ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΓΚΗ ΝΑ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΘΗ Η ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΣΚΕΨΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΗΔΕΜΟΝΙΑ ΤΩΝ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΩΝ

Γράφει ὁ Γιῶργος Νικολακάκος, M.A.
Μετά ἀπό τίς τόσες διαψεύσεις τῶν ἰδεολογικῶν «ὀραμάτων» οἱ ἄνθρωποι θά ἔπρεπε νἀ ἔχουν πεισθῆ ὄτι δέν θά πρέπη νά ἀποδύωνται σέ ἀναζητήσεις ίδανικῶν λύσεων καί στήν ἐκπόνησιν οὐτοπιστικῶν σχεδίων ἀλλά σέ αὐτές πού βοηθοῦν στήν οίκοδόμησιν ἐξηγήσεων πού ἐρείδονται στήν δύναμιν τοῦ ἀνθρώπινου νοῦ καί ὄχι στόν μῦθο, τήν πίστιν ἥ τήν παράδοσιν. Οἱ ἰδεολογίες κυρίως κάνουν τούς λαούς νά ἀποδύωνται σέ ἀτελέσφορες προσπάθειες, ἐκτρέπουν τήν δράσιν τους άπό δημιουργικούς σκοπούς καί ἀποπροσανατολίζουν τήν σκέψιν τους. Σήμερα περνάμε μια περιόδο εὐτελισμοῦ τῶν ίδεολογιῶν. Δέν ἔχομε καμία αξιολογική πυξίδα πού νά προσανατολίζη τήν σκέψι καί τήν δράσι μας. Αντί νά ἀναζητοῦμε τά αἴτια πού προκαλοῦν τήν κακοδαιμονία μας δημιουργοῦμε σατανᾶδες γιά νά τούς χρεώσωμε .Γιά νά ὑπάρξη ἔνα ἰκανοποιητικό σύστημα προσανατολισμοῦ θά πρέπη νά ἀποτελῆται ἀπό διανοητικά καί γνωστικά στοιχεῖα. Τό ἀντικείμενο ἀφοσιώσεως τοῦ ἀνθρώπου θά πρέπη νά καταστῆ ή αντικειμενική γνώσις καί ὄχι οί ιδεολογίες καί οί ἀναπόδεικτες θεωρίες τῶν ίδεολογιών. Τό πρακτικό φιλοσοφικό πρόβλημα εἶναι πιό σοβαρό καί ἀπό κάθε ἀφηρημένο φιλοσοφικό πρόβλημα καί ἀπαιτεῖ μεγαλύτερη στοχαστική προσπάθεια καί ίκανότητα. Με τήν παρακμή τῆς μυθικῆς ἐννοήσεως τοῦ κόσμου καί μέ τήν βοήθεια τῆς ἐπιστήμης, με τήν πίστιν στόν ἀνθρώπινον νοῦ, καί τόν ἐξοβελισμό τοῦ μυθικοῦ στοιχείου ἀπό τά ἀνθρώπινα «πράγματα» θά μπορέσωμε νά δώσωμε ἀπαντήσεις στό ὑπαρξιακό πρόβλημα τού ἀνθρώπου.Οί Μαρξιστικές καί Σοσιαλιστικές θεωρίες ἀποτελοῦν μύθους. Δέν ἐρείδονται σέ καμία ἐμπειρική οὖτε λογική ἐξήγησιν καί δέν ἔχουν καμία ἀπολύτως πιθανότητα νά τελεσφορήσουν. Οί δε θρησκευτικές πεποιθήσεις εἶναι ἀποκυήματα μιᾶς ἀρρωστημενης φαντασίας. Ἡ πίστις, ἡ πρόβλεψις, ἡ αύταπάτη καί ἡ βεβαιότητα εἶναι πλάνη. Η αυταπάτη εἶναι πίστις.Τὀ προσφορώτερο πλαῖσιο γιά τήν σωστή ὀργάνωσιν τῆς κοινωνίας εἶναι ἔκεῖνο ὄπου οἱ θεσμοί τῆς κοινωνίας καί τῆς πολιτεῖας λειτουργοῦν μόνον γιά νά διεκπεραιώσουν τήν βούλησιν τοῦ ἀτόμου.
