Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ

Γράφει ο Γιώργος Νικολακάκος

Ο φιλελευθερισμός εῖναι ἕνα φιλοσοφικό κίνημα πού ξεκίνησε τον 18ο αιώνα με τον διαφωτισμό και μέ τίς ίδέες του ἄλλαξε τό πρόσωπο τῆς δύσεως καί τελικά ὀλοκλήρου τοῦ πλανήτη. Οἱ ἰδέες τῶν ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τοῦ κοινωνικοῦ συμβολαίου, τῆς συνταγματικῆς δημοκρατίας γεννήθηκαν ἀπό τόν φιλελευθερισμό. Τό δικαίωμα στήν ζωή, τήν ίδιοκτησία καί τήν ἐλευθερία εἶναι ίδέες πού γεννήθηκαν ἀπό τόν φιλελευθερισμό.

Ο φιλελευθερισμός ἔχει τρεῖς βασικές ἀξίες… Σεβασμό στήν ἀνθρώπινη ζωή, σεβασμό στήν ἀτομική ἐλευθερία καί σεβασμό στό δικαίωμα γιά ἀτομική ίδιοκτησία. Ο φιλελευθερισμός εῖναι ἡ φιλοσοφική σκέψις ἀπό τήν ὀποἶα προέκυψαν τἀ ἀτομικά δικαιώματα (με πρῶτα ἀπό ὄλα τήν ἐλευθερία τοῦ λόγου καί τό ἀπαραβίαστο τῆς συνειδήσεως), ἡ ίσονομία, το κράτος δικαίου, ἡ δικαστική ἀνεξαρτησία ἀλλά καί τά πολιτικά δικαιώματα, ἡ ἰσοπολιτεῖα καί ἡ σύγχρονη Δημοκρατία.

Στήν σύγχρονη Ἑλλάδα ὁ φιλελευθερισμός καί ο σοσιαλισμός  ποτέ δέν λειτούργησαν σάν πολιτικές ἰδεολογίες. Χρησιμοποιήθηκαν ώς ἰστορικά ίδεολογικά κελύφη γιά νά δηλώσουν τήν πολιτική σταθερά τῆς κάθε κομματικῆς παρατάξεως καί γιά νά διαφοροποιηθούν ἐπικοινωνιακά μεταξῦ των μέσα ἀπό θολά ίδεολογικά σύμβολα κομματικῆς συσπειρώσεως πού δέν αντιπροσωπεύουν τίς πιό σημαντικές ἀξίες τῆς ἰσονομίας, τῆς ἀξιοκρατίας καί ἑνός μηχανισμοῦ δημοκρατίας πού θά τίς ἐγγυάται. Η μόνη περίοδος πού ἔγίνε  ἐπίκλισις στόν φιλελευθερισμό ἤταν ἐπί ἐποχῆς Γεωργίου Παπανδρέου ὄταν χρησιμοποίθη σάν δημαγωγικό ἐργαλεῖο γιά νά προσαιτερισθῆ ψηφόρους. Ἐξεφράσθηκαν κάποιες «φιλελεύθερες»ἰδέες ἀλλά σέ μίαν ἐκφυλισμένη ἐκδοχή Τό ιδιο ἔγίνε καί μέ τόν σοσιαλισμό τοῦ ΠΑΣΟΚ. Επίσης ὁ Συντηρητισμός ποτέ δέν λειτούργησε σάν πολιτική ἰδεολογία μῆτε σάν ἀξιακό σύστημα.Οἱ «σοσιαλιστές» ἀνἠγαγον τὀ «Δεξιο» σέ ιδεολογία,τόν ταύτισαν μέ ὄτι τό παρωχυμένο, τήν ὀπισθοδρόμησιν, τήν στασιμότητα καί   τόν επένδυσαν μέ κάποιες «θεωριτικές προτάσεις»  καί τὀν χρησιμοποίησαν σάν ιδεολογικό ὄπλο κατά τῶν ἀντιπάλων τους .Ὁ Συντηρητισμός εἴναι μια φιλοσοφικη τάσις, ένας φιλοσοφικός τρόπος θεάσεως τής ζωής καί ποτέ δέν λειτούργησε σάν πολιτική ιδεολογία .

