Η ένοχη συνεργασία Λονδίνου-Ετσεβίτ για την τουρκική εισβολή στην Κύπρο.

Πριν από 40 χρόνια…
ΤΗΣ ΦΑΝΟΥΛΑΣ ΑΡΓΥΡΟΥ
Σύμφωνα με έγγραφα του Φόρεϊν Όφις, ο Χ. Ουίλσον είχε δώσει το πράσινο φως στους Τούρκους να εισβάλουν, ενώ δέχθηκε να μπλοκάρει την Ελλάδα από του να σπεύσει σε βοήθεια της Κύπρου
Στο Λονδίνο, πριν από 40 χρόνια, είναι που τροχοδρομήθηκε η σφαγή της Κύπρου. Ούτε στην Ουάσιγκτον ούτε στη Μόσχα. Στην κηδεμόνα και εγγυήτρια Μεγάλη Βρετανία.
Στις 17 Ιουλίου 1974 ο Τούρκος πρωθυπουργός της εισβολής Μπουλέντ Ετσεβίτ έφτασε στο Λονδίνο με ένα αεροπλάνο γεμάτο από αξιωματούχους της Κυβέρνησής του και του τουρκικού Στρατού. Πήγαν απευθείας στην πρωθυπουργική κατοικία στην Ντάουνιγκ Στριτ 10, όπου τους περίμενε
αντίστοιχη ομάδα Βρετανών αξιωματούχων. Δεν πήγε ούτε στην Ουάσιγκτον .ούτε στη Μόσχα, ούτε στη Κίνα, αλλά στο Λονδίνο, για να πάρει το πράσινο φως για την εισβολή. Και το πήρε με τη μεγαλύτερη ευκολία και βοήθεια.
Ζήτησε να εισβάλουν από κοινού
Ο Ετσεβίτ ζήτησε από τη Βρετανία να εισβάλουν στην Κύπρο μαζί, αλλά ο Βρετανός Υπουργός Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας Τζέιμς Κάλαχαν και ο Βρετανός. Πρωθυπουργός Χάρολντ Γουίλσον αρνήθηκαν, γιατί η θέση του Ηνωμένου Βασιλείου ως εγγυήτριας χώρας ήταν λεπτή. Αρνήθηκαν, επίσης, το αίτημα του Ετσεβίτ να περάσουν τα τουρκικά στρατεύματα από τις βρετανικές βάσεις. Όμως, δέχθηκαν την έκκληση του Ετσεβίτ να αφήσουν την Τουρκία να κάνει τη δουλειά της δίχως ανάμειξη. Ο Κάλαχαν υποσχέθηκε να μην κάνουν τίποτα, να αφήσουν την Τουρκία να εισβάλει, νοουμένου ότι δεν θα ενοχλούσε τις βρετανικές βάσεις, και δέχθηκε να μπλοκάρουν την Ελλάδα από το να σπεύσει εις βοήθεια της Κύπρου. Η συγκεκριμένη αναφορά στα κρατηθέντα πρακτικά έχει ως εξής:
«… Ο πρωθυπουργός είπε πως κατάλαβε τι εννοούσε ο κ. Ετσεβίτ. Αν η κατάσταση χειροτέρευε για την τουρκοκυπριακή κοινότητα, η Τουρκία θα χρειαζόταν να επέμβει. Όμως, δεν πίστευε ότι οι βάσεις μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν γι’ αυτού του είδους την επέμβαση. Ο κ. Ετσεβίτ είπε ότι δεν μπορούσε να επιμένει στο σημείο αυτό… Από τις αναφορές του κ. Ετσεβίτ, ο Πρωθυπουργός κατάλαβε πως επιθυμία των Τούρκων ήταν όπως η Βρετανία μην μπλοκάρει αυτό που είχαν κατά νουν οι Τούρκοι να κάνουν, αλλά ότι θα μπλόκαρε τους Έλληνες, Ο κ. Ετσεβίτ ρώτησε, αν η Βρετανία ήταν έτοιμη να το κάνει. Ο υπουργός Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας είπε ότι δεν ήταν αδύνατο…».
«… The Prime Minister said that he thought that he understood the meaning of Mr. Ecevit’s remarks. If the situation oft the Turkish community on the island deteriorated, Turkey would feel it necessary to intervene. But he did not think that the SBAs could be used for that kind of intervention. Mr. Ecevit replied that he could not insist on the point. The bases were not essential for his purpose… The Prime Minister said that he understood Mr. Ecevit’s remarks as an expression of the Turkish wish that Britain would not blockade an action of the kind contemplated by Turkey, but that they would blockade the Greeks. Mr Ecevit asked if Britain would be ready to do so. The Foreign and Commonwealth Secretary said it was not impossible…”
Ποιοι συμμετείχαν στη συνάντηση
Παρόντες στη συνάντηση, που διήρκεσε μέχρι και μετά τα μεσάνυχτα και συνοδεύθηκε με δείπνο, παρευρέθησαν, από βρετανικής πλευράς: Πρωθυπουργός Χάρολντ Γουίλσον, Υπουργός Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας Τζέιμς Κάλαχαν, ο Υπουργός Άμυνας και οι αξιωματούχοι του Φ.Ο Sir John Killick, Charles Wiggin, Arthur Hockaday, Alan Goodison, Joe Haines, και λόρδος Bridges (σύμβουλος του Πρωθυπουργού).
