H Σκωτία θα ανοίξει τον ασκό του Αιόλου για την αλλαγή των συνόρων στην Ευρώπη;

του Μιχάλη Ψύλου
«Alba gu brath!-“Σκωτία για πάντα» κραυγάζει στα κέλτικα στην ταινία Braveheart, ο σκωτσέζος επαναστάτης (αν και ουαλλικής καταγωγής) Γουίλιαμ Ουάλας (με τη μορφή του Μελ Γκίμπσον) ,καλπάζοντας στα καταπράσινα Χάιλαντς και προτρέποντας τους συμπατριώτες του να πολεμήσουν ενάντια στην αγγλική επικυριαρχία. Μπορεί να πέρασαν επτά αιώνες από τότε. Μπορεί ο Ουάλας να βρήκε προδομένος από τους ευγενείς συμπατριώτες του φρικτό θάνατο το 1305 στα χέρια των Αγγλων, αλλά το σύνθημα της ανεξάρτητης Σκωτίας δεν έσβησε.
Στις 18 Σεπτεμβρίου , περισσότεροι από πέντε εκατομμύρια Σκωτσέζοι προσέρχονται στις κάλπες σε ένα δημοψήφισμα με ερώτημα «Ναι ή όχι στην ανεξαρτησία της Σκωτίας».Ενα δημοψήφισμα που το αποτέλεσμά του δεν αποκλείεται να επηρεάσει μόνο την ενότητα του Ηνωμένου Βασιλείου ,αλλά να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου για την αλλαγή των συνόρων σε πολλές περιοχές της Ευρώπης. Αλλωστε σε λιγότερο από δύο μήνες οι Καταλανοί έχουν επίσης προκηρύξει δημοψήφισμα για την απόσχιση της Καταλονίας από την Ισπανία, αν και κυβέρνηση της Μαδρίτης το έχει χαρακτηρίσει από τώρα «παράνομο». «Η κατάσταση θυμίζει …τρένο πριν τη μετωπική σύγκρουση με ένα άλλο που έρχεται από την αντίθετη κατεύθυνση. Ουδείς γνωρίζει τι πρόκειται να συμβεί» λέει ο καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο πανεπιστήμιο του Αμπερντίν,Μάικλ Κιτινγκ.
Η έκβαση των αναμετρήσεων στη Σκωτία και την Καταλονία θα κρίνει σε μεγάλο βαθμό αν η σπίθα της ανεξαρτησίας θα μετατραπεί σε πυρκαγιά που θα αγκαλιάσει τις υπόλοιπες …27 περιοχές της Ευρωπαικής Ενωσης , στις οποίες υπάρχουν αυτονομιστικά κινήματα που διεκδικούν την ανεξαρτησία τους: Στην Ισπανία η Χώρα των Βάσκων και η Γαλικία. Στη Μεγάλη Βρετανία η Ουαλία,η Βόρεια Ιρλανδία, το Γιορκσάιρ και η Κορνουάλη. Στη Γαλλία η Βρετάνη, η Αλσατία και η Κορσική. Στο Βέλγιο η Φλάνδρα. Στην Ιταλία η Σαβοία , το Νότιο Τιρόλο, το Φριούλι, το Βένετο, η Λομβαρδία,η Σαρδηνία και η Σικελία.Στην Κροατία η χερσόνησος της Ιστρια και η Δαλματία. Στη Σερβία η Βοϊβοντίνα,στη Ρουμανία η περιοχή Μπανάτ και η Τρανσυλβανία ,η νότια Σλοβακία, η Σιλεσία στην Πολωνία και η Μοραβία στην Τσεχία. Οι είναι μόνο μερικά παραδείγματα περιφερειών στην Ευρώπη που ζητούν ανεξαρτησία ή αυτονομία. Αναμφίβολα και τα 28 αυτά αυτονομιστικά κινήματα δεν είναι το ίδιο σημαντικά με εκείνα της Σκωτίας ή της Καταλονίας, αλλά δείχνουν την τάση.«Από τη Σκωτία ως την Κορσική και από την Καταλονία ως το Τυρόλο ,τη Λομβαρδία και τη Φλάνδρα ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από την Ευρώπη: το φάντασμα της ανεξαρτησίας ολόκληρων περιοχών. Ενα φάντασμα που προέκυψε άμεσα από την κρίση του έθνους-κράτους.Το 2014 διαμορφώνεται ως ένα έτος πρόκληση για την βιωσιμότητα των κρατών της Γηραιάς Ηπείρου, στην οποία η παρουσία των αποσχιστικών κινημάτων πρέπει να εκληφθεί σοβαρά υπόψη» λέει ο Κάρλο Λοτιέρι ,καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο της Σιένα.
