιστική οργάνωση του σύγχρονου κόσμου είναι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα Αποθεμάτων των ΗΠΑ. Αν είμαι κομμουνιστής, τότε μπορεί να θεωρηθεί ότι κάρφωσα τους συντρόφους μου. Να ένα ενδιαφέρον λινκ για το βίντεο, που ρίχνει κάποιο φως σε πρακτικές που επικρατούν στους συντρόφους από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα: http://www.youtube.com/watch?v=GYNVNhB-m0o&list=LLmbs1qE1pVegswa0w6OpCdA&index=2&feature=plpp_video, λινκ για το βίντεο σχετικά με την τύχη τρισεκατομμυρίων δολαρίων, ένας Θεός το ξέρει. Παρακαλώ να σημειώσετε ότι δεν έρχεται σε αντίθεση με το νόμο.
Και πώς εξηγείται η αδυσώπητη μάχη της Αμερικής ενάντια στον κομμουνισμό, θα ρωτήσει ο αναγνώστης.
Η μεσαιωνική αγορά κάθε λίγο και λιγάκι γέμιζε με φασαρία, φωνές και βαβούρα. Η αγορά κυνηγούσε τον κλέφτη. Ποιος μέσα σε αυτή την αναταραχή φώναζε πιο δυνατά: «Σταματήστε τον κλέφτη!»; Πιο δυνατά από όλους φώναζε, βέβαια, ο κλέφτης. Έτσι είναι πιο εύκολο να επιβιώσει.
Ο Καρλ Μαρξ με το έργο του είχε προσελκύσει υπερβολική προσοχή στο θέμα. Η θεωρία του Μαρξ είναι επιβλαβής από την άποψη των συναδέλφων-πατρικίων, γιατί αποκαλύπτει την ουσία του θέματος και εξηγεί στα ψώνια την πραγματική τους θέση, κάτι που δημιουργεί κίνδυνο λήψης μέτρων από τη μεριά τους. Φυσικά, από την άποψη των συναδέλφων-κομμουνιστών από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα είναι εξαιρετικά επιβλαβές δόγμα, που εντελώς ακατάλληλα γνωστοποιήθηκε.
Ευφυείς εφευρέσεις του ανθρώπινου νου
Σίγουρα το ανώνυμο χρήμα πρέπει να θεωρηθεί ευφυέστατη εφεύρεση. Δεν είναι απολύτως σαφές αν αρχικά σχεδιάστηκε ως εργαλείο κομμουνιστικής αφαίρεσης ή στη συνέχεια προσαρμόστηκε για το σκοπό αυτό. Όσον αφορά το αποπροσωποποιημένο χρήμα, χωρίς αμφιβολία, εφευρέθηκε ακριβώς ως μέσο αφαίρεσης.
Αλήθεια, πόσο πιο εύκολο γίνεται το ζήτημα εκμετάλλευσης δούλων με το σύστημα έκδοσης ανώνυμου νομίσματος. Δεν χρειάζεται πια κανένας θεσμός καταναγκασμού. Δεν χρειάζεται επίσης να φροντίζουν τον σκλάβο. Ας το κάνει ο ίδιος. Ας αναγκάζει τον εαυτό του να δουλεύει ο ίδιος, ας εξασφαλίζει τον εαυτό του ο ίδιος, ας ανησυχεί για τη βελτίωση της απόδοσης της εργασίας του ο ίδιος.
Επεμβαίνοντας, με την βοήθεια ανώνυμου χρήματος, στην ανταλλαγή παραγόμενων προϊόντων μεταξύ των σκλάβων, ο πατρίκιος έχει μόνο να παίρνει τους τόκους, το μέγεθος των οποίων εξαρτάται μόνο από την επιθυμία του! Όλες οι ευφυείς ιδέες είναι απλές.
Η παγκοσμιοποίηση είναι ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα για την τάξη των πατρικίων. Όσο πιο κοινωνικοποιημένη γίνεται η παραγωγή προϊόντος, τόσο περισσότερες είναι η ανταλλαγές στο στάδιο της παραγωγής του. Τόσο περισσότερες είναι οι δυνατότητες για την αφαίρεση ιδιοκτησίας.
Αλλά υπάρχει και μια άλλη εφεύρεση, χωρίς την οποία η ορθή λειτουργία του συστήματος νομιμοποιημένης δουλείας δεν θα ήταν δυνατή. Είναι ο θεσμός της κληρονομίας ιδιοκτησίας.
Στην πραγματικότητα, ο θεσμός της κληρονομίας είναι απλώς μια συνέπεια του ανώνυμου χρήματος, προκύπτει άμεσα από την ιδιότητα ανωνυμίας του χρήματος. Όταν δεν έχει σημασία ποιος κέρδισε τα χρήματα, τόσο η ανωνυμία του χρήματος όσο και ο θεσμός της κληρονομίας που προκύπτει από αυτήν είναι παραλογισμός.
Αλήθεια, όταν δίνω στην κοινωνία το προϊόν που παρήγαγα, τι παίρνω από την κοινωνία; Παίρνω χρήματα, το αντίτιμο της αξίας του προϊόντος μου. Αυτό το ομόλογο της κοινωνίας, η εγγύηση ότι με το πρώτο αίτημά μου θα μου επιστραφεί ένα προϊόν, ισότιμο με εκείνο που της έδωσα. Γιατί πρέπει το ομόλογο να είναι ανώνυμο, πληρωτέο στον κομιστή; Η ανωνυμία επιτρέπει στον καθένα να πάρει αυτό που ανήκει μόνο σε μένα. Αυτό είναι το πρώτο πράγμα. Δεύτερον, η ανωνυμία επιτρέπει την έκδοση χρήματος για αυτό το αντίτιμο της αξίας ΧΩΡΙΣ ΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ της ίδιας αξίας, η οποία δημιουργεί πληθωρισμό, που υποτιμά το ομόλογο της κοινωνίας (το χρήμα) που έχω, και έτσι αφαιρεί ένα μέρος του προϊόντος μου υπέρ του κέντρου έκδοσης ή κάποιου άλλου κατά τη διακριτική ευχέρεια του κέντρου.
Ένα πολύ σημαντικό συμπέρασμα είναι ότι αν δεν θέλουμε να μας ληστεύουν, δεν πρέπει να επιτρέπουμε την έκδοση χρήματος —αντιτίμου της αξίας— χωρίς παραγωγή της αξίας. Δηλαδή η έκδοση νομίσματος είναι δικαίωμα του παραγωγού προϊόντος, και όχι οποιουδήποτε κέντρου.
Στο παράδειγμά μας με το προϊστορικό χωριό, κάθε παραγωγός έχει δημιουργήσει ένα προϊόν που αξίζει ένα κοχύλι. Τέσσερις παραγωγοί παρήγαγαν το προϊόν και ταυτόχρονα και το αντίτιμο του προϊόντος αυτού, τέσσερα κοχύλια. Είναι σημαντικό να απαντήσουμε σωστά την ερώτηση: τι να κάνουμε με αυτά τα τέσσερα κοχύλια; Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε ότι, προκειμένου να εξασφαλίσουμε την κυκλοφορία αγαθών και να αποφύγουμε την άνιση ανταλλαγή, όλα τα χρήματα πρέπει να κατανέμονται μεταξύ των παραγωγών των προϊόντων ανάλογα με το παραγόμενο προϊόν.