Από τουρκικής πλευράς παρευρέθησαν : Ο Τούρκος πρωθυπουργός Μπουλέντ Ετσεβίτ, ο Χασάν Ιτσίκ, Αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών και Υπουργός Άμυνας, ο Ασίλτουρκ, Υπουργός Εσωτερικών, ο Πρέσβης Χαλούκ Μπαγιουλκέν, ειδικός σύμβουλος (πρώην Υπ . Εξωτερικών), ο Τουργκούτ Μενομετσίογλου, Πρέσβης στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο Ορχάν Εράλπ, πρέσβης στο ΝΑΤΟ, ο πρέσβης Ερκουμέντ Γιαβουζάλπ, γενικός διευθυντής του τμήματος γενικής ασφάλειας του υπουργείου Εξωτερικών, ο υπουργός Εκμέλ Μπαρουτσιού, επικεφαλής του Κυπριακού και των Ελλαδικών Υποθέσεων του Υπουργείου Εξωτερικών, ο Στρατηγός Χαϊντάρ Σαλτίκ, του Γενικού Επιτελείου Στρατού, ο Στρατηγός Κεμάλ Γιαμάκ, του Γενικού Επιτελείου Στρατού, και ο Α. Αλακαπτάν , υπουργός – τουρκική πρεσβεία στο Λονδίνο.
Καμία ενόχληση στους Τουρκοκυπρίους
Την επομένη, 18 Ιουλίου 1974, ο Υπ . Αρμοστής στη Λευκωσία σερ Όλβερ τηλεγραφούσε στο Λονδίνο:
“Δεν έχω καμία μαρτυρία άμεσης απειλής για την τουρκοκυπριακή κοινότητα. Δεν υπήρξαν επιθέσεις εναντίον της κοινότητας κατά τη διάρκεια των τελευταίων ημερών. Ο Τουρκοκύπριος υπουργός Άμυνας, κ. Ορέκ , επιβεβαίωσε σε μέλος του προσωπικού μου σήμερα το πρωί, ότι η ελληνοκυπριακή κοινότητα, και ιδιαίτερα η Εθνική Φρουρά, συμπεριφέρονται με την πλέον θαυμάσια προφύλαξη. Υπήρξαν κάποια μικρο – επεισόδια στην πράσινη γραμμή, όμως γενικά η τουρκοκυπριακή κοινότητα δεν έχει λόγω να παραπονιέται…».
Ενημέρωση από Ετσεβίτ για γραμμή Αττίλα
Στα πρακτικά της τόσο σημαντικής συνάντησης της 17ης Ιουλίου 1974 για συνεννόηση και συντονισμό της σχεδιασμένης τουρκικής εισβολής δεν αναφερόταν, όμως, ότι ο Ετσεβίτ τούς είχε ενημερώσει και μέχρι πού θα έφτανε η γραμμή Αττίλα. Αυτό το βρήκα ερευνώντας βαθύτερα τα βρετανικά αποδεσμευμένα έγγραφα και το παραθέτω σήμερα για πρώτη φορά. Μία μαρτυρία που επισφραγίζει ακόμα πιο πολύ τη συνενοχή της τότε Βρετανικής Εργατικής Κυβέρνησης Γουίλσον/Κάλαχαν για τη βάρβαρη τουρκική εισβολή, εξουδετερώνοντας κάθε απεγνωσμένη προσπάθεια έπειτα από 40 χρόνια αποενοχοποίησης της βρετανικής Κυβέρνησης για τον ένοχο ρόλο της. Είναι η μαρτυρία της Βρετανίδας λαίδης Anne Warburton, η οποία το 1974 υπηρετούσε ως Σύμβουλος της βρετανικής αποστολής στα Ηνωμένα Έθνη στη Γενεύη. Το έγγραφο αυτό μάς φανερώνει ενδεικτικά ότι ο Ετσεβίτ το ίδιο βράδυ της 17ης Ιουλίου 1974 είχε και ξεχωριστή συνάντηση με τον Βρετανό Πρωθυπουργό και την Anne Warburton (και ίσως και άλλες οι στρατιωτικοί του), την οποία δεν καλύπτουν τα αποδεσμευμένα πρακτικά.
