Corruptio optimi pessima. Abusus non tollit usum
«η διαφθορά των αρίστων είναι η χειρότερη, η κατάχρηση δεν καταργεί (απαξιώνει) τη χρήση»
Η συχνή επίκληση της διαφθοράς ως μόνιμου στοιχείου και οι συνεχείς αναφορές στα διεφθαρμένα «δημόσια πρόσωπα» αποτελούν τα τελευταία χρόνια σταθερό στοιχείο στο τόπο μας. Ωστόσο, ο λόγος περί διαφθοράς και η κατακραυγή που συνοδεύει τους «διεφθαρμένους» λειτουργεί ως εκτονωτικός μηχανισμός για τους πολίτες, ως ένα ξόρκι που περισσότερο συσκοτίζει παρά διαφωτίζει το θέμα. Στην δίνη αυτού του ισοπεδωτικού λόγου έχει
περιπέσει και η ποινική ευθύνη όλων των δημόσιων λειτουργών.
Ο όρος διαφθορά έχει καθιερωθεί διεθνώς και αποδίδει ένα φαινόμενο που μας είναι τόσο οικείο, όσο και ανεξερεύνητο. Κοινά αποδεκτός ορισμός της διαφθοράς δεν υπάρχει διεθνώς. Ο νομικός ορισμός της διαφθοράς καλύπτει ορισμένες μορφές εγκληματικής συμπεριφοράς που τυποποιούνται στο ποινικό δίκαιο. Ως διαφθορά με αυτή την έννοια νοείται κάθε μορφή εγκληματικής συμπεριφοράς κατά την οποία το πρόσωπο που ασκεί δημόσια εξουσία καταχράται ή εκμεταλλεύεται την θέση του χάριν της εξασφάλισης αθέμιτων πλεονεκτημάτων για τον εαυτό του ή τρίτο. Επίσης σύμφωνα με τον ορισμό περί διαφθοράς που δόθηκε στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης «ως διαφθορά νοείται η απαίτηση, προσφορά, παροχή η αποδοχή, αμέσως ή εμμέσως, δώρου ή οποιουδήποτε άλλου μη προσήκοντος ωφελήματος που επηρεάζει την ορθή εκτέλεση καθήκοντος ή την απαιτούμενη συμπεριφορά του λήπτη του δώρου ή του μη προσήκοντος ωφελήματος ή της υπόσχεσης ενός τέτοιου ωφελήματος» Ο ορισμός αυτός καλύπτει τη δωροδοκία και κάθε μορφή εγκλήματος περί την υπηρεσία και μολονότι είναι σαφής αφήνει εκτός του πεδίου του όλες εκείνες της μορφές κατακριτέας κοινωνικά και ηθικά συμπεριφοράς οι οποίες γίνονται αντιληπτές ως πράξεις διαφθοράς αν και δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ως ποινικά αδικήματα.
Τα ιστορικά αίτια της διαφθοράς στην χώρα μας ανάγονται στην δημιουργία του νεοσύστατου Κυπριακού κράτους και στο τρόπο με τον οποίο οι τοπικοί προύχοντες του προεπαναστατικού αγώνα εκμεταλλεύτηκαν την λειτουργία των θεσμών προκειμένου να δημιουργήσουν πελατειακές σχέσεις με τις μάζες ώστε να ελέγχουν την εκλογική διαδικασία. Έτσι δημιουργήθηκε ένας μεγάλος δημόσιος τομέας, με την πρόσληψη στο δημόσιο να λειτουργεί ως ανταμοιβή της πολιτικής υποταγής στο κόμμα, και το πολιτικό σύστημα να αποκτά πελατειακό χαρακτήρα. Αυτή η πελατειακή σχέση μεγάλωσε και ανδρώθηκε μετά το 74, δημιουργώντας πρόσφορες συνθήκες για καλλιέργεια της διαφθοράς, ανεξαρτήτως της εναλλαγής των κομμάτων στην εξουσία.
Η διαφθορά στην Κύπρο «ανθεί» σε όλους τους χώρους, από τα κόμματα και τις τράπεζες μέχρι την Εκκλησία, τους τομείς της Υγείας και της Παιδείας. Ξεκινώντας από τη δημόσια υπηρεσία, την αστυνομία και τις κεντρικές φυλακές, περνούμε στους ημηκρατικούς οργανισμούς, προχωρούμε στους δήμους, φτάνουμε στην Εκκλησία του πατρός Χρυσοστόμου του εκ Τάλας ορμώμενου και από εκεί ταξιδεύουμε στα κομματικά γραφεία με προορισμό τις τράπεζες και τον συνεργατισμό και καταλήγουμε τελικά στη Ιθάκη, ποια Ιθάκη δηλαδή, τα ΜΜΕ και τους μνηστήρες που τα επιβουλεύονται.
