Του Φώτη Βαρέλη.
Το βόδι κατέχει θέση ξεχωριστή ανάμεσα στα ζώα του χωριού με το μεγάλο και βαρύ του κορμί, τα τρομερά του κέρατα, και με την προσφορά των πολλών του υπηρεσιών στον άνθρωπο, πού η πιο μεγάλη είναι το όργωμα της γης. Kι΄ είναι βέβαιο πώς τα μηχανικά μέσα πάνε σήμερα να το αντικαταστήσουν σ’ αυτή τη δουλειά, είναι όμως η ιστορία της καλλιέργειας της γης με το βόδι τόσο μεγάλη, πού θάταν βεβήλωση να την ξεχωρίσουμε απ το ζωντανό αυτό. Δεν το θέλει ούτε η γλώσσα μας πού ’ναι γεμάτη από λέξεις που΄ δωσεν ο κόπος του βοδιού σαν το «βοϊδολάτης, ζευγάρι βόδια, βουκέντρα κ.λπ.», ούτε η ποίηση από τον Όμηρο και τον Ησίοδο μέχρι σήμερα, ούτε η τέχνη, ούτε η θρησκεία από τα ιερά βόδια του Ηλίου ως τα βόδια της Φάτνης του Χριστού. Μαζί με το βόδι, το αλέτρι, το απλό αυτό σταυρωτό σύμπλεγμα ξύλων πού στις δύο άκρες του ενός, πού λέγεται ζυγός, μπαίνουν τα δυο βόδια, «το ζευγάρι», για να τραβήξουν με το χονδρό τους κορμί το υνί. Έτσι τα βόδια σχίζουν το χώμα, ανοίγουν τα σπλάχνα της γης, πάνε κι΄ έρχονται αμίλητα, ήρεμα, από την μια άκρη του χωραφιού στην άλλη, και πάλι το ίδιο πίσω, και πάλι μπρός ως το μεσημέρι, κι΄ υστερα ως το βράδυ, ώσπου να ’ρθη η ώρα να πάρουν το δρόμο του χωρίου, παρέα με το γάϊδαρο, τις κατσίκες, το σκυλί και τον κουρασμένο ξωτάρη. Τούτα παν μπρος λυτά, το μουλάρι έρχεται φορτωμένο τον αφέντη κ΄ ο γάϊδαρος τ΄ αλέτρι. Κι’ ενώ οι κατσίκες τρώνε απ ΄ τη στράτα κορφολογώντας κανένα βλαστάρι, ο σκύλος κοιτάζει μακριά κάποια σκιά και γαυγίζει. Το βόδι είναι ζώο αντοχής, πειθαρχεί εύκολα, έχει μεγάλη δύναμη. Δεν μπορεί βέβαια να καταταχθεί στους μεγάλους αθλητές ταχύτητας, ή στους πρώτους της άρσεως βαρών ή πάλης, γιατί είναι πολύ ογκώδες και βαρύ. Σ’ ένα όμως άθλημα στέκεται πρωτότυπο και ασυναγώνιστο. Στο κουτούλημα. Το μεγάλο και ορθογώνιο κεφάλι του, με το χοντρό σβέρκο πίσω του και το πιο χοντρό κορμί, αν κάνουν πώς οργίζονται και ορμήσουν κατά πάνω σου θα σε κάμουν να μετανιώσεις πού πίστεψες στη φιλία του βοδιού. Κι΄όμως το φοβερό αυτό ζώο κυβερνιέται σαν αγαθό πλάσμα κ΄ από ένα μικρό παιδί, και προσφέρει ότι έχει να προσφέρει χωρίς κανένα πείσμα, με πολλή ηρεμία, με λίγη προσπάθεια από μέρους του ανθρώπου. Δεν συνεργάζεται, δεν αναγκά-ζεται. Γι΄ αυτό ο άνθρωπος το σεβάστηκε πολύ. Δεν θα δεις ποτέ το φαινόμενο εκείνο πού μπορεί να συμβεί πολλές φορές για τ’ άλλα ζώα. Εκείνο π.χ. το υστερικό ξύλο πού πολλές φορές έχει ξεσπάσει στη ράχη του γαϊδάρου, της κατσίκας, του μουλαριού και του άλογου ακόμα, από ακαλλιέργητους ανθρώπους. Είναι σκηνή φρίκης. Ο θυμωμένος δένει με πολύ κοντό σχοινί, κοντά στο χοντρό στύλο, το δύστυχο ζώο, έτσι πού να μην μπορεί να σαλέψει, κι’ αρχίζει μ’ ότι βρει. Χτυπά, κλωτσά, τρυπά, ώσπου να ξεθυμάνει, ενώ το ζώο αρχίζει να τρέμει σύγκορμο απ’ το πόνο, παύει να αντιδρά, γονατίζει με υγρά μάτια πού έχουν γίνει πυρωμένες λακκούβες, πού δεν πρόκειται να συγκινήσουν κανένα. Και ποιός θα ρωτήσει για το ποιό ήταν το σφάλμα του; Βέβαια είχε τολμήσει ο «γάϊδαρος» να σηκώσει το ποδάρι του για να διώξει τις αλογόμυγες, κι ΄ερριξε το κοφίνι με τις ντομάτες, ή πήγε «το μουλάρι» να «ξεφορτώσει» την κοιλιά του και δεν είδε το παιδί πού ΄παιζε πίσω του, ή πήγε η «φοράδα» να χαϊδευτεί κι΄ ερρήμαξε το φουστάνι της κόρης.