Ο Μαρξ πίστευε σέ μιά ἀνυπέρβλητη ἱστορική νομοτέλεια, πού ἐπιβάλλε­ται ἀδυσώπητα καί τήν ὀποῖα δέν μπορεῖ νά ἀνα­τρέψη καμία ἀνθρώπινη ένέργεια. Ἡ θεωρία τοῦ Μάρξ γιά τήν ἱστορία ἀποτελεῖ ἀπλώς μιά κοσμική ἐκδοχή τῆς Θεῖας Πρόνοιας ἥ τῆς Μοῖρας. Ὄπως καί τά μαρξιστικά κράτη, προσβάλλει τήν ἀνθρώπινη ἐλευθερία καί ἀξιο­πρέπεια. Ο Μάρξ ἐπεσήμανε κάποιες λειτουργίες στήν κοινωνία καί τίς ἀνήγαγε σέ νομοτέλειες μέ αίώνια καί ἀπεριόριστη ίσχύ, πού ὀδηγοῦσαν, δῆθεν, εξ ἀρχῆς τήν κοινωνία στόν Κομμουνισμό. Αὐτή ἡ προσπάθεια ἑνός ίδιόρρυθμου ἐγκεφάλου νά στριμώξηξη μέ κάθε θυσία, τἡν πορεῖα τῆς κοινωνίας σέ ἕνα μοναδικό αύλάκι μέ προκαθωρισμένες ἐκβολές, ὄπως ἤταν φυσικό, γέννησε ἔνα δόγμα, μιά νέα θρησκεῖα. Σ’ αὐτήν τήν θρησκεῖα, τόν ρόλον τοῦ θεοῦ τόν παίζει μιά δύναμις ἀπρόσωπη, ἐξωανθρώπινη, χωρίς αίσθήματα, ποῦ λέγεται «νομοτέλεια».Από τήν μαρξιστική νομοτέλεια ἀπορρέουν τα πάντα. Η ἀστική κοινωνία, κατά τους μαρξιστές, θά ἀνατραπῆ, ὄχι γιατί εἶναι κακή γιά τόν ἄνθρωπο, ἀλλά γιατί αὐτό ἀπαιτεῖ ἡ νομοτέλεια. Καί ο Κομμουνισμός θά ἐπικρατήση ὀπωσδήποτε, ὄχι γιατί εἶναι δικαιώτερο σύστημα, ἀλλά γιατί αὐτό ὀρίζει ἡ νομοτέλεια τῆς κοινωνικῆς ἀναπτύξεως. Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος ἔχασε κάθε αύθύπαρκτη ἀξία καί ἔγινε παιχνιδάκι στά χέρια τῆς νομοτέλειας, ἀπό τήν ὀποῖαν ξεκινοῦν καί στήν ὀποῖα καταλήγουν τά πάντα. Ὁ ἄνθρωπος μετετράπη σέ πιόνι αύτῆς τῆς νομοτέλειας. Σήμερα ἀρχίζουν νά διατυπωνώνται παρόμοιες θεωρίες.Οί ὀπαδοί τοῦ Μάρξ θά ἔπρεπε νά ἔχουν συναιτισθῆ μετά τήν διάψευσιν τών διαφόρων μεταφυσικῶν καί οὐτοπιστικῶν θεωριῶν ποῦ διετύπωσε ὁ Μάρξισμός. Θά ἔπρεπε νά ἔχουν ἀντιληφθῆ ὄτι τά πράγματα δέν λειτουργοῦν βάσει κάποιας λογικῆς ἀναγκαιότητος καί ὄτι δέν ἀκολουθοῦν κάποια προκαθωρισμένη κατεύθυνσιν πού καταλήγει στήν οίκοδόμησι μιᾶς ιδανικῆς κοινωνίας.Ὄμως οἱ ἰδέες τού Μάρξ ἐξακολουθοῦν νά ταλαιπωροῦν τό ἀνθρώπινο πνεῦμα καί νά αποτελοῦν τήν αἰτία γιά τήν διασπάθισιν τεραστίων προσπαθειῶν γιά τήν «ἐρμηνεῖα» τῶν κοινωνικῶν καί οίκονομικῶν φαινομένων.