Με άλλα λόγια, όλα τα χρήματα που εκδίδονται σε κυκλοφορία πρέπει να καταλήγουν στους λογαριασμούς μας. Ασχολείστε με παραγωγική εργασία; Και έχετε λάβει ποτέ σας δολάρια στους λογαριασμούς από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ; Ορίστε, αυτό είναι η κύρια αιτία της κρίσης.
Δεν θέλω να πω ότι οι λόγοι που σας ανέφεραν πριν δεν είναι αλήθεια. Δεν είναι όμως η πλήρης αλήθεια. Είναι μόνο ένα μέρος της αλήθειας, και πιθανότερα μόνο το αποτέλεσμα της κύριας αιτίας.
Ποιος φταίει και τι να κάνουμε;
Το ερώτημα «ποιος φταίει» δεν έχει πλέον νόημα. Φταίνε οι πατρίκιοι-κομμουνιστές, που έχουν μετατρέψει το σύστημα ανοιχτής δουλείας στο σύστημα κρυφής δουλείας. Στο σύστημα απόλυτης άρνησης της ιδιωτικής περιουσίας κάθε παραγωγού.
Πώς πρέπει να οργανώσουμε τα πράγματα για να αποφύγουμε κρίσεις όπως η σύγχρονη;
ΒΑΣΙΚΟΣ ΟΡΟΣ: απαγορεύεται η άνιση ανταλλαγή, σε οποιαδήποτε μορφή.
Όλα τα υπόλοιπα προκύπτουν από αυτό. Πρώτον, τα χρήματα δεν πρέπει να είναι ανώνυμα. Η έκδοση νομίσματος πρέπει να γίνεται μόνο από τους παραγωγούς για το ποσό που αντιστοιχεί στην αξία του παραγόμενου προϊόντος. Όλη η έκδοση πρέπει να κατανέμεται μεταξύ των παραγωγών ανάλογα με την ποσότητα του παραγόμενου προϊόντος.
Ως εκ τούτου, απαγορεύεται ο θεσμός κληρονομίας αγαθών, αφού δεν είναι τίποτα άλλο πάρα άνιση ανταλλαγή.
Αυτός ο όρος είναι μάλλον λιγότερο αποδεκτός για μας, τα κοινά ψώνια. Επειδή φαίνεται να επιδεινώνει την όχι και τόσο λαμπερή μας θέση.
Αυτό όμως είναι επίσης απάτη. Δεν μπορεί να την επιδεινώσει (έστω και μόνο επειδή δεν μπορεί να γίνει χειρότερη). Στην πραγματικότητα, σε μία ορθολογικά οργανωμένη κοινωνία θα επιδεινώσει μόνο τη θέση των κομμουνιστών πατρικίων, αυτών των ανήθικων υποκριτών καραγκιοζοπαιχτών, και διαφημιστικών τους μαριονετών.
Η θέση του υπόλοιπου πληθυσμού με την απελευθέρωσή του από τη δουλεία μπορεί μόνο να βελτιωθεί. Γιατί σε αυτή την περίπτωση, κάθε παραγωγός θα μπορέσει να καταναλώνει όλο το παραγόμενο προϊόν, και όχι μόνο ένα μικρό μέρος του, όπως μας επιτρέπουν σήμερα.
Η επανάσταση εναντίον της δουλειάς θα βελτιώσει τη θέση της πλειονότητας του πληθυσμού με δύο τρόπους. Πρώτον, γιατί ο καθένας θα μπορέσει να καταναλώνει όλα αυτά που παράγει. Και δεύτερον, και ίσως πιο σημαντικό, διότι οι πόροι της κοινωνίας θα αρχίζουν να χρησιμοποιούνται ΟΡΘΟΛΟΓΙΚΑ.
Γιατί ορθολογικά, και τι θα πει ορθολογικά; Επιτρέψτε μου σε αυτό το σημείο μια παρέκβαση.
Έχετε δει ποτέ να βρίσκεται θησαυρός; Ξέρετε, όταν το βλέπω, νιώθω ανάμικτα συναισθήματα. Κατ’ αρχάς, βέβαια, είμαι ευτυχής για την εύρεση. Τι ευτυχία! Όμως, αισθάνομαι επίσης γνήσια πικρία για όλη την ανθρωπότητα.
Αφού η κοινωνία έχει στερηθεί το περιεχόμενο του θησαυρού που έτσι άσκοπα θάφτηκε. Δηλαδή, δεν το χρησιμοποιούσε κανένας. Ο πόρος αντί να βοηθήσει στην περαιτέρω ανάπτυξη, απλώς αποσύρθηκε από την κυκλοφορία. Έπαψε να συμμετέχει στην περαιτέρω αύξηση της προστιθέμενης αξίας.
Είναι άκρως ανορθολογικό να επιτρέπουμε σε ένα μικρό μέρος της κοινωνίας να ελέγχει βασικούς πόρους της ανθρωπότητας. Αυτό θέτει υπό αμφισβήτηση την ίδια την ύπαρξη του ανθρώπου ως βιολογικού είδος.
Είτε θα πεθάνουμε αναπόφευκτα από οποιονδήποτε παγκόσμιο κατακλυσμό, είτε θα επιστρέψουμε τον έλεγχο πόρων στην κοινωνία και θα δώσουμε στον εαυτό μας και στους απογόνους μας την δυνατότητα επιβίωσης. Και πριν έρθει ο κατακλυσμός, ας δώσουμε στον εαυτό μας την ευκαιρία για μια αξιοπρεπή ζωή.
Θα μπορούσα να αναφέρω αμέτρητα παραδείγματα ανορθολογικής δομής της σύγχρονης ζωής.
Αυτή η διαβόητη αρχή προγραμματισμένης χειροτέρευσης. Όταν ο παραγωγός εκ προθέσεως λαμβάνει μέτρα για πρόωρη φθορά του προϊόντος. Μπορούμε να θυμηθούμε την «επιτροπή 1000 ωρών» που δημιουργήθηκε το 1925 και ακόμα υπάρχει, αν και έχει αλλάξει πολλά ονόματα. Ο κύριος σκοπός αυτής της επιτροπής είναι να καίγονται οι λάμπες στα σπίτια μας όσο το δυνατόν γρηγορότερα.
Είναι και το θέμα της «χρυσής» νεολαίας που μας έχει πλήξει μέχρι θανάτου. Όταν οι απόγονοι διάσημων οικογενειών σπαταλούν την ζωή τους μπροστά στα μάτια όλων των τίμιων ανθρώπων και ανοιχτά κοροϊδεύουν την κοινή λογική και τα συναισθήματα δισεκατομμυρίων τίμιων εργαζομένων.
Τεράστιες περιουσίες γίνονται σκόνη και στάχτη, ενώ την ίδια στιγμή δεν έχουμε επαρκείς πόρους για να λύνουμε επίκαιρα προβλήματα. Προβλήματα που σε μεγάλο βαθμό οφείλονται στην ανίκανη διαχείριση προγόνων αυτών των «χρυσών» απογόνων. Και πόσο ακόμα θα ανεχτούμε αυτό;
Αλλά τα κόλπα των «χρυσών» είναι απλώς αθώες παιδικές φάρσες σε σύγκριση με αυτό που κάνουν οι πρόγονοί τους κρατώντας τα ηνία της κυβέρνησης.
