των: Κώστα Βαξεβάνη, Μάριου Αραβαντινού, Αντιγόνης Μιχοπούλου
Χρειάστηκε ο Σταύρος Θεοδωράκης να βρέξει τα πόδια του στο Ποτάμι της πολιτικής για να γίνει ξαφνικά αντικείμενο κριτικής. ‘Αλλοι από αντιπαλότητα, αλλά οι περισσότεροι επειδή τους δόθηκε το δικαίωμα να κρίνουν αυτόν που ήταν δαφνοστεφανωμένος από το μιντιακό σύστημα, άρχισαν να υπονοούν πως οι δάφνες δεν ήταν τίποτε άλλο από καρύκευμα του καλομαγειρεμένου στιφάδου της διαπλοκής. Η κριτική όμως δεν περιορίζεται στο τι κατεβάζει το Ποτάμι και ποιες είναι οι πηγές του. Επεκτείνεται σε ένα πεδίο που αμφισβητεί τη δημοσιογραφική εντιμότητα του δημοσιογράφου εστιάτορα και πολιτικού. Στήνει ο Σταύρος Θεοδωράκης εκπομπές; Το ερώτημα αυτό πριν από μερικούς μήνες θα ήταν αδιανόητο. Όπως λέει με δόση κακεντρέχειας παλιός φίλος του Θεοδωράκη, ” ο Σταύρος ενδιαφέρεται που θα στηθούν οι κάμερες που τον τραβάνε, που να βρει χρόνο για τα υπόλοιπα”.
Η απόδοση του στημένου ρεπορτάζ σε κάποιον δημοσιογράφο είναι αμφίβολα μια βαριά κατηγορία. Άλλωστε η ματιά με την οποία αντιμετωπίζει όσα συμβαίνουν ο δημοσιογράφος μπορεί αρκετές φορές να χαρακτηριστεί ως στήσιμο από κάποιον που διαφωνεί. Σε μία όμως τουλάχιστον περίπτωση που αφορά εκπομπή του Θεοδωράκη, ο δημοσιογράφος καταγγέλλεται πως έστησε ιστορίες για να είναι θελκτικές και να διαμορφώνουν κινηματογραφικό κλίμα στην εκπομπή. Σε πολλές ακόμα η εκπομπή ή, αν θέλετε, η δημοσιογραφική ματιά του Θεοδωράκη σκηνοθέτησε μια ωραία πραγματικότητα στη θέση του εγκλήματος.
Τον Μάρτιο του 2014 ο Μάκης Τριανταφυλλόπουλος υποστήριξε πως, κατά τη διάρκεια γυρισμάτων που έκανε στις Φυλακές Ανηλίκων Αυλώνα, όταν χρειάστηκε να πάρει συνεντεύξεις από κάποιους τρόφιμους, αυτοί τον ρώτησαν «πώς να τις κάνουμε τις συνεντεύξεις, κανονικές ή όπως τις έκανε ο Θεοδωράκης;» Ο Τριανταφυλλόπουλος ρώτησε τι εννοούν και του απάντησαν πως ο Σταύρος Θεοδωράκης, σε αντίστοιχη εκπομπή από τις φυλακές, είχε βάλει κάποιον κρατούμενο να πει πράγματα που ήθελε ο ίδιος ως στοιχεία της προσωπικής του περιπέτειας. Συγκεκριμένα, όταν ο νεαρός μετανάστης από το Αφγανιστάν του είπε πως είχε φτάσει στην Ελλάδα από την Τουρκία, ο Θεοδωράκης, σύμφωνα με τις καταγγελίες, ζήτησε να του πει μια άλλη ιστορία, που τον ήθελε να ταξιδεύει μέσω Ιταλίας και Αγγλίας, γαντζωμένος στις ρόδες του φορτηγού. Όσα κατέγραψε ο Τριανταφυλλόπουλος δεν έτυχαν αναπαραγωγής από τα Μέσα Ενημέρωσης, αν και ήταν σοβαρές καταγγελίες. Όπως ήταν φυσικό, δεν μείναμε στις καταγγελίες Τριανταφυλλόπουλου, αλλά κάναμε τη δική μας έρευνα, φτάνοντας ως τους ανθρώπους της φυλακής. Απ’ ό,τι προκύπτει, ο Θεοδωράκης δεν άφησε την πραγματικότητα να του χαλάσει μια καλή ιστορία που είχε στο μυαλό του.