Αναστροφή προς τα μικρότερα έθνη-κράτη.
Η ενδεχόμενη ανεξαρτησία της Σκωτίας είναι μόνο ένα παράδειγμα από την τάση γενικότερης αναστροφής προς τα μικρότερα έθνη-κράτη.,σε σχέση με την τάση προς το μεγαλύτερο έθνος-κράτος που κυριάρχησε για προφανείς λόγους τον 18ο, 19ο και 20ο αιώνα..
Από τις 49 χώρες που απαρτίζουν σήμερα την Ευρώπη, οι 27 δημιουργήθηκαν κατά τον 20ο αιώνα με ρυθμό σχεδόν μία εθνική συγκρότηση κάθε χρόνο, ακολουθώντας μια διαδικασία προοδευτικού διαχωρισμού. Το 1901, ούτε η Φινλανδία ούτε η Ιρλανδία ή η Νορβηγία ή ακόμα και την Κροατία, τη Σλοβακία και την Εσθονία υπήρχαν.
Η κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1991 και η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας το 1999 πρωτοστατούσης της Γερμανιας, τροποποίησε η σημαντικά τα ευρωπαϊκά σύνορα.
Τι γίνεται με τον Ευρωπαϊκό κατακερματισμό σήμερα; Πολλές περιοχές, περισσότερο ή λιγότερο σοβαρά, θέλουν και διακηρύσσουν την ανεξαρτησία τους..Η γέννηση της θεσμικής πραγματικότητας του μειωμένου μεγέθους είναι πλέον ο κανόνας, όχι μόνο στην Ευρώπη. Η προπαγάνδα ότι οι μικρές ​​ θεσμικές οντότητες είναι γενικά πιο διαχειρίσιμες και η ποιότητα ζωής καλύτερη, κερδίζει έδαφος. Η Σκωτία μπορεί να γίνει λοιπόν η 29η χώρα μέλος της ΕΕ, η Καταλονία η 30η, το Τιρόλο η 31η και η Φλάνδρα η 32η…
Ανεξαρτησία ζητούν οι πλουσιότερες περιοχές
Τι κοινό έχουν όλες αυτές οι περιοχές στην Ευρώπη που ζητούν ανεξαρτησία: Κατά κανόνα είναι οι πλουσιότερες περιοχές εντός των εθνικών ορίων, όπου το σύνθημα που επικρατεί είναι απλό: Γιατί να πληρώνουμε εμείς τη φτώχεια των άλλων περιοχών της χώρας;
Για παράδειγμα, οι Σκωτσέζοι σήμερα έχουν το υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα μεταξύ των Βρετανών και προσδοκούν να το αυξήσουν σημαντικά από τις πωλήσεις του πετρελαίου της Βόρειας Θάλασσας το οποίο σε περίπτωση ανεξαρτησίας θα ανήκει εξ ολοκλήρου μόνο στη Σκωτία. Το κύριο επιχείρημα των αυτονομιστών είναι ότι « Οι Σκωτσέζοι θα μπορούν καλύτερα να αποφασίζουν μόνοι τους πώς να κατανείμουν τον πλούτο τους. Απέναντι στον αρπακτικό καπιταλισμό του Σίτι, το αυτονομιστικό κόμμα SNP του χαρισματικού τοπικού πρωθυπουργού της Σκωτίας Αλεξ Σάλμοντ προωθεί μια τυπικά σοσιαλδημοκρατική πολιτική, εναρμονισμένη με τα πρότυπα των γειτονικών σκανδιναβικών χωρών. Πρόσφατες μελέτες, που δημοσίευσαν οι Financial Times, αναγνώριζαν ότι ένα ανεξάρτητο σκωτσέζικο κράτος, στηριγμένο στο πετρέλαιο, στο φυσικό αέριο και στις βιομηχανικές εξαγωγές, θα είχε μεγαλύτερο κατά κεφαλήν ΑΕΠ από τη Γαλλία. Μια ανεξάρτητη Σκωτία θα ήταν πιο δίκαιη κοινωνία, διαμηνύει ο Σάλμοντ, απαιτώντας ταυτόχρονα την απομάκρυνση των πυρηνικών όπλων του ΝΑΤΟ και των στρατιωτικών βάσεων του Λονδίνου από την περιοχή.