Έχεις σκεφτεί ποτέ, αναγνώστη, γιατί συμβαίνουν πόλεμοι; Και πάλι, τολμώ να πω, ο στόχος κάθε πολέμου είναι η αφαίρεση υλικών πόρων, είτε άμεσα, είτε έμμεσα, καθώς και η δημιουργία ευνοϊκού περιβάλλοντος για την αύξηση του μεγέθους της αφαίρεσης. Ένας κοινός παραγωγός σε όποια αντιμαχόμενη πλευρά και αν ανήκει, χάνει, ανεξάρτητα από την έκβαση του πολέμου. Τους πολέμους αρχίζουν οι πατρίκιοι για να αποκτήσουν έλεγχο πάνω σε πρόσθετους πόρους. Το γεγονός ότι η τιμή της νίκης είναι η ευημερία και η ζωή πολλών εκατομμυρίων και εκατομμυρίων ψώνιων που τους ανήκουν δεν σημαίνει απολύτως τίποτα για αυτούς. Τα εργαλεία με φωνή δεν αξίζουν οίκτο. Αλήθεια, πείτε μου, ένας μηχανικός θρηνεί ποτέ το σπασμένο γαλλικό κλειδί; Θα πάρει καινούριο. Δεν χρειάζεται να αλλάξουμε τίποτα, εκτός βέβαια αν ο αγαπητός αναγνώστης είναι ικανοποιημένος με τη λειτουργία του κλειδιού.
Οι πόλεμοι λοιπόν ξεκινούν από τους πατρικίους. Και ποιον πολεμούν; Η απάντηση μπορεί να φανεί πλήρης ανοησία. Πολεμούν τον εαυτό τους! Ωστόσο είναι αλήθεια, επειδή οι πατρίκιοι ελέγχουν και τα δύο εμπόλεμα μέρη. Γιατί να θέλουν έναν πόλεμο; Για να βρούμε την απάντηση, ας ακούσουμε τον Πολ Κρούγκμαν, οικονομολόγο και κάτοχο του βραβείου Νόμπελ.
Κατά τη γνώμη του κ. Κρούγκμαν η ιστορία μας παρουσιάζει μια αρκετά γενική μέθοδο για την έξοδο της οικονομίας από την κρίση: «Στην πραγματικότητα, η Μεγάλη Ύφεση εξαλείφθηκε από το πρόγραμμα πολυάριθμων δημόσιων δαπανών, ευρύτερα γνωστό ως Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος».
Λίγο καιρό πριν, σε μια τηλεοπτική εκπομπή με κάπως κωμικό χαρακτήρα ο Κρούγκμαν δήλωσε ότι οι ΗΠΑ πρέπει να είναι καλά προετοιμασμένες για την εισβολή των εξωγήινων. «Αν μαθαίναμε, για φανταστείτε, ότι οι εξωγήινοι έχουν σχεδιάσει εισβολή και θα έπρεπε να οργανώσουμε ογκώδη οικοδόμηση για να αντισταθούμε στην απειλή των εξωγήινων, και ο πληθωρισμός και το έλλειμμα του προϋπολογισμού θα έφευγαν από την πρώτη γραμμή, τότε αυτή η ύφεση θα είχε τελειώσει σε 18 μήνες».
Η δήλωση αυτή είναι σε γενικές γραμμές προφανής. Για να ξεπεραστεί η κρίση, είναι απαραίτητο να οργανωθεί μια εντατική μαζική παραγωγή. Πώς και τι να παράγουμε δεν έχει καμία σημασία. Σημαντικό είναι να γίνεται σε αρκετά ευρεία κλίμακα. Και ας είναι μέσα στα πλαίσια αντίστασης στην επίθεση εξωγήινων.
Το πρόβλημα όμως είναι ότι κανένας στη Γη δεν μπορεί να οργανώσει τέτοια επίθεση, ούτε καν οι πατρίκιοι. Και έτσι η μέθοδος με ένα νέο παγκόσμιο πόλεμο γίνεται πολύ ρεαλιστική. Είναι δοκιμασμένη, αξιόπιστη και πάνω απ’ όλα λειτουργική. Θα πεθάνουν εκατομμύρια ή ακόμη και δισεκατομμύρια; Και πότε ο θάνατος εργαλείου με φωνή ήταν σημαντικός παράγοντας;
Αυτή είναι η ανηθικότητα και ο παραλογισμός της σύγχρονης κοινωνίας.
Το εμπόριο σε κάποιο σημείο έκανε την ανθρώπινη κοινωνία πιο ορθολογική από οποιαδήποτε άλλα είδη που κατοικούν τον πλανήτη. Πριν την εφεύρεση του εμπορίου η έννοια του ΕΜΕΙΣ ήταν: εγώ συν μικρή ομάδα μελών της φυλής μου. Αυτό είναι το κοπάδι μας. Τα πάντα γύρω μας (συμπεριλαμβανομένων και άλλων κοπαδιών του βιολογικού μου είδους) είναι εχθρικός έξω κόσμος, κατά του οποίου πρέπει να αγωνιζόμαστε για την επιβίωση. Το εμπόριο έχει μετατρέψει την έννοια του ΕΜΕΙΣ στο εγώ συν όλοι οι homo sapiens. Αυτό βοήθησε τους προγόνους μας να επιβιώσουν.
Ουσιαστικά, το εμπόριο σε μια κοινωνία ελεύθερων και ίσων δημιούργησε την ΚΟΙΝΩΝΙΑ. Η κοινωνία αυτή ήταν ένα σύνολο από άτομα με ίδια και μη αντικρουόμενα συμφέροντα. Η ισότιμη ανταλλαγή βοήθησε στη δημιουργία μιας κοινωνίας στην οποία τα συμφέροντα των ατόμων αποτελούσαν το δημόσιο συμφέρον εν γένει. Ήταν η εφαρμογή της αρχής της ορθολογικότητας στην πράξη.
Ωστόσο, σε κάποιο στάδιο υπήρξε περαιτέρω εξέλιξη της έννοιας του ΕΜΕΙΣ. Μάλλον έγινε όταν η συνολική βιομάζα του είδους μας αυξήθηκε δραματικά (και αυτή η αύξηση συνέβη χάρη στην ένωση όλων των ειδών σε μια κοινωνία). Με σταθερούς πόρους τροφίμων η απότομη αύξηση ποσότητας του είδους αναπόφευκτα οδήγησε στον ανταγωνισμό για τους πόρους εντός του είδους. Εδώ η έννοια του ΕΜΕΙΣ πάλι άλλαξε. Τώρα άρχισε να σημαίνει εγώ συν κάποια ομάδα, ενώ το υπόλοιπο μέρος της κοινωνίας ταυτίστηκε με τον εχθρικό έξω κόσμο. Η ομάδα ΕΜΕΙΣ σχημάτισε μια νέα κοινωνία μέσα στην παλιά κοινωνία του είδους. Τώρα εξυπηρετούν μόνο τα συμφέροντα της ομάδας ΕΜΕΙΣ εις βάρος του έξω κόσμου, ο οποίος συμπεριλαμβάνει και την υπόλοιπη κοινωνία του είδους. Η ομάδα ΕΜΕΙΣ απομονώθηκε από την κοινωνία και έπαψε να προωθεί τα συμφέροντα της κοινωνίας, δηλαδή έπαψε να χτίζει σχέσεις με την υπόλοιπη κοινωνία, πάνω στην αρχή της ισότιμης ανταλλαγής. Και η τεχνική εκτέλεση δεν έχει σημασία. Ο ανταγωνισμός μεταξύ διαφορετικών ομάδων χώρισε την πρώην ενιαία κοινωνία σε κράτη και τάξεις (εδώ παραλείπω πολλά στάδια, επειδή δεν είναι σημαντικά), και τελικά οδήγησε στο σχηματισμό της ομάδας πατρικίων.