Το βόδι έχει γλυτώσει από ένα τέτοιο φέρσιμο. Λέτε, γιατί προσφέρει όργωμα, γάλα, κρέας, βούτυρο, δέρμα, μοσχάρια; Να΄ ναι γιατί δεν δίνει ποτέ αφορμή, μια πού δεν φορτώνεται, ή επειδή το φοβούνται; Θαρρώ πώς είναι όλα μαζί και περισσότερο η δύναμη και τα κέρατα. Πάντως δεν έχει νεύρα ευπρόσβλητα απ΄τις λεπτομέρειες της ζωής. Μοιάζει με τον ξωμάχο, το γεωργό η τον ψαρά, πού ΄ χει χαρακωθεί ο σβέρκος του από τον κόπο της δουλειάς, κι΄έχουν γίνει μάτια, μάγουλα, και λαιμός, βαθύ, σκληρό κι΄αυλακωτό δέρμα, κι΄εχει αγαθύνει η όψη του κι΄εχει καταλαγιάσει το μυαλό του πίσω από τούτη τη μορφή, έχει κατακάτσει κάθε ξεστόμισμα φωνής και γρηγοράδα χεριών και ποδιών. Έχει δουλέψει κι’ χει μεστώσει. Είναι το καματερό πού σηκώνει το βάρος του κορμιού του, ίσο με το βάρος της δουλειάς , χωρίς νάζι και θυμό. Κάποτε σηκώνει το κεφάλι και φωνάζει όπως κάμνουν όλα τα ζωντανά, πού ’χουν το χάρισμα αυτό να εκφράσουν μέσα απ’ τα σπλάχνα τους, με ήχο, τα συναισθήματά τους, τη χαρά τους , τον πόνο τους, την οργή τους, η να ζητήσουν κάτι πού ΄χουν ανάγκη και να συνεννοηθούν με τούς όμοιούς τους. Το μουγγαλιτό του βοδιού δυνατό, βροντερό, μοιάζει ογκώδες στον ήχο σαν το κορμί του, και κλείνει την ίδια ψυχική απόχρωση με τον χαρακτήρα του. Δεν κραυγάζει, δεν είναι οργή, ούτε στην ουσία πόθος η στοργή. Είναι ένας χρωματισμένος βαθύς πόνος στον πυρήνα του, πού γεμίζει τον κάμπο και τα μονοπάτια και το χωριό από νόημα! Μυρίζει δουλειά, χωριό, σιτάρι, γάλα, αγάπη! Τώρα, επειδή όλα τα πράγματα στον κόσμο αυτόν είναι σχετικά και δένονται τα άσχημα με τα όμορφα, η τα σωστά με τα λαθεμένα σαν δίχτυ με κόμπους και θηλειές, πού καμμιά δεν υπάρχει μόνη της γιατί οι πλευρές της όλες ανήκουν από μια σε άλλες θηλειές, έτσι και γιά τo βόδι βρέθηκε πώς, όλα, τούτα τα καλά του, η καλωσύνη, η αγαθότητα, η αδιαφορία μαζί με την δυσκινησία του κορμιού του, κάμνουν να το πεί ο άνθρωπος κουτό. Εκείνον πού δεν ξέρει τρόπους τον είπε «γάϊδαρο»», εκείνον πού τον πατάει και τον λερώνει τον είπε «μουλάρι» Τόν απρόσεκτον όμως και τον κουτό τον είπε «βόδι». Βλέπεις ούτε την πονηριά της γάτας έχει, ούτε την αδιαντροπιά του σκύλου κι’ ούτε το πείσμα του γαϊδάρου. Κάποτε ένας γάϊδαρος πού έβλεπε ένα κουνούπι να κάθεται στο κέρατο του βοδιού και να λυσσάει βουίζοντας και βρίζοντας το βόδι, δεν βάστηξε και του φώναξε: «Γιατί δεν κουνήθηκες, βρέ αδερφέ, γιατί δεν έκαμες πέρα δώθε το κεφάλι σου να φύγει αυτό το ζουζούνι!» Το βόδι, χωρίς να πάψει να μασσάει το χόρτο, του είπε μαλακά: «Μα εγώ ούτε όταν