Αλλά και η Καταλονία είναι η πλουσιότερη περιοχή της Ισπανίας και οι αυτονομιστές διερωτώνται γιατί θα πρέπει να συνεχίσουν να πληρώνουν φόρους στην κεντρική κυβέρνηση στη Μαδρίτη ; Μόνο εφέτος οι φόροι που κατέβαλαν οι Καταλανοί στην κεντρική κυβέρνηση της Ισπανίας ήταν 16 δισεκατομμύρια ευρώ ή το 8% του ΑΕΠ της Καταλονίας. Αλλωστε η διεξαγωγή δημοψηφίσματος σε περιόδους κρίσης δίνει ένα μεγάλο πλεονέκτημα στα αυτονομιστικά στρατόπεδα
Η “ Τιρολέζα πασιονάρια”
Ισχυρή είναι η παρουσία αποσχιστικών δυνάμεων στο Αλτο Αντιτζε ή Νότιο Τιρόλο.Ηγετική μορφή στη γερμανόφωνη αυτή επαρχία της βόρειας Ιταλίας είναι η 63χρονη Ευα Κλοτζ-η Τιρολέζα πασιονάρια», όπως την χαρακτηρίζουν. Στο γραφείο της στο Μπολζάνο βρίσκοντια σε περίοπτη θέση οι σημαίες της Σκωτίας, της Καταλονίας ,αλλά και μια φωτογραφία του Τσε Γκεβάρα. “Δεν είμαστε Ιταλοί” λέει σε συνέντευξή της στην ελβετική εφημερίδα Le Temps η Κλοτζ. “ Η Ιταλία είναι δύναμη κατοχής και δεν έχει κανένα δικαίωμα να κυβερνά τη χώρα μας. Οι εξελίξεις στην Σκωτία και την Καταλονία μας δίνουν το δικαίωμα νας ονειρευόμαστε και τη δική μας ανεξαρτησία” λέει η Ευα Κλοτζ,που ηγείται του κόμματος Ελευθερίας του Τιρόλου. Οι αυτονομιστές θέλουν την ένωση του Νότιου Τιρόλου με την Αυστρία ή τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου κράτους μαζί με το αυστριακό Τιρόλο. Διαθέτουν μάλιστα 10 από τους 35 βουλευτές στο περιφερειακό συμβούλιο του Μπολζάνο. Το νότιο Τιρόλο ήταν τμήμα της Αυστρο-Ουγγαρίας και δόθηκε στην Ιταλία με τη συνθήκη του Σεν Ζερμέν τον Σεπτέμβριο του 1919 ,όταν διαλύθηκε η αυτοκρατορία των Αψβούργων μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο. Οπως λέει η Κλοτζ, ο Μουσολίνι επιχείρησε πριν τον Β` Παγκόσμιο Πόλεμο να “ιταλοποιήσει” την περιοχή με μαζική μετανάστευση Ιταλών από άλλες περιοχές της χώρας. Σήμερα το νότιο Τιρόλο είναι η βασική πύλη της Ιταλίας προς τη βόρεια Ευρώπη. Είναι η πλουσιότερη περιοχή της χώρας με κατά κεφαλήν εισόδημα 37.000 δολάρια και η ανεργία είναι η χαμηλότερη στην Ευρώπη καθώς δεν ξεπερνά το 5%.