Έτσι λοιπόν δημιουργήθηκε ο σύγχρονος κόσμος.
Το παραπάνω σημαίνει ότι κάθε ένωση μέρους της κοινωνίας αναπόφευκτα χωρίζει την κοινωνία και αντιπαραβάλλει τα συμφέροντα της ομάδας στα συμφέροντα της κοινωνίας εν γένει. Εάν τέτοια ομάδα κερδίζει τη μάχη κατά της κοινωνίας, η εξυπηρέτηση των συμφερόντων της νικήτριας ομάδας επιβάλλεται στην κοινωνία, εις βάρος της πλειοψηφίας της μελών της. Αυτό ακριβώς συνέβη σε μας, ως αποτέλεσμα της εξάρτησης της κοινωνίας από πατρικίους.
Ίσως θα ήταν ορθολογικό να δημιουργηθεί το κόμμα ορθολογιστών, ή σύντομα ΟΡΘΟΙ, που θα είχε ως στόχο τον αγώνα για τον εξορθολογισμό της κοινωνικής δομής, συμπεριλαμβανομένης της κατάργησης όλων των κομμάτων.
Και κάτι άλλο απροσδόκητο. Μάλλον κανείς δεν θα αμφισβητεί το γεγονός ότι θα ήταν ωραία και ορθολογικά αν ολόκληρος ο πλανήτης ήταν ενιαίο κράτος με μοναδικό κέντρο διαχείρισης και όλες τις συνακόλουθες θετικές συνέπειες.
Σε γενικές γραμμές, αυτό θα σήμαινε επιστροφή στο μακρινό παρελθόν στον τομέα της κοινωνικής δομής, αλλά υπό νέες συνθήκες. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας επιτρέπει, αφενός, να αυξηθούν οι πόροι τροφίμων για την ύπαρξη του είδους. Και αφετέρου, να ελέγχεται η μέχρι τώρα ανεξέλεγκτη ανάπτυξη της βιομάζας του είδους. Πραγματικά ιδανικές συνθήκες για την έναρξη της χρυσής εποχής του homo sapiens!
Λοιπόν, το απροσδόκητο είναι ότι ήδη ζούμε σε ένα ενιαίο κράτος!
Το κράτος αυτό έχει δημιουργηθεί από πατρικίους φυσικά για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους. Ζούμε σε ένα παγκόσμιο κομμουνιστικό δουλοκτητικό κράτος των πατρικίων. Αν κοιτάξετε αμερόληπτα και προσεκτικά τον σύγχρονο κόσμο, θα δείτε όλα τα χαρακτηριστικά αυτού του κράτους
Ας αναφέρουμε ένα παράδειγμα. Κανένα κράτος δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς μηχανισμό εξαναγκασμού για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων του. Υπάρχει τέτοιος μηχανισμός στο παράδειγμά μας; Σίγουρα υπάρχει. Ο μηχανισμός αυτός είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Οι ΗΠΑ σήμερα είναι η βασική δύναμη του παγκόσμιου δουλοκτητικού κομμουνισμού.
Μην βιάζεστε να με κατηγορήσετε για ρατσισμό και αντιαμερικανισμό. Επιπλέον, εγώ προσωπικά την απαλλαγή από την τυραννία των πατρικίων την συνδέω με την Αμερική. Δεν υπάρχει καμία αντίφαση εδώ. Η ιστορία μας δείχνει πολλά παραδείγματα εκδημοκρατισμού της κοινωνίας που ξεκινά από τις αρχές επιβολής του νόμου.
Και μη νομίζετε ότι οι ΗΠΑ είναι ένα κράτος πατρικίων. Το κράτος πατρικίων είναι ολόκληρος ο πλανήτης. Οι πολίτες των ΗΠΑ είναι δούλοι στον ίδιο βαθμό, όπως και όλος ο πληθυσμός της Γης. Οι πατρίκιοι μοιάζουν με ένα είδος ιού που έχει μολύνει την ανθρωπότητα. Έχουν διεισδύσει στη δομή του αμερικανικού κράτους όπως ο ιός HIV διεισδύει μέσα σε ένα ζωντανό ανθρώπινο κύτταρο. Εξαπατώντας το ανοσοποιητικό σύστημα, ο ιός μεταμφιέζεται ως μέρος του κυττάρου, αναγκάζοντάς το να λειτουργεί προς όφελός του. Όλες οι σύγχρονες χώρες είναι ίσες απέναντι στους πατρικίους. Αλλά οι ΗΠΑ είναι λίγο πιο ίσοι από τους άλλους, με την έννοια ότι είναι εκλεκτοί. Δεν σημαίνει ότι οι πατρίκιοι τους δίνουν κάτι. Τους αφαιρούν όμως λιγότερα αγαθά από τις υπόλοιπες χώρες. Για να τις δώσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε σχέση με τους άλλους, να μπορέσουν οι ΗΠΑ να εκτελούν την αποστολή τους ως βασική δύναμη του παγκόσμιου κομμουνισμού.
Η τελευταία δήλωση σας φαίνεται ιδιαίτερα παράλογη; Ίσως είναι έτσι. Η ιστορία του «The Matrix» των αδερφών Γουατσόφσκι όμως δεν είναι τόσο φανταστική όσο φαίνεται με την πρώτη ματιά. Ο κόσμος μας αποτελεί ακριβώς ένα παράδειγμα μιας τέτοιας μήτρας, στην οποία το άσπρο αντιστοιχεί στο μαύρο και το μαύρο αντιστοιχεί στο άσπρο. Στην οποία πίσω σημαίνει εμπρός και το αντίθετο.
Οι δεινόσαυροι δεν έχουν εξαφανιστεί και γνωστές αλήθειες πρέπει να επανεξεταστούν.
Σήμερα λοιπόν, ζούμε σε ένα παγκόσμιο κράτος. Γιατί δεν το προσέχουμε όμως; Η απάντηση είναι απλή. Γιατί δεν το θέλουν οι πατρίκιοι. Divide et impera, διαίρει και βασίλευε. Είναι πιο εύκολο να ελέγχεις διχασμένους σκλάβους.
Και πάλι, αν κάνουν καμιά γκάφα στη διαχείριση (για παράδειγμα, λόγω της ανικανότητας στην αποτελεσματική διαχείριση) και ξεκινήσουν νέα κρίση, υπάρχει ένας πολύ απλός και αποτελεσματικός τρόπος για έξοδο από την επόμενη κρίση με το πρόγραμμα πολυάριθμων δημόσιων δαπανών. Ο αναγνώστης δεν έχει ακόμα ξεχάσει την πιο γνωστή ονομασία αυτού του προγράμματος;
Οι πατρίκιοι οι ίδιοι είναι ενωμένοι με κοινά ενδιαφέροντα. Εμάς όμως μας διαιρούν με όλα τα διαθέσιμα μέσα. Και, πάνω απ’ όλα, με την κοινή ευθύνη. Μια τυπική μέθοδος που είναι χαρακτηριστική σε μια κοινωνία γκάνγκστερ. Όταν ένα νέο μέλος της συμμορίας συμμετέχει στο έγκλημα. Τουλάχιστον για να μην αρχίσει να πολεμά το έγκλημα.