Πολλοί πιστεύουν ὄτι μέ τήν ἐγκαθίδρυσιν τῆς ἄμεσης δημοκρατίας θά θεραπευτοῦν ὄλα τά πολιτικά δεινά, ὄτι θἀ μπορέσωμε νά οίκοδομήσωμε τήν ἰδανική δημοκρατία, ὄτι μέ τήν εφαρμογή τῆς συμμετοχικῆς δημοκρατίας ἡ κοινωνία θά ἀκολουθήση μιά συγκεκριμένη πορεία καί θά ἔχει μιά συγκεκριμένη ἔκβαση. Ἄλλοι πιστεύουν ὄτι ἠ σοσιαλδημοκρατία προσφέρει τήν συνταγή γιά τήν θεραπεῖα ὄλων τῶν κοινωνικῶν προβλημάτων. Καί ἀκόμα ἄλλοι πιστεύουν ὄτι ἀναπόφεκτα καί νομοτελειακά ὀ καπιταλισμός γεννά παρακμή ποὐ ὀδηγεί στην εξαθλίωσιν καί στόν φασισμό, πού γεννά και θρέφει τόν σκοταδισμό, καί τήν βαρβαρότητα τῆς ἐξουσίας τῶν λίγων πάνω στούς πολλούς.
Οἰ ἰδέες τοῦ Φιλελευθερισμοῦ ἐξεφράσθηκαν μέ τόν ἴδιον ἀφηρημένον τρόπον, μέσα ἀπό ἀφηρημένες ἔννοιες καί ἐξιδανικευμένες εἰκόνες καί ὄχι μέσα ἀπό τίς μορφές πού ἔχει σχηματίσει ἡ πρακτική δραστηριότητα τοῦ ἀνθρώπου. Καί αύτός ἐπίσης ἐπρέσβευε ὄτι τα πάντα λειτουργοῡν νομοτελειακά καί καμία ἀνρωπίνη ἐνέργεια δέν μποροῦσε νά ἀλλάξη τήν πορεῖα τῶν πραγμάτων. Ο νεοφιλελευθερισμός πού ἔχει ἀρχίσει νά ἐμφανίζεται προβάλλει σάν βασικό στοιχεῖο τόν ἀτομικισμό. Κατ’ αυτόν, τό ἐπιμέρους ἄτομο εἶναι αὐτό πού ἔχει σημασία, πού «μετράει». Ὄλα πρέπει νά τό ὑπηρετοῦν καί νά βρίσκωνται στήν ὑπηρεσία του. Γιά αὐτό, κάθε μή ἀτομικός θεσμός πρέπει να καταργηθῆ, γιατί ἀποτελεῖ ἐμπόδιο στήν πρόοδο. Κάθε συλλογική ἐνέργεια εἶναι καταδικαστέα ἥ, στήν καλύτερη περίπτωσιν, ἄνευ σημασίας. Ιδιαίτερα πρέπει νἀ καταργηθῆ ο κρατικός τομέας, πού εἶναι παθητικός, καί νἀ ἀποδοθοῦν οἱ ἐγκαταστάσεις καί τἀ πάγια κεφάλαιά του στόν ίδιωτικό, ὧστε να γίνουν ἀποδοτικά καί κερδοφόρα, καί αὐτό φαίνεται νά ἐφαρμόζεται τῶρα στήν Ελλάδα . Οἱ ἱδέες τοῦ νεοφιλελευθερισμοῦ ἀποτελοῦν τρανταχτόν παραλογισμό.