Στήν νεώτερη Ἐλλαδα δέν κατεβλήθη ποτέ καμία προσπάθεια δημιουργίας συνθηκῶν πού θά μποροῦσε νά κυοφορηθῆ ο φιλελευθερισμός. Η κρατική μηχανή δεν ἔχει κατασκευασθῆ για να υπηρετῆ σκοπούς αλλά τήν δική της ἀναπαραγωγή καί τήν εὐημερία τῶν ὑπαλλήλων. Υπάρχει ἕνα άσφαλές κριτήριο γιά νἀ ξεχωρίση κανεῖς στήν σημερινή Ελλάδα τούς φιλελεύθερους ἀπό τούς ἀντιφιλεύθερους στόν δημοσιονομικόν τομέα. Ὄσο περισσότερο ἥ μάλλον ὄσο εἰλικρινέστερα άγωνιά κανεῖς γιά τά ἐλλείμματα τοῦ δημοσίου τομέα τόσο πιό φιλελεύθερος εἶναι. Η σημερινή κρίσις ἔχει προσδώσει σε αὐτήν τήν ἀντίθεσιν καί ἕνα «πατριωτικό» χαρακτηριστικό. Οι οπαδοί της πελατειοκρατίας καί τοῦ ἀνεξέλεγκτου κρατικισμοῦ ἐπικαλοῦνται τήν ἀνάγκη προασπίσεως τῆς ἐθνικῆς κυριαρχίας για να καταπολεμήσουν το «Μνημόνιο» που μας επέβαλαν οι ξένοι πιστωτές μας για να μας σώσουν από την πτώχευση.Στο μεταξύ οι καλούμενοι «νεοφιλελεύθεροι» κατηγοροῦνται ὡς ὀπαδοί μιᾶς «εισαγόμενης» ιδεολογίας, ὡς θεωρητικολογοῦντες, ξενοσπουδαγμένοι άνθρωποι που αγνοούν το «λαϊκό» στοιχείο, την ανάγκη «κοινωνικής δικαιοσύνης» και κρατικῆς θαλπωρῆς που διακατέχει τον ανασφαλή Έλληνα, ἥ ἐλέγχου τῆς πνευματικῆς του τροφῆς καί τῶν πληροφοριῶν πού του δίδονται. Η στάσις αὐτή ὑπολαμβάνει ὄτι τά ἐγγενῶς ἀτίθασα καί ἀφερέγγυα ἄτομα ποὐ δέν σέβονται τούς «ταγούς» χρειάζονται κυβέρνησι πού νά μή σέβεται κανέναν καί νά χειραγωγῆ ὄλους, πότέ μέν ὡς τροφός ἀντιλήπτωρ, πὀτε δε ὡς χωροφύλαξ. Στήν Ἐλλάδα δέν καλλιεργήθη ποτέ ἡ πίστις ὄτι τά ἄτομα πρέπει νά   συμμετάσχουν  στήν πορεῖα πρός τόν φιλελευθερισμό καί νά συνειδητοποιήσουν ποιό εῖναι τό μακροπρόθεσμο συμφέρον τους ὡς σύνολον καί ὄτι αύτό υπονομεύεται ὄταν δίνεται έμφασις στό βραχυπρόθεσμο ἀτομικό ἥ οίκογενειακό τους συμφέρον είς βάρος τοῦ συνόλου.