Η δημοσιογραφική αλήθεια πέφτει στις ρόδες
Στις 10 Μαΐου 2ο11 ο Σταύρος Θεοδωράκης παρουσίασε στην εκπομπή του στο Μega ιστορίες από τις Φυλακές Ανηλίκων Αυλώνα. Όπως γράφει στο site του καναλιού, ο Θεοδωράκης και μέλη της ομάδας του πέρασαν μερικές μέρες μέσα στο σωφρονιστικό κατάστημα, καταγράφοντας τις ιστορίες των έγκλειστων πρωταγωνιστών. Η εκπομπή κατέγραψε τις διηγήσεις των παιδιών, αλλά, όπως πάντα, με πρωταγωνιστή τον Σταύρο Θεοδωράκη. Η κάμερα τον καταγράφει να περπατάει, να ακουμπάει τα κάγκελα, να κοιτάει με περισυλλογή, να σημειώνει στο σημειωματάριο. Ανάμεσα στις ιστορίες που καταγράφει είναι και του Χασάν. Ο μικρός Αφγανός διηγείται πώς ταξίδεψε ως το Λονδίνο κάτω από ένα φορτηγό επί 24 ώρες χωρίς φαΐ και ψωμί.
Όπως καταγγέλλει ο διευθυντής του σχολείου των φυλακών Νίκος Αρμένης, η ιστορία δεν είναι πραγματική. Ο Θεοδωράκης ζήτησε από τον μικρό να διηγηθεί αυτή την ηρωική ιστορία για τις ανάγκες της εκπομπής, αντί της πραγματικής και συνηθισμένης που τον ήθελε να φτάνει στην Ελλάδα από τα τουρκικά παράλια.
Ο Νίκος Αρμένης είναι κατηγορηματικός σε όσα λέει, τα οποία δεν έχει σχολιάσει ή διαψεύσει ο Σταύρος Θεοδωράκης: «Ο Θεοδωράκης θέλησε να κάνει κάποιες συνεντεύξεις από κάποια παιδιά, σε ένα εκ των οποίων ήμουν μπροστά. Ήταν ένας Αφγανός, ο οποίος ξεκίνησε να πει μία τυπική ιστορία ενός παράνομου μετανάστη για το πώς έφτασε τελικά στην Ελλάδα και βρέθηκε στη φυλακή. Τον διέκοψε και στην πορεία του είπε να εμπλουτίσει την ιστορία του με άλλα στοιχεία. Να την κάνει λίγο πιο φανταχτερή, θα έλεγα, δεν θυμάμαι ακριβώς και την έκφραση που του είπε, τέλος πάντων τον παρακίνησε να πει πως πήγε στο Λονδίνο κάτω από ένα φορτηγό. Έφτασε να περιγράφει μία ιστορία, πως από εδώ μπήκε σε ένα φορτηγό, με το φορτηγό έφτασε μέχρι την Αγγλία, στην Αγγλία τον έπιασαν και επέστρεψε. Λοιπόν, εγώ δεν παρενέβην. Όλα αυτά ήταν ψέματα. Μάλιστα αυτό έγινε και ανέκδοτο στη φυλακή, ότι έχει πάει στην Αγγλία ας πούμε, ενώ δεν έχει πάει ποτέ. Βέβαια, η αλήθεια είναι ότι αυτό έγινε παρουσία μου και δεν υπήρχε παρέμβαση από τη δική μου τη μεριά, γιατί πίστευα ότι έτσι γίνονται τα ντοκιμαντέρ. Να σας δώσω να καταλάβετε, ό,τι εντάξει, μπορεί να μην είναι αποτύπωση γεγονότων, αλλά να έχει μια πιο καλλιτεχνική ματιά, να το πω έτσι. Το σχέδιο ήταν να τα λέει ο ίδιος και ο άλλος να τα παραδέχεται, με βάση το σχεδιάκι που έχει γίνει από πριν, ας πούμε, ότι θα πεις αυτό, θα πεις εκείνο κλπ. Έπρεπε να παρέμβω εκείνη την ώρα, βέβαια φρουρός της δεοντολογίας της δημοσιογραφικής δεν μπορεί να είναι ένας δάσκαλος στη φυλακή, έτσι; Θα πρέπει ειδικά ένας φτασμένος δημοσιογράφος να το έχει αυτό».
Η συγκεκριμένη εκπομπή είναι ακόμη αναρτημένη στο διαδίκτυο. Βρήκαμε το απόσπασμα όπου ο Θεοδωράκης συνομιλεί με τον Χασάν, τον οποίο όμως εμφανίζει ως Αλί. Ο αφγανός πρόσφυγας, όπως φαίνεται στο βίντεο, δεν λέει με άνεση την ιστορία που υποτίθεται πως είναι δική του.Έτσι ο Θεοδωράκης εμφανίζεται να λέει και να συμπληρώνει όσα δεν λέει ο ίδιος. Αυτή είναι η συνομιλία:
«Θεοδωράκης: Από πού είσαι;
“Όταν είδαμε την εκπομπή τότε, ανακαλύψαμε πως ο Χασάν έλεγε μια ιστορία που δεν είχε σχέση με αλήθεια”
Αλί (Χασάν): Αφγανιστάν
Θεοδωράκης: Με τα πόδια ήρθες;
Αλί: Με το καράβι μέσα από Τουρκία.Ελλάδα ήρθα με το καράβι.
