Ο ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟΣ ΑΠΟΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΝΕΩΤΕΡΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Τοῦ Γιώργου Νικολακάκου
Οἰ ἰδεολογίες πού ἔκαναν τήν ἐμφάνισιν τους τόν 18ον καί 19ον αἰῶνα δέν βρῆκαν ποτέ πρόσφορο ἔδαφος στήν σκέψι τῶν ἐλληνων καί δέν λειτούργησαν ποτέ σά ἐπνευστικές δυνάμεις. Απέναντίας, προκάλεσαν ἀποπρασανατολισμό στή σκέψι του καί πολλές φορές διοχέτευσαν τήν δράσι του σε ατελέσφορες προσπάθειες. Ο Ελληνικός λαός εἶχε ἀποκτήσει μιά βαθειά ἔννοια τοῦ ζεῖν γιατί εἶχε διαμορφώσει μιά συνείδησι ἔντονη καί ἐκτεταμένη. Δέν ζοῦσε σέ ἕναν κόσμο θολό μιᾶς περασμένης συνειδήσεως. Ο βαθμός συνειδήσεως τῶν ελληνων,
ὄπως καί τοῦ κάθε λαοῦ, ἀντιστοιχοῦσε πρός τό τελευταῖο στάδιο τοῦ πολιτισμοῦ του, ἑνός πολιτισμοῦ, ὄμως, πολύ πιό ἀνεπτυγμένον ἀπό ἄλλους πολιτισμούς. Τό πνεῦμα του , συνεπῶς, δέν ἤταν βυθισμένο σέ ἕνα σκοτεινό παρελθόν ὧστε νά χρειασθῆ τεράστια προσπάθεια γιά νά άντικαταστήση τίς παληές ἰδέες μέ αὐτές πού ἀπαιτοῦσε ἡ νέα ὀπτική τοῦ κόσμου. Εξ ἄλλου, δέν ὑπῆρχε οὐσιαστική διαφορά μεταξῦ τῶν περί κοινωνικῆς καί πολιτικῆς ὀργανώσεως ἰδεῶν τοῦ παρελθόντος καί αὐτῶν τοῦ παρόντος.Ἠ ἐπιτροφή σέ πρότυπα
τοῦ παρελθόντος ὀδηγοῦσε ξανά στά πρότυπα ἐπάνω στά ὄποῖα ὁ ἄνθρωπος ἐπιθυμοῦσε νά οἱκοδομήση τό παρόν. Ἠ Αρχαῖα σκέψις πρώτη προσπάθησε νά συλλάβη τόν κόσμο στήν πραγματική του ὑπόστασι, καί πρώτη εἶχε προσπαθήσει νά τόν συλλάβη μέ τίς κατηγορίες ἐλευθερίας, ὄπως πρώτη προσπάθησε νά ἀνακαλύψη αὐτές τίς κατηγορίες στήν περιοχή τοῦ σκεπτόμενου ἀνθρώπου. Συνεπῶς, οἱ σύγχρονες πολιτικές ἰδέες δέν ἀποτελοῦσαν γιά τόν Ἔλληνα κάτι τό ἐντελῶς καινούριο, κάτι πού δέν εἶχε παραχθῆ στό παρελθόν. Ετσι γιά τόν
ελληνα εἶναι πιό πρόσφορο νά πραγματεὐεται μέ τίς ἰδέες τῶν προγόνων του, παρά μέ τίς σύγχρονες ουτοπιστικές ἥ ἀβέβαιες θεωρίες.
Οἰ Ελληνες πάντα εῖδαν ὄτι τό προσφορώτερο πλαῖσιο γιά τήν σωστή ὀργάνωσιν τῆς κοινωνίας εἶναι ἔκεῖνο ὄπου οἱ θεσμοί τῆς κοινωνίας καί τῆς πολιτεῖας λειτουργοῦν μόνον γιά νά διεκπεραιώσουν τήν βούλησιν τοῦ ἀτόμου. Επίσης, οἱ ἐκτός τῆς ἐξουσίας πρέπη νά καθίστανται κοινωνοί τῆς ἐξουσίας γιά νά κατωχυρώνεται ἠ σωστή ἄσκησις τῆς ἐξουσίας ὑπό αὐτῶν πού τήν ασκοῦν. Ο Ελληνας εῖχε ἐνστερνισθῆ τήν ἰδέα ὄτι γιά νά τελεσφορήση ἡ κάθε προσπάθεια ὀρθολογικῆς ὀργανώσεως τῆς κοινωνίας, ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά
ἀποκτήση γνωσι τοῦ πρακτέου. Ο πρακτικός λόγος εἶναι ἐκεῖνος πού θά ἀποτελέση τήν ὀδηγητική ἀρχή καί ὄχι ἡ Ὑπερβατική Λογική.