Εάν κάνωμε μιά αναδρομή μέχρι τήν ἀμέσως προ-επαναστατική περίοδο τής Ελλάδος θά εἰδοῦμε μέ ἀπόλυτη διάυγεια ὄτι ό λαός δέν καθοδηγεῖτο ἀπό μίαν παρορμητική ἐνέργεια πού τήν τροφοδοτοῦσαν μυθικές(σοσιαλισμός, φιλελευθερισμός, κ.λ.π.) παραστάσεις ἀλλά ἀπό ἐνεργήματα τοῦ πνεύματος.Ἑνῶ ό λαός ἀγωνίζετο νά ἀποκτήση τήν ανεξαρτησία του, ἐμφορεῖτο καί ἀπό τό ὄραμα τῆς δημιουργίας ἐνός κράτους μέ ἀληθινές πολιτικές ἀρχές, ἀρχές πού θά ἔπρεπε νά ἐναρμονίζωνται μέ τό πνεῦμα πού εἶχε βιώσει ἀπό τήν παράδοσιν, ἀπό τίς ἰδέες τῶν προγόνων του. Ἤθελε νά δημιουργήση ἕνα κράτος οί σκοποί τοῦ ὀποίου θά ὑποτασοντο στό δικό του αἴτημα γιά δημοκρατική διακυβέρνησι. Ἤθελε νά ἐντάξη τήν πολιτική καί κοινωνική του ὀργάνωσιν στήν ίδια πνευματική τροχιά μέ τίς ιδέες τῶν προγόνων μας. Οπως πολύ εύστοχα παρατηρεί ο Καθηγητής Α. Δεσποτοπουλος, «τα Συντάγματα τής Ελληνικής Επαναστάσεως όσο …καί απρόσφορα γιά τίς πολεμικές συνθήκες…έδειχναν τήν βαθύτερη κλίση τού ελληνικού λαού καί τήν προηγμένη πολιτική ιδεολογία τής φωτισμένης μεριδας του» (Πολιτική Ιστορία τής Νεωτερας  Ελλάδος, 1979, σ, 28) μιά; Κλίσις πού, φυσικά, είχε διαμορφωθή «αυθόρμητα» κάτω από τήν επίδρασι τού ελληνικού πνεύματος, τής ελληνικής παραδόσεως. Ηταν καί αυτό από τίς «σεβαστες συνθήκες», όπως λέγει ο καθηγητής, πού έχει αφήσει τό Ελληνικό Εθνος.

Οί Ελληνες τῆς ἐπαναστατικῆς περιόδου δέν μπορεῖ νά εἶχαν ἐπνευσθή ἀπό καμία από τίς ἀναφυόμενες πολιτικές ίδεολογίες, δηλαδη,ἀπό τόν Φιλευθερισμό, Συντηρητισμό καί τόν Μαρξισμό διότι οί πολιτικές ίδέες πού ἀσπάζοντο δέν μποροῦν νά ἐνταχθοῦν σέ ένα καί μόνον ἀπό τά ἀνωτέρω ίδεολογικά σχήματα. Στίς περισσότερες χῶρες τῆς Εύρώπης οί ιδέες τῆς πολιτικῆς ἐλευθερίας ἤταν ὑπό διωγμόν. Ἑπίσης, ή Ελλάδα ἤταν ή μόνη χῶρα πού καθιέρωνε ἄμεση, μυστική καί σχεδόν καθολική ψηφοφορία, καθῶς καί τήν ἀρχή τῆς λαϊκῆς κυριαρχίας, τήν διάκρισι τῶν ἐξουσιῶν καί τήν προστασία τῶν ἀτομικῶν δικαιωμάτων (Δεσποτόπουλος Ἱστορια τής Νεωτερας Ελλάδος, σ.28)  Ὁ καθηγητής Δεσποτοπουλος χαρακτηρίζει τό Σύνταγμα τοῦ 1927 «πρότυπο δημοκρατικοῦ Συνταγματος γιά τήν ἐποχην του.(οπου παρ,σ.34). Ιδιαιτέρα σημασία ἔχει ὁ χαρακτηρισμός τοῦ Καθηγητοῦ γιά τήν ἑποχή ἐκείνη σύμφωνα μέ τόν όποῖον ή ἐποχή ἤταν μιά διαδρομή ἠθικῶν ἀνάτασεων τοῦ Ελληνικοῦ λαοῦ, μιά ἐποχή κατάμεστη ἀπό μεγάλα γεγονοτα καί ἀπό ἐπεισόδια συγκλονιστικά.