Η ίδια επιθυμία για ανεξαρτησία και αυτοδιοίκηση παρατηρείται και σε άλλες ιταλικές περιφέρειες. Στις τελευταίες εκλογές στη Σαρδηνία, για παράδειγμα, υπήρξε μια σημαντική αύξηση των κινημάτων ανεξαρτησίας, αν και αυτό δεν εκφράστηκε πλήρως λόγω του εκλογικού συστήματος .Στη βόρεια Ιταλία η Λέγκα του Βορρά συγκεντρώνει υπογραφές για την διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την ανεξαρτησία του Βένετο και της Λομβαρδίας. Οι αυτονομιστές λένε ότι δεν μπορεί κάθε οικογένεια στον ιταλικό Βορρά να πληρώνει ετησίως 20.000 ευρώ για τον φτωχό ιταλικό Νότο.
Η περίπτωση της Φλάνδρας
Στο Βέλγιο ,η πλούσια ολλανδόφωνη περιοχή της Φλάνδρας διεκδικεί έντονα την απόσχισή της ,αρνούμενη να πληρώνει –όπως λένε οι αυτονομιστές τη φτωχή γαλλόφωνη Βαλλονία. Η έκβαση του δημοψηφίσματος στη Σκωτία θα ανάψει για τα καλά τα αποσχιστικά αίματα, λέει ο καθηγητής Κιτινγκ,αν και όπως προσθέτει «ο διαχωρισμός του Βελγίου είναι πολύ πιο περίπλοκος». Το κύριο αυτονομιστικό κόμμα της Φλάνδρας, η Νέα Φλαμανδική Συμμαχία του Μπαρτ ντε Βέβερ, ήταν ο μεγάλος νικητής των βελγικών βουλευτικές εκλογές της 25ης Μαΐου. Οι Φλαμανδοί αυτονομιστές λένε ότι δεν είναι δυνατόν η Φλάνδρα να επιδοτεί κάθε χρόνο τη φτωχή Βαλλονία με 6,7 δισ. ευρώ για την κοινωνική ασφάλιση καιι τη χρηματοδότηση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης (μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων). Η Φλάνδρα,στην οποία κατοικεί το 60% των κατοίκων του Βελγίου, κατέχει σχεδόν το 58% του πλούτου της χώρας και η ανεργία είναι μόλις στο 5% σε αντίθεση με τη Βαλλονία που το ποσοστό των ανέργων ξεπερνά το 12%. Για την ιστορία να αναφέρουμε βέβαια ότι λόγω των αντιθέσεων ανάμεσα στις δύο περιοχές,το Βέλγιο παραμένει χωρίς κυβέρνηση από τις εκλογές της 25ης Μαίου, αλλά ουδείς φαίνεται να ενοχλείται… .
«Είμαστε σε μια εντελώς νέα εποχή » λέει ο καθηγητής Kίτινγκ.«Το έθνος-κράτος με την κλασική έννοια απλά δεν υπάρχει πια. Λόγω της παγκοσμιοποίησης, το παγκόσμιο ελεύθερο εμπόριο και την ευρωπαϊκή νομοθεσία, τα εθνικά μορφώματα είναι λίγο πολύ αδύναμα. Ενισχύονται οι περιφερειακές ολοκληρώσεις. Για αυτό και οι πλούσιες περιοχές δεν βλέπουν τον λόγο να μετέχουν πλέον σε ένα κράτος».
Η Γερμανία θέλει να Κοσοβοποιηθεί η Ευρώπη;
Η ιστορία δείχνει ότι δημοψηφίσματα για απόσχιση περιφερειών από τα κράτη πραγματοποιούνταν μετά από πολέμους ή μεγάλες πολιτικές αναταραχές. Η απόσχιση θεωρείται άλλωστε εξαιρετικά αμφιλεγόμενη επειδή έρχεται σε αντίθεση με τη βασική ιδέα του σύγχρονου έθνους-κράτους :Το αδιαίρετο του εδάφους. Το διεθνές δίκαιο αναγνωρίζει όμως δύο και κατά πολλούς αντιφατικές αρχές: Από τη μία πλευρά υπάρχει το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης ενός λαού και από την άλλη η μη αναστρεψιμότητα της εδαφικής ακεραιότητας. Ποιο είναι το κυρίαρχο και το πώς και κάτω από ποιες συνθήκες πρέπει να εφαρμοστούν αυτές οι δύο αρχές παραμένει αμφιλεγόμενο.