Έτσι και σε μας δίνουν την ευκαιρία να κλέβουμε ο ένας τον άλλο με τη μέθοδο της άνισης ανταλλαγής. Το αποτέλεσμα, φυσικά, είναι εντελώς διαφορετικό από εκείνο των πατρικίων. Και κανένας από εμάς δεν θα γίνει πατρίκιος. Αλλά λειτουργεί ως ένεση κατά της απόρριψης της αδικίας. Είναι η μέθοδος νομιμοποίησης της αρχής άνισης ανταλλαγής, χωρίς την οποία οι σύγχρονοι δουλοκτήτες δεν μπορούν να κάνουν.
Ας πούμε εμένα, όπως υποθέτω και τους περισσότερους ανθρώπους, δεν με νοιάζει ποιος ελέγχει όλες τις διαδικασίες. Αρκεί να μην θίγει τα συμφέροντά μου. Όμως, η σύγχρονη πρακτική δείχνει ότι τα συμφέροντά μας παραβιάζονται όλο και περισσότερο. Οι πατρίκιοι αποδείχτηκαν εντελώς ανίκανοι στον τομέα ορθολογικής διαχείρισης. Και έτσι, είναι ορθολογικό να απαλλαγούμε από την εξουσία τους.
Ας σηκώσουμε ψηλά στους δρόμους των πόλεών μας τη λευκή σημαία μάχης για την ορθολογικότητα. Γιατί λευκή; Λοιπόν, μια και είμαστε ορθολογιστές, ή ΟΡΘΟΙ, τότε και η σημαία μας πρέπει να είναι ορθολογική. Και τι θα μπορούσε να είναι πιο ορθολογικό από το λευκό; Δεν χρειάζεται να ξοδέψουμε χρήματα για μπογιά.
Η σύγχρονη δουλοκτητική κοινωνία είναι ανήθικη και ανορθολογική. Αυτές οι δύο ιδιότητές της είναι θεμελιώδεις, δηλαδή, δεν μπορεί να εξαλειφθούν με σταδιακή μετατροπή στα πλαίσια της εξέλιξης. Αυτή η κοινωνία δεν μπορεί να μεταρρυθμιστεί προς όφελος της πλειοψηφίας.
Και κάτι άλλο. Προβλέπω αντιρρήσεις από κάποιους προχωρημένους αναγνώστες. Θα μου πουν ότι η κομμουνιστική αφαίρεση σημαίνει αφαίρεση πόρων υπέρ όλης της κοινωνίας και όχι ενός μικρού μέρους της. Δεν υπάρχει όμως καμία αντίφαση και εδώ.
Αν συγκρίνουμε την κομμουνιστική ιδέα των φανερών κομμουνιστών και αυτή των κρυφών κομμουνιστών σαν την Ομοσπονδιακή Τράπεζα Αποθεμάτων των ΗΠΑ, είναι εύκολο να δούμε ότι δεν διαφέρουν καθόλου. Και οι δύο θεωρούν μόνη δυνατή μέθοδο άρνησης της ατομικής ιδιοκτησίας την αφαίρεση προς το δημόσιο συμφέρον. Ωστόσο, όσον αφορά τους φανερούς κομμουνιστές, η κοινωνία αποτελείται από το σύνολο του πληθυσμού της Γης. Ενώ για τους πατρικίους, μόνο αυτοί οι ίδιοι είναι κοινωνία και κανένας άλλος. Ο υπόλοιπος πληθυσμός δεν είναι τίποτα παρά instrumentum vocale. Και τα εργαλεία, ακόμα και αυτά με φωνή, δεν ανήκουν στην κοινωνία. Η κομμουνιστική ιδεολογία δεν προβλέπει καμία αφαίρεση ούτε υπέρ των φτυαριών, ούτε υπέρ των αμαξών, δηλαδή στη σύγχρονη εκδοχή ούτε υπέρ των υπολογιστών, ούτε υπέρ των εκσκαφέων ή άλλων εργαλείων. Έτσι η Άνοδος των μηχανών είναι μια άλλη φανταστική ιστορία, η οποία, υπό το πρίσμα της σημερινής πραγματικότητας, δεν είναι και τόσο φανταστική.
Με την ευκαιρία ας θέσουμε άλλο ένα ερώτημα που γίνεται όλο και πιο έγκαιρο για το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας, και συγκεκριμένα:
Είναι ηθικό ή ανήθικο να μην πληρώνουμε τα χρέη;
Και πάλι, αυτό το ερώτημα δεν είναι τόσο σαφές όσο φαίνεται εκ πρώτης όψεως. Αν επρόκειτο, για παράδειγμα, για το προϊστορικό μας χωριό με την κοινωνία ελεύθερων και ίσων, θα ήταν ένα πράγμα.
Ας υποθέσουμε, στο παράδειγμα μας με το πρώτο σούπερ μάρκετ, ότι ο πρώτος κυνηγός θα έδινε το προϊόν του στον συλλέκτη μπανανών σήμερα, ο οποίος θα υποσχόταν να του δώσει τις μπανάνες αύριο. Στην περίπτωση αυτή, θα ήταν προφανώς ανήθικο αν ο συλλέκτης δεν επέστρεφε το χρέος του. Επειδή οδηγεί στην άνιση ανταλλαγή, η οποία δεν είναι αποδεκτή σε μια κοινωνία ελεύθερων και ίσων.
Εντελώς διαφορετική κατάσταση υπάρχει σήμερα. Η αρχή της άνισης ανταλλαγής έθεσε τα θεμέλια του οικοδομήματος των σύγχρονων σχέσεων. Αν όχι παντού, η συντριπτική πλειοψηφία των χρεών προκύπτει σήμερα λόγω αυτής της αρχής. Ο οφειλέτης εκ των προτέρων βρίσκεται σε απελπιστική θέση. Αυτό δεν εξαρτάται από την πραγματική κατάσταση των πραγμάτων, αλλά από τους καθιερωμένους κανόνες της άνισης ανταλλαγής. Είναι όπως σε ένα γνωστό ταχυδακτυλουργικό παιχνίδι με τις δαχτυλήθρες, όταν ο παπατζής μετακινεί τρεις δαχτυλήθρες στο τραπέζι, και κάτω από μία από αυτές είναι κρυμμένη μια μπάλα. Πρέπει να ποντάρεις και να βρεις σε ποια από τις τρεις δαχτυλήθρες βρίσκεται. Με την πρώτη ματιά, η στατιστική πιθανότητα να κερδίσεις είναι περίπου 33%. Μόνο με την πρώτη ματιά όμως. Θα ήταν έτσι αν τηρούνταν οι κανόνες. Ο πραγματικός κανόνας είναι ότι δεν υπάρχει μπάλα κάτω από καμία από τις δαχτυλήθρες! Η μπάλα βρίσκεται στα χέρια του παπατζή και εμφανίζεται μόνο κάτω από την δακτυλήθρα που θα ανοίξει ο ίδιος. Αυτό το παιχνίδι είναι σαν τη ζωή μας σήμερα. Δεν είναι δυνατό να κερδίσουμε. Είναι ηθικό ή ανήθικο να μην πληρώνουμε τα χρέη στον παπατζή; Ηθικό! Γιατί στην πραγματικότητα δεν υπάρχει κανένα χρέος, ο παπατζής δημιουργεί μόνο την ψευδαίσθηση ύπαρξής του.