Ἡ πραγματική  Φιλελευθέρα Δημοκρατία εῖναι ή πολιτική θεωρία πού ἔχει ἐκπροσώπησει τήν  ὑψήστη προσπάθεια γιά τήν ὀργάνωσιν τῆς κοινωνικῆς ζωῆς μέ τρόπον τέτοιον πού νά μπορούν νά βροῦν ἔκφρασι καί σκοπό καί οί επιδιώξεις τοῦ ατόμου.Παραχωρεῖ τόν χῶρο νά δράσουν καί  αὐτοί πού δέν κατέχουν τήν ἰκάνότητα νά σκέπτωνται καί νά αἰσθάνωνται ὄπως οί πνευματικοί ἄνθρωποι. Τό πρόβλήμα εῖναι ὄτι ¨η φιλελεύθερη δημοκρατία δέχθηκε   νά μοιρασθῆ τά ἀγαθά μέ τούς ἐχθρούς της, δηλαδή μέ τόν ἄνθρωπον πού φθείρει τόν πολιτισμό καί πού ὑποβαθμίζει τό πνευματικό ἐπίπεδο τῆς κοινωνίας. Στίς φιλελευθερες δημοκρατίες φθάσαμε στό σημεῖο  ὄπου τό μεγάλο πλῆθος (με τίς ἐπιθυμίες του καί τίς ὀρέξεις του) κυβερνᾶ τόσο ἄμεσα ὄσο ποτέ ἄλλοτε. Η Δημοκρατία στήν ἀρχαῖα Αθήνα ἤταν τὀ πολίτευμα στό ὀποῖο κυβερνοῦσε ὄχι τὀ πλῆθος ἀλλά το μορφωμένο τμῆμα τῶν πολιτῶν τῶν Δήμων τῆς ἀρχαῖας Πόλεως. Αὐτό ἀπέχει πολύ ἀπό τήν σημερινή κατάστασιν ὄπου ἡ Πολιτεῖα καί οἱ ἠγέτες της “τρέχουν” πίσω ἀπό τα γοῦστα τῆς κακομαθημένης μᾶζας πού διψάει γιά “άρτον καί θεάματα” πού διψάει να βλέπη αῖμα, πόνο καί φόβο, πού δέν χορταίνει να ἐξευτελίζη προσωπικότητες, νά βιάζη συνειδήσεις καί νά ἀλλοτριώνη ἀξίες καί ἠθικές. Ὁ μέσος ἄνθρωπος ἔχει τίς πιο “μαθηματικές” ιδέες για όλα όσα συμβαίνουν ἥ πρόκειται να συμβοῦν στόν κόσμο. Γιά αὐτό ἔχει χάσει τήν αἴσθησιν τῆς ἀκοῆς του. Γιατί να ἀκούση ὄταν μέσα του ἔχει ὄλα ὄσα τοῦ εἶναι ἀναγκαῖα; Δέν εἶναι καιρός νἀ ἀκούση, τῶρα, ἀλλά να κρίνη, να δηλώση, νἀ ἀποφασίση. Δέν υπάρχει κάποιο πρόβλημα μέ τήν δημόσια ζωή, στήν ὀποἶα αὐτός δέν παρεμβαίνει, κουφός, τυφλός καθῶς εἶναι, ἐπιβάλλοντας τίς γνῶμες του.Αὐτήν τήν έκφυλισμένη μορφή φιλελευθερισμοῦ ὑιοθετήσαμε στήν Ἐλλάδα.Αυτή ἡ Φιλελεύθερη δημοκρατία βρῆκε πρόσφορο ἔδαφος στήν ἑλλάδα.Μιά Φιλελεὐθερη δημοκρατία ὄπου τό ἄτομο ἔγινε ὀ πρωταγωνιστῆς τῆς δημοσίας ζωῆς, καί ὄπου εῖχαμε τήν δημιουργία μιᾶς κοινωνίας ὄπου τό ἄτομο κινδυνεύει νά ἐξαφανιστῆ στό ἐσωτερικό μιᾶς ἀγέλης ἠ ὀποῖα μέ τήν σειρά της ἐγκυμονεῖ μέγα κίνδυνο γιά τόν δημοκρατικόν πολιτισμό.