Για παράδειγμα,η Ρωσία υπερασπίστηκε την προσάρτηση της Κριμαίας και την υποστήριξη των κινημάτων ανεξαρτησίας στο Ντόνετσκ και του Λουχιάνσκ ,με βάση το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης των τοπικών ρωσικών πληθυσμών. Αλλωστε αυτό προέκυψε και από τα αποτελέσματα των δημοψηφισμάτων που έγιναν στις ρωσόφωνες περιοχές της Ουκρανίας. Αντίθετα, η Δύση –που υποστηρίζει- την κυβέρνηση του Κιέβου- προβάλει το απαραβίαστο της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας. Την ίδια ώρα όμως οι Δυτικοί υποστηρίζουν την αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου και την αυτοδιάθεση της αλβανικής πλειοψηφίας. Κάτι που απορρίπτει η Ρωσία, που προτάσσει την εδαφική ακεραιότητα της Σερβίας
Η γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ κατά την πρόσφατη επίσκεψή της στην Ισπανία δήλωσε αντίθετη με το δημοψήφισμα στην Καταλονία,προκειμένου κυρίως να στηρίξει τον μερκελιστή ισπανό πρωθυπουργό Μαριάνο Ραχόι. Είναι σαφές όμως ότι “η Μέρκελ τρίβει τα χέρια της με τον κατακερματισμό των ευρωπαικών χωρών” ,όπως γράφει στην ηλεκτρονική της έκδοση η γαλλική εφημερίδα Agora Vox. “H Η διάλυση των ευρωπαικών κρατών σε μικρότερα είναι καλή είδηση ​​για την Καγκελάριο γιατί έτσι μπορεί να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο η τρέχουσα ηγεμονία της Γερμανίας”.Η συνταγή είναι τόσο παλιά όσο και ο κόσμος: Διαίρει και βασίλευε. Ποιός μπορεί να πιστέψει άλλωστε ότι αν η Ευρώπη …Κοσοβοποιηθεί θα έχει περισσότερο βάρος στις διεκδικήσεις της έναντι του Βερολίνου;
Η Γερμανία αν και δεν το ομολογεί επισήμως ,τρίβει τα χέρια της για την περίπτωση απόσχισης της Σκοτίας από την Αγγλία καθώς θα αποκτήσει άμεση πρόσβαση στα πετρέλαια της Βόρειας Θάλασσας και θα κάνει το παν για να ενταχτεί η Σκοτία στην Ευρωπαική Ενωση. Πολύ περισσότερο που η απόσχιση της Σκοτίας θα συνιστά “μαχαιριά” στην καρδιά του αγγλοσαξονικού στρατοπέδου. Το πλήγμα δεν θα είναι βαρύ μόνο για το Ηνωμένο Βασίλειο ,αλλά και για τις Ηνωμένες Πολιτείες ,που θα δουν την Αγγλία- τον στρατηγικό εταίρο της Ουάσιγκτον στην Ευρώπη-να εξασθενίζει σημαντικά.
Όπως γράφει εύστοχα η αυστριακή εφημερίδα Die Presse «τα στρατηγικά συμφέροντα είναι αυτά που απλά είναι υπέρτερα της βούλησης των λαών. Πολλές περιοχές εξαναγκάστηκαν μετά από πολέμους και κατακτήσεις να ενταχτούν ενάντια στη θέληση της πλειοψηφίας του πληθυσμού σε ξένα έθνη-κράτη.Οι νέες κρατικές οντότητες προσπάθησαν να αποδυναμώσουν τις περιφερειακές δομές και να αποκλείσουν τμήματα του πληθυσμού ή να τα αφομοιώσει τη βία.Το αποτέλεσμα αυτών των πολιτικών ήταν εσωτερικές και εξωτερικές συγκρούσεις και η άνοδος των εξτρεμιστικών κινημάτων, αλλά και οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, ο Ψυχρός Πόλεμος και οι Βαλκανικοί Πόλεμοι» προειδοποιεί η αυστριακή εφημερίδα.
(ΕΠΙΚΑΙΡΑ 11/9/2014)