Καμία ἀπό τίς νεώτερες θεωρίες περί κοινωνικῆς καί πολιτικῆς ὀργανώσεως δέν φαίνεται νά ὑπῆρξε πηγή ἐπνεὐσεως καί ὀδηγός τῆς δράσεως των. Απλῶς ὄτι
τά ἄτομα δέν ἔχουν μπορέσει νά σχηματίσουν μιάν εἰκόνα τοῦ κόσμου καί τῆς δικῆς των θέσεως μέσα σέ αὐτόν τόν κόσμο καί πού προσεγγίζη κάποιο πρότυπο κοινωνικῆς ζωῆς καί ἔτσι ἀναγκάζονται νά δημιουργοῦν μιάν εἰκὀνα τῆς κοινωνίας πού ἐκφράζει τίς ἀξιώσεις τοῦ θυμικοῦ μέρους τοῦ ἀτόμου. Φαίνεται ὄτι ἡ βιολογική ζωή ἔχει γίνει ὁ τρόπος μέ τόν ὀποῖον τά ἄτομα ἀφομοιώνουν τό περιβάλλον τους. Ἡ ἐπιθυμία τοῦ ἀνθρώπου ἔχει γίνει ἠ ἀντανάκλασις τοῦ ὑλικοῦ κόσμου. Οἰ σύγχρονες ἰδεολογίες, γιά τούς ἔλληνες,
ἀπλῶς λειτούργησαν σάν δυνάμεις ἀπροσανατολισμοῦ καί ὄχι σάν πυξίδες προσανατολισμοῦ. Τρεῖς ὑπῆρξαν οἱ λόγοι. Ο ἕνας εἶναι ὄτι δέν μπόρεσαν νά ἐκφράσουν τόν χαρακτῆρα καί τό πνεῦμα του.Σέ κάθε κοινωνία λειτουργεῖ ἕνα σύνολον πεποιθήσεων, ἀξιῶν, παραδόσεων καί σκοπῶν πού εἶναι θεσμοθητεμένες. Δηλαδή, ἐκφράζονται διά μέσου τῶν θεσμῶν τῆς κοινωνίας οἰ ὀποίοι, μέ τήν σειρά τους, εἶναι ἡ ἀντανάκλασις αὐτῶν τῶν ἀξιῶν, ἰδεῶν καί πεποιθήσεων. Κατά κάποιον τρόπον ἀποτελοῦν ἕνα πρόγραμμα καθημερινῆς δράσεως
στόν κοινωνικόν καί πολιτικόν χῶρο καί ἀπορρέουν ἀπό τήν φύσιν τῆς δυναμικῆς τῆς κοινωνικῆς πραγματικότητος. Μπορεῖ νά μήν ἔχουν διαμορφωθῆ ἐντελῶς αὐθόρμητα μέσα ἀπό τήν ἰστορικήν ἐμπειρία τοῦ λαοῦ, ἀλλά ἀπό κάποιες ἰστορικές ἀνᾶγκες καί γιά τήν ἐξυπηρέτησιν ἐθνικῶν πολιτικῶν σκοπῶν. Ὄμως, τό ἰδιαίτερο χαρακτηριστικό αὐτῶν τῶν ἰδεολογιῶν εἶναι ὄτι προστίθεται στό πολιτιστικό ἀπόθεμα τοῦ λαοῦ καί διαμορφώνουν τίς πολιτικές ἀξίες τοῦ λαοῦ στήν ἰστορικήν του πορεῖα καί νά λειτουργοῦν κατά τρόπον
αὐθόρμητον.Μεταξῦ ἀνθρώπων πού διαβιοῦν σέ κοινόν φυσικόν χῶρον καί κοινωνικόν περιβάλλον καί οἱ ὀποίοι εἶχαν κοινήν διαπαιδαγώγησιν, κοινές, λόγω κληρονομικότητος τοῦ παρελθόντος, συνήθειες, δημιουργεῖται σχετική ὀμοιομορφία ἀντιλήψεων, πεποιθήσεων, ἰδεῶν καί ἀξιῶν. Ὄλα αὐτά τά στοιχεῖα σέ δεδομένες περιστάσεις προσλαμβάνουν κοινήν κατεὐθυνσιν καί κοινόν προσανατολισμόν. Δηλαδή, ἀποτελοῦν τήν ἰδεολογία τοῦ λαοῦ. Δίνουν τόν χαρακτῆρα στίς πολιτικές του πεποιθήσεις καί χρησιμεὐουν σάν τό κριτήριο τῆς
πολιτικῆς καί κοινωνικῆς τους δράσεως.Η ἰστορία κιαί οἱ ἰδέες ποῦ ἐξέφραζαν οἱ πρόγονοι τοῦ Ἔλληνα ἔχουν διαμορφωσει ἕνα πνεῦμα πού αίσθάνεται τήν ἀνάγκη νά άτομικοποιηθῆ καί νά ἐκφραστῆ πρός τά ἔξω καί σάν μεμονωμένο ἄτομο. Εάν δέν εἶχε ἀναπτύξει αὐτήν τήν τάσιν θά εἶχε γίνει λεῖα τῆς τυφλῆς πορεῖας τῶν γεγονότων καί θἀ εἶχε ἐκμηδενιστῆ σάν λαός, σάν ἔθνος.