Ως εκ τούτου, η μη πληρωμή των χρεών σήμερα, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν είναι ανήθικη. Επιπλέον, αυτή η μη πληρωμή σε κάποιο βαθμό αποκαθιστά τη δικαιοσύνη, προκαλώντας ζημιά στο σύστημα της δουλείας και σε όλο το σύγχρονο δουλοκτητικό σύστημα.
Και αφού, όταν με ληστεύουν, αυτή η άνιση ανταλλαγή θεωρείται νόμιμη από την κοινωνία, ας κρίνει νόμιμη και την άνιση ανταλλαγή σε περίπτωση μη επιστροφής του δήθεν «χρέους» από μένα! Δεν είναι λογικό;
Η ουσία του χρηματιστηρίου
Έχεις σκεφτεί ποτέ, αγαπητέ αναγνώστη, γιατί υπάρχει το χρηματιστήριο; Όχι πώς και γιατί δημιουργήθηκε, αλλά πώς και γιατί υπάρχει τώρα; Ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε.
Ξέρουμε ήδη ότι στον κόσμο παράγονται αγαθά, και για να μπορούμε να τα πουλάμε και να αγοράζουμε παράγεται χρήμα, αντίτιμο αξίας αυτών των αγαθών.
Ας υποθέσουμε ότι σήμερα παράχθηκαν, για παράδειγμα, αγαθά για χίλιες μονάδες αξίας. Κατά το ίδιο χρονικό διάστημα το κέντρο έκδοσης νομίσματος εξέδωσε χρήμα για 10.000 μονάδες αξίας. 1000 από αυτές τις 10.000 θα καλύπτουν το εμπόριο πραγματικών αγαθών που παράχθηκαν σήμερα. Τι θα κάνουμε όμως με 9.000 περισσότερες μονάδες αξίας; ΤΙ εμπόριο θα καλύπτουν; Αυτές οι 9.000 μονάδες πρέπει να εξασφαλίζουν το εμπόριο ΕΠΙΝΟΗΜΑΤΟΣ, αέρα, άυλων αγαθών. Ακριβώς αυτό το προϊόν αγοράζεται και πωλείται στο χρηματιστήριο. Πώς λέγεται το προϊόν; Με διαφορετικούς τρόπους. Ομόλογα, επιλογές, προθεσμιακές συμβάσεις. Μα μην τους βάζετε στο μυαλό σας αυτούς τους όρους και διάφορες θεωρίες που συνδέονται με αυτούς. Όλα αυτά είναι κολοκύθια και πράσινα άλογα. Μυστηριώδη και ακατανόητα. Στην πραγματικότητα, ο κύριος σκοπός αυτών των θεωριών είναι να αποδείξουν στον απλό άνθρωπο, πρωτίστως, ότι είναι βλάκας. Επειδή δεν καταλαβαίνει αυτές τις θεωρίες. Και δεύτερον, ότι είναι ο πιο ευτυχισμένος βλάκας στον κόσμο, επειδή η ντουλάπα του ξεχειλίζει από πολλά σώβρακα και φανέλες. Ως εκ τούτου, όλες αυτές οι θεωρίες δεν θα ληφθούν υπόψη.
Τα χρηματιστήρια υπάρχουν για την αγορά άυλων αγαθών. Αυτό το εμπόριο έχει σχεδιαστεί για να συνδέει ένα τεράστιο ποσό χρήματος που δεν υποστηρίζεται από υλικά αγαθά.
Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι, παρά το άυλο προϊόν στο χρηματιστήριο, το εμπόριο φέρνει πραγματικά κέρδη. Δηλαδή, μπορείτε πραγματικά να «κερδίσετε» πολλά με αυτό το προϊόν. Να γίνετε ιδιοκτήτης ενός σωρού χρημάτων. Και πολύ γρήγορα. Πολύ πιο γρήγορα από ότι στον τομέα πραγματικής παραγωγής. Και τούτο συνεπάγεται ένα πολύ δυσάρεστο πράγμα για όλους μας. Από την πραγματική παραγωγή τα κεφάλαια περνάνε στο χρηματιστήριο. Η κερδοσκοπία είναι πολλές φορές πιο κερδοφόρα από την παραγωγή. Η εκροή κεφαλαίων δημιουργεί την κρίση. Και τι έγινε; Νοιάζει κανέναν; Καθόλου.
Κατά πάσα πιθανότητα, ήταν προσχεδιασμένο. Φαίνεται ότι οι χρηματιστικές επενδύσεις εκ προθέσεως είναι πιο κερδοφόρες από την παραγωγή. Δημιουργήθηκε το κίνητρο για τους ιδιοκτήτες παραγωγικών εταιρειών να πουλήσουν τις επιχειρήσεις τους και να μεταφέρουν τα χρήματά τους στο χρηματιστήριο. Ποιος σε αυτή την κατάσταση μπορεί να αγοράσει αυτές τις επιχειρήσεις; Δηλαδή να τις ανταλλάξει με χρήμα. Σωστά! Αυτοί για τους οποίους τα χρήματα δεν έχουν καμία αξία, γιατί ανά πάσα στιγμή μπορούν να τις εκτυπώσουν σε οποιαδήποτε ποσότητα.
Για μας το κέρδος υπολογίζεται ως πωλήσεις μείον αγορές. Γι’ αυτούς το κέρδος είναι το ποσό που έχουν τυπώσει.
Κάποτε είχα ευκαιρία να δω από κοντά τη δουλειά ενός τμήματος μιας γνωστής τράπεζας (ας μην αναφέρουμε το όνομά της), που ήταν μέτοχος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας Αποθεμάτων. Αυτό που μου έκανε αμέσως εντύπωση ήταν το χάος στο χώρο εργασίας. Η διευθύντρια, καθόλου χαμηλού επιπέδου, συνήθιζε να έρχεται στη δουλειά κατά το μεσημέρι. Νομίζετε ότι αμέσως έσπευδε να αρχίσει τις εργασίες της; Καθόλου.
Άνοιγε γυαλιστερά περιοδικά και χωρίς να δίνει σημασία στην παρουσία των συναδέλφων της αρσενικού γένους άρχιζε να συζητάει δυνατά στο τηλέφωνο για το ποιο είναι το καλύτερο μέρος για να κάνει αποτρίχωση μπικίνι… Όπως λένε, κανένα σχόλιο. Και ποια νομίζετε ότι ήταν τα οικονομικά αποτελέσματα; Φυσικά, απώλειες σε εκατομμύρια. Το τμήμα όμως έχει καλή φήμη, συνεχώς επεκτείνεται, οι υπάλληλοι λαμβάνουν τακτικά τεράστια μπόνους. Και η ερώτηση από πού προέρχονται τα χρήματα τους εξέπληξε. Μα πώς; Από το κέντρο! Λένε ότι, προκειμένου να διασφαλίσουν τις συναλλαγές τους, μπορούν να ζητήσουν οποιοδήποτε ποσό δολαρίων και αμέσως θα το πάρουν.