Ἡ αὐταπάτη εἶναι τέκνο τῆς ιδεολογίας καί τῆς ψευδοῦς συνειδήσεως. Οἱ ἰδεολογίες εἶναι αὐτές πού δημιουργοῦν τίς αὐταπάτες. Κάθε αὐταπάτη πού δέν συνειδητοποιεῖται καί δέν ἐγκαταλείπεται τό συντομώτερον δυνατόν γίνεται τραγωδία, δηλαδή, ἥ θάνατος ἥ ὑποταγή. Η αὐταπάτη μᾶς κάνει μάγια καί μᾶς ἀκινητοποιεῖ, ἐμπεδώνει τήν παθητικότητα. Καί εἶναι αὐτές ταῦτες οἰ ίδεολογίες πού ἔκαναν τήν ἐμφάνισιν τους τήν ἐποχή τοῦ Διαφωτισμοῦ πού γέννησαν τίς αύταπᾶτες.Ἡ ὀρθή πολιτική καί κοινωινική ὀργάνωσις εἶναι ἔργο ἀνθρώπινον καί ἀντικείμενον τῆς ἀτομικῆς προσπάθειας πού φωτίζεται ἀπό τίς δυνατότητες καί τίς ἀξιώσεις τῆς ἐποχῆς της. Θά πρέπη νά ἐπιδιώκωμε νά οίκοδομήσωμε μιάν κοινωνία, μιά κοινωνική καί πολιτική οργανωσιν, πού νά μᾶς παρέχει τήν μεγαλύτερη δυνατή ἐλευθερία προσωπικῆς αποφάσεως καί νά ἀποτελῆ ἐκδήλωσιν τῆς καταφάσεως τῆς άτομικῆς μας ὑπάρξεως. Οἰ ἄνθρωποι θά πρέπη νά καταφάσκουν στήν ιδέα ότι ή δημιουργική ζωή προϋποθέτει μιά κατάστασιν ὑψηλῆς πνευματικῆς ὑγεῖας, ὑψηλῆς ἀγωγῆς καί σταθερῶν κινήτρων πού κρατοῦν ἐνεργό τήν συνείδησιν. Θἀ πρέπη νά στηρίζωμε τίς διαγνώσεις μας σέ συγκεκριμένα καί προφανή δεδομένα καί νά προτιμῶμε τούς παραδοσιακούς δεσμούς τῆς δημόσίας ζωῆς. Τό προσφορώτερο πλαῖσιο γιά τήν σωστή ὀργάνωσιν τῆς κοινωνίας εἶναι ἔκεῖνο ὄπου οἱ θεσμοί τῆς κοινωνίας καί τῆς πολιτεῖας λειτουργοῦν μόνον γιά νά διεκπεραιώσουν τήν βούλησιν τοῦ ἀτόμου. Ἑπίσης, οἱ ἐκτός τῆς ἐξουσίας πρέπη νά καθίστανται κοινωνοί τῆς ἐξουσίας γιά νά κατωχυρώνεται ἠ σωστή ἄσκησις τῆς ἐξουσίας ὑπό αὐτῶν πού τήν ασκοῦν. Ο ἄνθρωπος πρέπει νά ἐνστερνισθῆ τήν ἰδέα ὄτι γιά νά τελεσφορήση ἡ κάθε προσπάθεια ὀρθολογικῆς ὀργανώσεως τῆς κοινωνίας, ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά ἀποκτήση γνώσι τοῦ πρακτέου. Ο πρακτικός λόγος εἶναι ἐκεῖνος πού θά ἀποτελέση τήν ὀδηγητική ἀρχή καί ὄχι ἡ Ὑπερβατική Λογική.
Ο ἄνθρωπος δέν θά πρέπη νά ἀναζητἆ τό κοινωνικό καί πολιτικό ίδεῶδες στόν ὑπερβατικόν κόσμο καί νά μήν δέχεται λύσεις τῶν προβλημάτων έάν δέν προκύπτουν ἀπό τήν ἐπεξεργασία τῶν ἐμπειρικῶν δεδομένων. Πρέπει νά ἐξετάζη προκαταβολικά πῶς θά ὑπερβῆ τά ὄρια τῆς ὑπαρχούσης καταστάσεως. Θά πρέπη νἀ προσπαθῆ πρῶτα νά συλλάβη καί νά οίκειοποιηθῆ γνωστικά καί βιωματικά ἐκεῖνο πού θά προκύψη ἀπό τήν δράσιν του..Νά επιστρατεύει πάντοτε τίς πνευματικές του δυνάμεις στήν ἐπίπονη προσπάθεια νά ἀνασκευάζη ὄτι εἶναι ἀπρόσιτο στήν λογική καί στήν γνώσιν μέ ἀποτέλεσμα νά βρίσκεται ἡ συνείδησις καί τό πνεῦμα του σέ κατάστασι διαρκοῦς ἐγρηγόρσεως καί νά εδραιώνεται ἡ ἀμφιβολία του γιά ὄτι δέν μπορεῖ νά συλλάβη γνωστικά. Θά πρέπη νά γνωρίζωμε ὄτι γία τήν ἐκπόνησιν πολιτικῶν, οἰκονομικῶν καί κοινωνικῶν όργανωτικῶν σχεδίων τό ἰδανικό περιέχομενον τοῦ κόσμου βρίσκεται στήν πραγματικότητα καί ὄχι σέ κάποιες ἀφηρημένες θεωρίες, Οἰ λύσεις τῶν κοινωνικῶν καί πολιτικῶν προβλημάτων πρέπει νά καθοδηγοῦνται ἐκ τῶν πορισμάτων τῆς ἐπαγωγικῆς μελέτης τῆς πραγματικότητος.