Ὀ ἄλλος λόγος εἶναι ὄτι ὀ Συντηρητισμός καί ὁ Φιλελευθερισμός, οἱ κατ΄ἐξοχἠν δημοκρατικές ἰδεολογίες πού θά μποροῦσαν νά βροῦν ἀπήχησι στήν σκέψι τῶν ἑλλήνων καί νἀ ἐκφράσουν τίς ροπές καί πολιτικές άξίες τοῦ λαοῦ, δέν προεβλήθηκαν σάν ἕνα λογικά συγκροτημένο σύστημα ἱδεῶν, πεποιθήσεων καί παραστάσεων μέ τίς ὀποῖες τά ἄτομα θά μποροῦσαν νά συνθέτουν μιάν εἰκόνα τοῦ κόσμου καί τῆς κοινωνίας πού θά ἤθελαν νά οἰκοδομήσουν. Ο συντηρητισμός καί ὀ φιλελευθερισμός ἐκλήθησαν γιά νά σώσουν τήν πνευματικότητα
τοῦ ἀνθρώπου, τήν ὀποῖα κατέστρεψαν τά διάφορα φανατικά κινήματα, καί ἰδιαίτερα ὁ Μαρξισμός, ὁ ὀποῖος ἔκανε τήν ἀνθρωπίνη συνείδησιν είκόνα καί ὀμοίωσιν τῆς ὑλικῆς πραγματικότητος.Ενῶ ἀπό καταβολῆς κόσμου ὁ ἄνθρωπος άγωνίζεται νά κάνη τόν ἐαυτόν του εἰκόνα καί ὀμοίωσιν ἑνός θεοῦ, ὁ Μαρξισμός ἤλθε νά καταστρέψη ὄτι ὁ ἄνθρωπος εἶχε κατορθώσει μέχρι τοῦδε καί νά καταστήση τόν ἄνθρωπον εἰκὀνα καί ὄμοίωσιν τῆς ὕλης, Αὐτή εἶναι ἡ εἰκόνα πού θά ἔπρεπε νά ἔχη προβληθῆ γιά τόν Συντηρητισμό καί ὄχι ἡ
εἰκόνα πού παρουσιάζει τόν συντηρητισμό σάν τήν ἐνσάρκωσιν τῆς άντιδράσεως καί σάν πολέμιον κάθε προοδευτικῆς προσπάθειας.
Ὁ τρίτος εἶναι ὄτι τά πολιτικά κόμματα χρησιμοποίησαν τίς ἰδεολογίες σάν προπαγανδιστικό ὑλικό καί σάν μέσον διασαλεὐσεως τῆς πολιτικῆς σκέψεως τῶν ψηφοφόρων. Ἠ πολιτική τῶν κομμάτων ὑπῆρξε μιά σειρά ἀπό ad hoc πολιτικῶν προσανατολισμῶν πού δέν μποροῦν νά ἐνταχθοῦν μέσα σἐ ενα συνεκτικό ἰδεολογικό πλαίσιο. Γιά τήν διατήρησιν τῆς συνοχῆς τῆς ἐκλογικῆς τους βάσεως καί γιά τήν ἐπιβολή καί νομιμοποίησιν τῆς λογικῆς τῆς πολιτικῆς τους κατέφευγαν καί ἐξακολουθοῦν νά καταφεύγουν σέ μιά λαϊκίστικη ρητορεῖα σάν
μέσον νομιμοποιήσεως τοῦ πολιτικοῦ τους λόγου. Αὐτή ἡ λαϊκίστικη ρητορεῖα ἔχει καταστῆ ἡ σπουδαιοτέρα μορφή νομιμοποιήσεως τῆς πολιτικῆς τους καί τοῦ πολιτικοῦ τους λόγου.