Τότε άρχισα να υποψιάζομαι ότι ο σκοπός αυτών των επιχειρήσεων δεν είναι το κέρδος τύπου «πώληση μείον αγορά», αλλά η διανομή δολαρίων. Για το κέντρο έκδοσης νομίσματος το χρήμα γίνεται κέρδος μόνο όταν το ξοδεύουν σε κάτι. Δηλαδή, το κέρδος δεν είναι το χρήμα, αλλά εκείνο στο οποίο το ξοδεύουν. Σαν το αντίθετο εμπόριο. Όσο πιο πολλά ξόδεψες, τόσο πιο πολλά έχεις!
Έχω αποκλίνει σε αυτό το σημείο από το κύριο θέμα. Και το θέμα μου είναι ότι δημιουργείται κίνητρο για τους ιδιοκτήτες επιχειρήσεων που παράγουν πραγματικό προϊόν να πουλήσουν τις επιχειρήσεις τους, δηλαδή να τις ανταλλάξουν με χρήματα. Δηλαδή, να κάνουν 100% άνιση συναλλαγή. Γιατί στην περίπτωση αυτή η πραγματική υλική αξία (η επιχείρηση) ανταλλάσσεται με μια αφηρημένη έννοια (το χρήμα), η πραγματική αξία του οποίου δεν υπερβαίνει το κόστος του χαρτιού στο οποίο είναι τυπωμένο.
Και οι ιδιοκτήτες επιχειρήσεων; Έσπευσαν, σπρώχνοντας ο ένας τον άλλον, να πουλήσουν τις επιχειρήσεις τους; Δεν έσπευσαν. Λοιπόν, και πώς να τους αναγκάσεις; Και εδώ γίνεται πολύ χρήσιμη η κρίση. Η κρίση καθιστά ασύμφορη την επιχείρηση που ήταν κερδοφόρα χθες. Και αυτό είναι εντελώς διαφορετική κατάσταση. Που σχεδόν πάντα οδηγεί στην αναγκαστική αλλαγή ιδιοκτησίας. Μπορεί να μην είναι εθελοντική πώληση. Μπορεί να οφείλεται, για παράδειγμα, στην αδυναμία αποπληρωμής του δανείου. Για παράδειγμα, λόγω της απότομης μείωσης της κεφαλαιοποίησης της εταιρείας. Δεν χρειάζεται να ξέρουμε τι είναι η κεφαλαιοποίηση, αρκεί η απλή αναφορά ότι με τη χρήση του χρηματιστηρίου η μείωση της κεφαλαιοποίησης είναι ένα έργο εφικτό για τα ενδιαφερόμενα μέρη. Ειδικά όταν αυτά τα ενδιαφερόμενα μέρη έχουν απεριόριστους χρηματικούς πόρους.
Έτσι, τα χρηματιστήρια, όπως και οι τράπεζες δεν είναι παρά ένας θεσμός κομμουνιστικής απαλλοτρίωσης. Και οι δύο αυτές δομές παίζουν στην οικονομία το ίδιο ρόλο με τη συμμορία ληστών σε μεγάλη λεωφόρο. Είναι δυνατό να δικαιολογηθεί η ύπαρξή τους με ικανοποίηση ορισμένων αναγκών. Μόνο που είναι η ανάγκη του ληστή να ληστεύει.
Με πιάνουν οι αμφιβολίες. Η κρίση οφείλεται στην ανικανότητα των πατρικίων να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τις διαδικασίες, ή το αντίθετο, επειδή διαχειρίζονται αυτές τις διαδικασίες πολύ επιδέξια; Αφού σε κάποια φάση η κρίση είναι εντελώς προς το συμφέρον τους!
Ως αποτέλεσμα της απαλλοτρίωσης πραγματοποιείται η σταδιακή συγκέντρωση πραγματικών υλικών αγαθών στα χέρια στενού κύκλου ανθρώπων. Και μετά τι;
Και μετά η όχι και τόσο θεμιτή και όχι και τόσο νόμιμη κυβέρνηση των πατρικίων θα γίνει απολύτως θεμιτή και απολύτως νόμιμη.
Μια μέρα θα πούμε στους πατρικίους: «Φτάνει πια! Δεν σας επιτρέπουμε πια να μας κοροϊδεύετε με τα ψευδή χρήματα! Σας αφαιρούμε το δικαίωμα έκδοσης!» Ξέρετε πώς θα μας απαντήσουν; Θα απαντήσουν περίπου έτσι: «Μα προς Θεού! Δεν χρειαζόμαστε πια ούτε τα χρήματα ούτε καν το δικαίωμα έκδοσής τους!» Και ξέρετε γιατί; Επειδή ο κόσμος σε αυτό το σημείο θα τους ανήκει πλήρως. Όλα τα εργοστάσια, βιοτεχνίες, πλοία, αεροπλάνα, εδάφη, δάση, σπίτια. Τα δικά μας σπίτια. Και όλα αυτά που είναι μέσα τους. Ακόμα και τα σώβρακα και φανέλες που έχετε βαρεθεί μέχρι θανάτου σε αυτό το άρθρο. Γιατί όλα αυτά θα έχουν εξαγοραστεί από αυτούς ή θα έχουν αγοραστεί από μας με τα δάνειά τους, τα οποία δεν θα μπορέσουμε να επιστρέψουμε. Και δε θα μπορέσουμε να τα επιστρέψουμε. Είναι παιχνίδι με δαχτυλήθρες. Δεν μπορούμε να το κερδίσουμε εξ ορισμού. Αυτό το παιχνίδι το κερδίζει αυτός που θέτει τους κανόνες του. Εμείς δε γνωρίζουμε καν αυτούς τους κανόνες!
Επομένως, όταν το παιχνίδι τελειώσει, η μία πλευρά (και δεν θα είμαστε εμείς!) θα έχει όλα τα υλικά αγαθά, και η άλλη (δηλαδή, εμείς) θα έχει στα χέρια της ως ενθύμιο της ζωής που είχαμε ένα σωρό άχρηστα χαρτάκια, που ακόμα πριν λίγο ήταν πολύτιμα χρήματα. Και ως οφειλέτες, θα πρέπει να κάνουμε ό,τι μας διατάζουν οι νέοι μας ιδιοκτήτες.
Τι, δεν το πιστεύετε; Τότε, ίσως, να συζητήσετε αυτό το θέμα με τους Έλληνες. Αυτή η χώρα ήταν η πρώτη που ένιωσε τη γοητεία της νέας τάξης πραγμάτων. Η Ελλάδα, στην οποία ανάγονται οι ρίζες του ευρωπαϊκού πολιτισμού, η οποία —θα τολμούσα να πω— έχει δημιουργήσει αυτόν τον πολιτισμό, φαίνεται πως θα πέσει πρώτη στα πόδια των νέων ηγεμόνων. Θα την ακολουθήσουν πιθανόν η Ισπανία και η Πορτογαλία. Και η Ιταλία, μάλλον, δε θα μένει πολύ πίσω. Και ύστερα όλες οι άλλες που τώρα, ίσως, πιστεύουν ότι μπορούν να αποφύγουν αυτή την τύχη. Αποκλείεται!