Αυτό έδειξε έρευνα, μέσω ερωτηματολογίου, της οργάνωσης Διεθνής Διαφάνεια- Κύπρος (ΔΔΚ), η οποία, επίσης, εμφανίζει τρεις στους τέσσερις Κύπριους έτοιμους να καταγγείλουν φαινόμενα διαφθοράς. Απαντώντας στο ερώτημα για το μέγεθος της διαφθοράς, οι ερωτηθέντες παραδέχονται ότι υπάρχει μεγάλο πρόβλημα στο κοινωνικό βίο του τόπου. Σε ότι αφορά επιμέρους τομείς, με βάση τις απαντήσεις των ερωτηθέντων κατετάγη η διαφθορά στους διάφορους τομείς, με την εξής σειρά: κόμματα, τραπεζικό σύστημα, τοπική αυτοδιοίκηση, μέσα ενημέρωσης, σύστημα Υγείας, σύστημα Παιδείας και Εκκλησία. Περαιτέρω, οι ερωτηθέντες εκτιμούν ότι υπαίτιοι για τη διαφθορά είναι οι πολιτικοί, ενώ σχεδόν ένας στους δύο πιστεύουν ότι ευθύνη για τη διαφθορά, φέρουν και οι ίδιοι οι πολίτες.
Πρώτη στον κατάλογο των πράξεων διαφθοράς κατατάσσεται η ανταμοιβή στον δημόσιο τομέα με ποσό χρημάτων ή άλλο αντάλλαγμα για διευκολύνσεις. Στη δεύτερη θέση κατατάσσονται «η παράνομη ανέγερση υποστατικού» και «το κούρεμα των καταθέσεων». Ακολουθούν τα μπόνους των τραπεζιτών, οι εκποιήσεις κατοικιών και οι προσωπικές συστάσεις για πρόσληψη σε ιδιωτική εταιρεία. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι απαντήσεις που δόθηκαν ως προς το ποιοι φέρουν την ευθύνη για να αποτραπεί ή να καταπολεμηθεί η διαφθορά. Την πρώτη ευθύνη καταπολέμησης της διαφθοράς, σύμφωνα με τους πολίτες, φέρει η κυβέρνηση, καθώς επίσης όλα τα πολιτικά κόμματα και οι βουλευτές. Ακολουθούν οι διωκτικές Αρχές με 6 στους 10 να θεωρούν ότι είναι ευθύνη της Αστυνομίας και του δικαστικού συστήματος, τον ίδιο βαθμό ευθύνης για καταπολέμηση των φαινομένων δίνουν και στον γενικό ελεγκτή, ενώ ακολουθούν ο επίτροπος Διοικήσεως και οι θεσμοί της ΕΕ.
Τα προβλήματα λύνονται λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα και η λύση είναι αποτέλεσμα εμπειρίας και ρεαλιστικής αντιμετώπισης της αιτίας του προβλήματος. Η ρίζα του κακού είναι αυτή που πρέπει να χτυπηθεί για να διορθωθεί μια στρεβλή κατάσταση και ταυτοχρόνως να επιδιορθωθούν και όλες οι παρενέργειες του προβλήματος.
Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που η πολιτική διαφθορά δεν είναι δυνατόν να κηρυχθεί ολοκληρωτικά παράνομη, ιδιαίτερα σήμερα, που πολλές από τις ελεγκτικές και τις λειτουργίες πρόνοιας του κράτους υποχωρούν και όπου πολλές δημόσιες λειτουργίες εμφανώς και υπογείως υποκαθίστανται από ιδιωτικές λειτουργίες και συμφέροντα. Στο πλαίσιο αυτό, τα όρια των θεσμικών παρεμβάσεων είναι πεπερασμένα και μοιραία θα προσπαθούν να αντιμετωπίσουν με τεχνοκρατικό τρόπο, ένα ζήτημα που ανάγεται κυρίως στο δημόσιο ήθος. Ούτε οι μηχανισμοί του «πόθεν έσχες», ούτε η οικονομική διαφάνεια μπορούν να επιτύχουν την πρόληψη της διαφθοράς. Να σταματήσουμε να τρέφουμε αυταπάτες, η ατιμωρησία είναι αυτή που τρέφει και «αναγιώνει» τη διαφθορά και τη δίδυμη αδελφή της τη διαπλοκή. Πρέπει να θωρακίσουμε τους θεσμούς το κράτος τη κοινωνία με την απαραίτητη νομοθεσία και πνευματική ανάταση ώστε να θεραπεύουμε τη νόσο που ονομάζεται διαφθορά – διαπλοκή.
«Η αργία εγέννησε την πενίαν. Η πενία έτεκεν την πείναν. Η πείνα παρήγαγε την όρεξιν. Η όρεξις εγέννησε την αυθαιρεσίαν. Η αυθαιρεσία εγέννησε την ληστείαν. Η ληστεία εγέννησε την πολιτικήν. Ιδού η αυθεντική καταγωγή του τέρατος τούτου».
Ντίνος Ορφανός ΤΡιμίκλινη