Οἰ φορεῖς καί οἱ ἐκφραστές τῶν ἰδεολογιῶν πού ἐμφανίστηκαν τόν 19ον καί 20ον αἰῶνα καί τά πολιτικά κόμματα πού φιλοδόξησαν νά τίς ἐκράσουν, δέν μπόρεσαν νά διαμορφώσουν στήν ἑλληνικήν σκέψι ἐκεῖνες τίς τάσεις πού θά ἤταν δεκτικές τῶν ἀντιλήψεων πού ἐξέρφραζαν αὐτές τίς ἰδεολογίες. Γιαυτό καί οἱ ἕλληνες δέν ἀφομοίωσαν ποτέ τό πνεῦμα αὐτῶν τῶν ἰδεολογιῶν καί ἔτσι ὑπῆρξε ἔνα κενό στήν ἰδεολογική σκέψι τοῦ λαοῦ καί ἔτσι ὁ λαός κατέστη εὐκολη λεῖα στά διαφορα ἰδεολογικά ρεὐματα. Τελικά οἱ ἕλληνες
κατέληξαν νά περιφερώνται σάν μιά ἀδέσποτη φιγοῦρα, δίχως κανέναν συγκεκριμένον προσανατολισμόν καί δίχως καθωρισμένα αἰτήματα. Καί αυτό εἶναι ἕνα φαινόμενο πού τό συναντάμε σέ ὄλες τίς δυτικές δημοοκρατίες. Τά πολιτικά κόμματα πού ἐκπροσώπησαν τόν ἕλληνα δέν εἶχαν ποτέ προσδιορίσει μέ σαφήνεια τήν ἰδεολογική τους ταυτότητα καί τίς ἀρχές στίς ὀποῖες καταφάσκουν. Ετσι οἰ ἔλληνες κινήθηκαν σέ ἕναν πολιτικόν χῶρο πού ἤταν ἀσαφῆς καί ἀπροσδιόριστος.Οἰ ἰδεολογικοί τους ἐκπρόσωποι ἤταν καί εἶναι τελείως
ἀνίκανοι νἀ ἀναχαιτήσουν τήν λαίλαπα τοῦ ἐκμαυλισμοῦ πού ἔχουν προκαλέσει οἰ ἰδεολογικοί τους ἀντίπαλοι καί νά προτείνουν ἕνα ὄραμα πού θά ἤταν ἰκανό νά συνειγήρη τό κοινωνικό σῶμα ἐνάντια στήν ἐσχατή παρακμή πού βίωσε ποτέ ὀ λαός, ἰδίως τίς τελευταῖες δεκαετίες τήν ὀποία ἔχουν προκαλέσει κυρίως τά ἰδεολογικά ψιμύθια τοῦ σοσιαλισμοῦ.
Μέ τήν πολιτική πού ἐφήρμοσαν στόν ἐκπαιδευτικόν τομέα, ἀντί τά ἐλληνόπουλα νά ἐγκολπώνωνται τίς ἀρχές τῆς φιλελευθέρας δημοκρατίας, σαγηνεύονται ἀπό τίς νεφελώδεις ὑποσχέσεις τοῦ σοσιαλισμοῦ ἥ κάποιας λαϊκιστικης ἰδεολογίας. Πρίν ἐνσκήψουν οἱ «προοδευτικοί» στήν κοινωνική καί πολιτική ζωή, τό ἐκπαιδευτικό σύστημα εἶχε σάν μέλημα τήν ἠθική διαπαιδαγώγησιν τῶν μαθητῶν καί ἔθετε μεγάλη ἔμφασι στήν προαγωγή τῆς κοσμίας συμπεριφορᾶς. Τό ἰδεολογικό ὑπόβαθρο αὐτῶν τῶν ἀντιλήψεων βρίσκεται στό ἠθικό αἴτημα
τοῦ Πλάτωνος γιά τήν οἰκοδόμησιν τῆς ὀρθῆς πολιτεῖας. Βέβαια τό ἐκπαιδευτικό σύστημα εἶχε ἀνάγκη ἐκσυγχρονισμοῦ, ἀλλά αλλά ἀντί οἱ ταγοί τῆς ἐλληνικῆς παιδεῖας νά ἐστιάσουν τήν προσοχή τους στό πρόβλημα τῆς ἀνεπαρκοῦς καταρτίσεως τῶν ἐκπαιδευτικῶν καί στήν προσαρμογή τῆς παιδεῖας στίς σύγχρονες συνθῆκες, βάλθηκαν νά ὑπονεμεὐσουν τήν γλῶσσα μέ τίς διάφορες μεταρρυθμίσεις καί νά διαστρεβλώνουν τήν ἰστορία τοῦ ἐλληνικοῦ λαοῦ .