Πειστικό παράδειγμα αποτελεί η Ελλάδα. Η ελληνική κρίση χρέους είναι τεχνητή. Οι Έλληνες θα μπορούσαν κάλλιστα να ζήσουν χωρίς τα δάνεια που τους επιβάλλονται. Τεράστια αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου που βρέθηκαν στις ακτές της θα επέτρεπαν σε πολλές γενιές των Ελλήνων να ζουν άνετα. Θα επέτρεπαν, αν ΔΕΝ…
Αν δεν υπήρχε η επιθυμία των απαλλοτριωτών να απαλλοτριώσουν αυτά τα αποθέματα. Ακριβώς αυτή η επιθυμία οδήγησε στο σχέδιο πτώχευσης για την Ελλάδα. Μετά απαιτούν από τον οφειλέτη να πουλήσει στοιχεία πετρελαίου και φυσικού αερίου του κράτους. Με βάση όλα τα παραπάνω, η πώληση αυτή στην ουσία είναι επιθυμητή απαλλοτρίωση.
Με την ανάπτυξη των πόρων που τους ανήκουν, οι Έλληνες θα μπορούσαν όχι μόνο να ξεπληρώσουν το υποτιθέμενο τους «χρέος», αλλά και να δώσουν σημαντική ώθηση στην οικονομία όλης της ευρωζώνης. Το πρόβλημα είναι ότι ακριβώς αυτό δεν τους επιτρέπουν να κάνουν.
Σήμερα οι Έλληνες προσπαθούν να κερδίσουν τους παπατζήδες. Αυτό, όπως είδαμε, δεν είναι δυνατόν εκ των προτέρων. Για να κερδίσουμε τον παπατζή υπάρχει μόνο ένας τρόπος. Πρέπει να τον πιάσουμε από το γιακά και να του δώσουμε μια κλωτσιά. Δηλαδή, πρέπει να παίζουμε με τους κανόνες μας, και όχι τους δικούς του.
Μετά την ανάγνωση αυτού του άρθρου, ένας φίλος μου μού είπε περίπου το εξής: «Άκου, ζεις μόνος σε διαμέρισμα με επτά δωμάτια, οδηγείς ακριβό αυτοκίνητο, ταξιδεύεις σε όλο τον κόσμο, τρως αστακό. Γιατί τέτοια εχθρότητα προς τους πατρικίους; Αφού, είσαι και εσύ λίγο σαν αυτούς! Δεν φοβάσαι να χάσεις με τις αλλαγές, για τις οποίες αγωνίζεσαι;»
Όσο για μένα, είμαι ικανοποιημένος με τον αριθμό σωβράκων στην ντουλάπα μου. Λυπάμαι όμως για την ανθρωπότητα.
Ως εκ τούτου, η δικαιοσύνη δεν είναι να πάρεις από αυτούς που έχουν. Η δικαιοσύνη είναι να βοηθάς ώστε να έχουν όλοι. Κατά τη γνώμη μου, στο σημερινό επίπεδο ανάπτυξης παραγωγικών δυνάμεων, αυτό το ζήτημα μπορεί να λυθεί. Φυσικά, μόνο στην περίπτωση ορθολογικής διαχείρισης πόρων. Εγώ προσωπικά υποστηρίζω αυτόν τον εξορθολογισμό.
Ρίξτε μια ματιά στους δρόμους μας. Θα δείτε πολύ μεγάλη ποικιλία αυτοκινήτων εκεί. Και γιατί; Το γεγονός αυτό δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο με την ανάγκη τους να ανταποκρίνονται σε διαφορετικές λειτουργικές ανάγκες. Σήμερα η ποικιλία οφείλεται στην ανισότητα μελών της κοινωνίας. Η ορθολογική οργάνωση της κοινωνίας (θυμηθείτε ξανά τι σημαίνει; Σημαίνει απαγόρευση της άνισης ανταλλαγής) λύνει αυτό το πρόβλημα. Αν σήμερα, ας το πω έτσι, κάποιος οδηγεί ένα υπέροχο αυτοκίνητο, κάποιος καλό, άλλος έτσι κι έτσι, και κάποιος άλλος προφανώς κακό, η ορθολογική οργάνωση θα επιτρέψει σε όλους μας να έχουμε υπέροχα αυτοκίνητα. Και αυτό είναι ένα τεράστιο όφελος της τυποποίησης. Επιπλέον, η τυποποίηση είναι δυνατή σε όλους τους τομείς, και όχι μόνο στον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας.
Πολλές από τις δυσκολίες που τώρα δεν μπορεί να ξεπεραστούν στην περίπτωση της τυποποίησης δεν θα συμβαίνουν καθόλου.
Βρισκόμαστε στο κατώφλι της εποχής του ορθολογισμού (η απαγόρευση της άνισης ανταλλαγής είναι μόνο ένα από τα στοιχεία του). Της εποχής, όταν τα πάντα είτε μπορούν να είναι ορθολογικά, είτε δεν θα υπάρχουν. Η διαδικασία της εξέλιξης έχει θέσει σε μας το ερώτημα του Άμλετ: να ζει κανείς ή να μη ζει; Πρέπει να το απαντήσουμε εμείς.
Το πρόβλημα είναι ότι κανείς ποτέ δεν έχει απαρνηθεί οικειοθελώς τα προνόμιά του. Εμείς είμαστε σκλάβοι. Είμαστε πλειοψηφία. Πρέπει να πούμε τον λόγο μας στην ιστορία.
Υστερόγραφο.
Δεν θέλω να μονοπωλήσω την αλήθεια. Ωστόσο, θέλω να επισημάνω ότι δεν έχω επινοήσει και εφεύρει τίποτα για το άρθρο. Οι έννοιες που χρησιμοποιώ, είναι εκατόν πενήντα ετών, τουλάχιστον εκατό. Πήρα την σημερινή κατάσταση. Έκανα μια απλή λογική ανάλυση, η οποία οδήγησε στο μόνο δυνατό συμπέρασμα. Θα σας θυμίσω σύντομα περί τίνος επρόκειτο.
1. Ο κόσμος περνάει την επόμενη κρίση.
2. Η αιτία της κρίσης είναι η ανορθολογική οργάνωση σχέσεων στην κοινωνία.
Οι δύο πρώτες θέσεις είναι αδιαμφισβήτητες, καθώς πρόκειται για μια απλή δήλωση της τρέχουσας κατάστασης. Για αυτό, η ιδέα που θέλω να εκφράσω είναι η εξής:
3. Η ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΕΙΝΑΙ Η ΑΝΙΣΗ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ.
Η άνιση ανταλλαγή δεν είναι παρά η κομμουνιστική απαλλοτρίωση της ατομικής ιδιοκτησίας, με αποτέλεσμα την δουλεία της απόλυτης πλειονότητας του πληθυσμού του πλανήτη. Μπορεί επίσης να οφείλεται σε παραβίαση της χριστιανικής εντολής «ου κλέψεις», αν το θέμα της τήρησης των δέκα εντολών παραμένει ακόμα βάσιμο για κάποιον σήμερα.
Από το παραπάνω συμπεραίνεται ότι πρέπει να υψώσουμε την λευκή σημαία του αγώνα για τον εξορθολογισμό.
Το συμπέρασμα είναι επίσης αδιαμφισβήτητο, επειδή προέρχεται από δύο πρώτες θέσεις και δεν βασίζεται άμεσα στην τρίτη.
Μπορώ μόνο να ε υχηθώ καλή τύχη σε όλους μας.
Nicholas Oldman.