Τι αναφέρει η Αν Γουορμπέρτον
Εντόπισα τη λεπτομέρεια αυτή ερευνώντας έγγραφα άλλης σειράς για τον Αύγουστο του 1974. Στις 10 Αυγούστου 1974, λοιπόν, η Αν Γουορμπέρτον, με εμπιστευτικό τηλεγράφημά της από τη βρετανική αποστολή στη Γενεύη προς τις βρετανικές αντιπροσωπείες σε Ουάσιγκτον, Λευκωσία, Άγκυρα, Παρίσι, Βόννη, βρετανική Αντιπροσωπεία στο ΝΑΤΟ, Μόσχα, και Νέα Υόρκη τούς ενημέρωσε ότι είχε καλέσει, την ίδια μέρα (10 Αυγούστου), τον Αμερικανό αξιωματούχο που βρισκόταν στη Γενεύη εκ μέρους του Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών Χένρι Κίσιγκερ, Άρθουρ Χάρτμαν, (Arthur Hartman), ο οποίος από τις 8 Ιανουαρίου 1974 υπηρετούσε ως υφυπουργός Εξωτερικών για ευρωπαϊκές υποθέσεις και τον ενημέρωσε πως ο Ετσεβίτ στις 17 Ιουλίου, όταν είδε τον Βρετανό Πρωθυπουργό ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΔΙΑ, τους είχε δώσει ενδείξεις μέχρι πού θα τραβούσε τη γραμμή Αττίλα, γι’ αυτό του επέστησε την προσοχή να μην παραγνωριστούν οι τουρκικές απειλές για προέκταση της εισβολής (που έγινε 4 μέρες αργότερα με την προέλαση της δεύτερης εισβολής).
Οι τουρκικές στρατιωτικές προθέσεις
Η αναφορά έχει ως εξής:
«Τουρκικές στρατιωτικές προθέσεις στην Κύπρο
Ζήτησα από τον Χάρτμαν να συναντηθούμε στις 2.30μ.μ. Του έθεσα την άποψή μου ότι δεν πρέπει να παραγνωρίσουμε τις πληροφορίες για τις τουρκικές στρατιωτικές προθέσεις να επεκτείνουν την περιοχή της Δημοκρατίας που έχουν υπό τον έλεγχό τους. Όταν ο Ετσεβίτ είδε τον Πρωθυπουργό και εμένα στο Λονδίνο στις 17 Ιουλίου, είχαμε υποπτευθεί μέχρι ποίου σημείου ήσαν προετοιμασμένοι να πάνε, αλλά δεν το λάβαμε αρκετά σοβαρά υπόψη. Δεν ήμουν διατεθειμένη να πιαστώ στον ύπνο δύο φορές…».\
CONFIDENTIAL, FM UKMIS GENEVA, DESKBY 101800Z
TO IMMEDIATE F C O TELNO 809 of 10 AUGUST 1974 AND TO WASHINGTON INFO IMMEDIATE TONICOSIA, ANKARA, ATHENS, PARIS, BONN, UNDEL NATO, MOSCOW, UKMIS NEW YORK
TURKISH MILITARY INTENTIONS IN CYPRUS
I ASKED HARTMANT TO CALL ON MET AT 2.30 PM. I PUT TO HIM MY VIEW THAT WE SHOULD NOT DISCOUNT REPORTS OF TURKISH MILITARY INTENTIONS TO EXPAND THE AREA OF THEIR CONTROL IN THE REPUBLIC. WHEN ECEVIT SAW THE PRIME MINISTER AND ME IN LONDON ON 17 JULY, WE HAD SUSPECTED THE LENGTHS TO WHICH THEY WERE PREPARED TO GO BUT HAD NOT TAKEN IT SERIOUSLY ENOUGH. I WAS NOT PREPARED TO BE CAUGHT NAPPING TWICE …
Δεν ήθελε να τους αφήσει να σπάσουν την εκεχειρία
Η Βετανίδα αξιωματούχος, όπως αναφέρει στο τηλεγράφημά της, είχε ήδη προειδοποιήσει και τον Βρετανό Πρωθυπουργό για τις πιθανότητες νέας τουρκικής προέλασης. Είχε πάρει από μόνη της κάποιες προκαταρκτικές προφυλάξεις, όπως την αναβολή της επιστροφής των Φάντομ και σταματώντας περαιτέρω αποχώρηση Βρετανών στρατευμάτων. Είπε στον Χάρτμαν ότι είχε, σε γενικές γραμμές, ενημερώσει και τον Βάλντχαϊμ και ότι προς το παρόν μιλούσε επί προσωπικής βάσεως. Η δική της προσέγγιση ήταν να μην αφήσει τους Τούρκους να σπάσουν την εκεχειρία, με μακάβρια αποτελέσματα στη νήσο. Του ζήτησε να ενημερώσει και τον Κίσιγκερ…
ΦΑΝΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ
Συγγραφέας-ερευνήτρια