Θεοδωράκης: Α, Μυτιλήνη ε;
Αλί: Ναι. Έχω πάει μέχρι Αγγλία…
Θεοδωράκης: Πήγες στην Αγγλία; Και;
Αλί: Με διώξανε πάλι. Με πιάσανε με διώξανε.
Θεοδωράκης: Στην Αγγλία πώς πήγες;
Αλί: Από Πάτρα
Θεοδωράκης: Από Πάτρα;
Αλί: Ναι.
Θεοδωράκης: Πώς;
Αλί: Κρύφτηκα σε ένα αμάξι, το αμάξι μπήκε μέσα στο καράβι και μετά από 24 ώρες έφτασε στην Αγγλία.
Θεοδωράκης: Πού, από κάτω απ’ το αμάξι;
Αλί: Κάτω από το αμάξι, ναι.
Θεοδωράκης: Σε φορτηγό;
Αλί: Φορτηγό ήταν, ναι.
Θεοδωράκης: Και πώς άντεξες εκεί; Πώς μπήκες;
Αλί: Μπήκα γιατί ήξερα τον τρόπο.
Θεοδωράκης (επιμένει): Ανάμεσα στις ρόδες;
Αλί: Ναι.
Θεοδωράκης: Νερό;
Αλί: Τίποτα.
Θεοδωράκης: Φαγητό;
Αλί: Τίποτα.
Ο μικρός Χασάν ή Αλί εμφανίζει μια ηρωική ιστορία, και αδύνατη φυσικά, με υποβολέα των απαντήσεων εμφανώς τον Σταύρο Θεοδωράκη. Το στήσιμο της εκπομπής επιβεβαιώνει και ο φίλος του Χασάν, Τσαμσέτ, κρατούμενος την εποχή εκείνη στις Φυλακές Ανηλίκων Αυλώνα: «Όταν είδαμε την εκπομπή τότε, ανακαλύψαμε πως ο Χασάν έλεγε μια ιστορία που δεν είχε σχέση με αλήθεια. Ποτέ δεν είχε πάει στην Αγγλία με φορτηγό. Είχε έρθει, όπως όλοι, από Τουρκία. Δεν είχε κρυφτεί στις ρόδες φορτηγού για να πάει στην Αγγλία. Ο Χασάν δεν μπορούσε να φτιάξει αυτή την ιστορία. Την είπε γιατί φανταζόταν πως έτσι θα τον βοηθούσαν να βγει πιο γρήγορα από τις φυλακές».
Οι καλλιτεχνικές παρεμβάσεις του Θεοδωράκη, όπως λένε οι υπάλληλοι των φυλακών, δεν σταμάτησαν εκεί. Ζήτησε κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων να υπάρχει γυναίκα στον χώρο για να την τραβάει η κάμερα ως θηλυκό φόντο στην εφηβική δυστυχία. Ο δάσκαλος Νίκος Αρμένης λέει: «Την τελευταία ημέρα θέλησε να πάρει κάποια πλάνα από τις πρόβες της θεατρικής ομάδας που έχουμε στο δημοτικό σχολείο. Μου ζητήθηκε την προηγούμενη ημέρα να έχουμε και κάποια γυναικεία παρουσία για τηλεοπτικούς λόγους στα πλάνα, πράγμα το οποίο δεν έγινε. Ήθελε να πάρει στη διάρκεια της πρόβας κάποια πλάνα που να υπήρχε και γυναικεία παρουσία εκεί. Πράγμα που δεν υπήρχε, ας πούμε. Δεν είχαμε εμείς γυναίκες στη διάρκεια της πρόβας, το αρνηθήκαμε και στην πορεία, την επόμενη ημέρα, πήρε τα πλάνα από το σκάκι ή από την πρόβα».
Ο Γιώργος Τσουνής, υπεύθυνος για τους αγώνες σκακιού στη φυλακή, υποστηρίζει πως ο Θεοδωράκης τράβηξε επίσης φωτογραφίες από το σωφρονιστικό κατάστημα με τις οποίες έγινε έκθεση φωτογραφίας στο Ευγενίδειο Ίδρυμα. Ανακοίνωσε πως τα έσοδα από την πώληση των φωτογραφιών θα πήγαιναν στην κοινωνική υπηρεσία της φυλακής. Οι υπηρεσίες της φυλακής δηλώνουν πως ουδέποτε πήραν χρήματα από την έκθεση. Από την πλευρά του το Ευγενίδειο ‘Ιδρυμα δηλώνει πως η έκθεση διοργανώθηκε, αλλά δεν είχε καμία σχέση με την πώληση των φωτογραφιών.
(συνεχίζεται)
HotDoc