ήρθε, ούτε όταν έφυγε το πήρα είδηση!» Κι΄ ο γάϊδαρος φεύγοντας δεν βάστηξε κι’ είπε μες τα δόντια. Καλά σε λένε «βόδι». Τί τα θέλετε όμως! Αν καμμιά φορά το βόδι θυμώσει κι΄ αναταραχθεί σύγκορμο και γυρέψει το μεράδι του στο ύψος της φιλοτιμίας του, τότε είναι πολύς ο όγκος του ταύρου, και βαρύς ο γδούπος του ποδιού του, και πολύ τρομερό το κεφάλι του! Και βρέθηκε πάλι ο άνθρωπος να το καμαρώσει σ΄ αυτή του την τρομερή εκδήλωση, να το ζηλέψει και να το βάλει σκοπό να το ξεπεράσει. Είπε: Το βόδι είναι ρωμαλέο, ισχυρό, επικίνδυνο και κουτό. Εγώ θα το ξεπεράσω σ΄ολα… κι’ άρχισε. Αυτός ο άνθρωπος κατάγεται από την Ευρώπη και πήρε το όνομα ταυρομάχος. Και για να γίνει πιο ρωμαλέος από το βόδι, έβαλε κάτι παράξενα ρούχα πρώτα. Χρωματιστά, χρυσοπλασμένα. Κι ΄ ύστερα κάτι κνημίδες ωραίες και κάτι φανταχτερό στο κεφάλι του. Τώρα βέβαια θα μου πήτε πώς η Ρώμη δεν εξυπηρετείται μ’ αυτά τα μπιχλιμπίδια κατ’ ευθείαν, αλλά η γενναιότητα παίρνει την όψη πού της χρειάζεται. Κάτι πολλά τέτοια, λένε οι ψυχολόγοι, κάμνουν ένα άλλο πράμα μες την αρένα, κι΄είναι υπέροχο πλάσμα εκείνη την ώρα ο «τορρέρο», στη μέση χιλιάδων ματιών τρυφερών και μη, πού αγωνιούν σε κάθε του κίνηση. Και να τον πού κάμνει υπόκλιση και περιμένει μ΄ενα κόκκινο πανί τον ταύρο. Όταν ο ταύρος φθάσει χωρίς να ξέρει που τον προσκαλάνε, αυτός αρχίζει να τον ερερίζει με πολλή τέχνη, με πολλή χάρη με λεπτά λικνίσματα χορευτή, τραβώντας μια δεξιά και μια αριστερά το πανί πού ο κουτός ταύρος πάει να κουτουλήσει. Έτσι ο ταύρος κουράζεται και επαληθεύει το σοφό ρηθέν: Η τέχνη νίκα την αντρειά. Ύστερα ο λεπτός αυτός γενναίος άνθρωπος αρχίζει νά ρίχνει κοντάρια στη ράχη του ζώου, για να γίνει πιο επιθετικό και ν΄ανέβει έτσι η αξία του ανθρώπου ανάμεσα στα τόσα μάτια. Ιδίως τα θηλυκά που κοιτάζουν με τόση αγωνία με τις λεπτές καρδούλες!
Τώρα ο ταυρομάχος μας έγινε πιο ρωμαλέος, πιο ισχυρός, πιο επικίνδυνος, όπως είπαμε παραπάνω. Πιό κουτός όμως δεν μπορώ να βεβαιώσω ότι έγινε, αφού ό,τι έκαμε το ΄ κάμε με τόση τέχνη και εκμεταλλευόμενος την κουταμάρα του βοδιού. Το μόνο πού μπορώ να βεβαιώσω είναι ότι το βόδι ωδήγησε εκεί , για ν΄αγωνιστεί , όπως ήθελε ο άνθρωπος. Αγωνίσθηκε θέλοντας και μη, ερεθίστηκε γιατί έπρεπε να υψωθεί ο φονιάς του κι΄ έπρεπε να πεθάνη αυτό στη μέση χιλιάδων ματιών με πόνο σ’ όλο του το κορμί, ολομόναχο, εγκαταλελειμμένο, περιφρονημένο, σαν μια ανίκανη μάζα ανάμεσα στα ουρλιαχτά του θριάμβου πού ανέβασε τον άνθρωπο στα ουράνια, γιατί νίκησε και σκότωσε ένα κουτό ζώο. Ανυπεράσπιστο!