Γιά ἐμᾶς τούς Ἕλληνες καμία ἀπό τίς θεωρίες πού διετύπωσαν οἱ διάφορες ἰδεολογίες περί κοινωνικῆς καί πολιτικῆς ὀργανώσεως δέν ὑπῆρξε πηγή ἐπνεὐσεως καί ὀδηγός τῆς δράσεως μας. Μάλλον ἐξ αἰτίας τῶν ἰδεολογιῶν οἱ Ἔλληνες δέν ἔχουν μπορέσει νά σχηματίσουν μιάν εἰκόνα τοῦ κόσμου καί τῆς δικῆς των θέσεως μέσα σέ αὐτόν τόν κόσμο πού να προσεγγίζη κάποιο πρότυπο κοινωνικῆς ζωῆς καί ἔτσι ἀναγκάζονται νά δημιουργοῦν μιάν εἰκὀνα τῆς κοινωνίας πού ἐκφράζει τίς ἀξιώσεις τοῦ θυμικοῦ μέρους τοῦ ἀτόμου. Φαίνεται ὄτι ἡ βιολογική ζωή ἔχει γίνει ὁ τρόπος μέ τόν ὀποῖον τά ἄτομα γενικά, ἀφομοιώνουν τό περιβάλλον τους. Ἡ ἐπιθυμία τοῦ ἀνθρώπου ἔχει γίνει ἠ ἀντανάκλασις τοῦ ὑλικοῦ κόσμου.Οἰ σύγχρονες ἰδεολογίες, γιά τούς ἔλληνες, ἀπλῶς λειτούργησαν σάν δυνάμεις ἀπροσανατολισμοῦ καί ὄχι σάν πυξίδες προσανατολισμοῦ.
Ἡ Ἑλλάδα σήμερα ὑφίσταται περισσότερο ἀπό κάθε ἄλλη χῶρα τίς συνέπειες τῶν ἐπιδράσεων τῶν ἰδεολογιῶν. Οἰ ἀριστερές δυνάμεις μέ τά φθαρμένα ἰδεολογήματα τους ἔχουν αίχμαλωτίσει τήν δημιουργικότητα καί τήν κρίσιν τῶν νέων τῆς χῶρας καί τοὐς ἔχουν κάνει άβουλα πολιτικά ὑποχείρια τους. Ἡ ἑλληνική ἀριστερά διανόησις ἔχει ἀπαξιώσει ὄλο τό πολιτικό σύστημα καί τό ἔχει κάνει περίγελο σέ ἐκείνους πού μποροῦν νά διατηρήσουν μέσα στά ἀπερίγραπτα πού λέγονται καί γράφονται, καθαρή καί ἀντικειμενική σκέψι. Η περιδεής κυβέρνησις δέν τολμᾶ νά ἀντιπαρατεθῆ μέ τήν ἀριστερή νομενκλατούρα, καί δέν εἶναι εἰς θέσιν νά ἠγηθῆ καί νά καινοτομήση. Γιά νά θριαμβεύση ἡ δημοκρατία, ἡ ἀξιοκρατία, ἡ ἀξιοπρέπεια καί ὁ σεβασμός, πού τόσο λείπουν ἀπό τήν σημερινήν Ἑλλάδα θά πρέπη νά ἀπαλλαγῆ ἡ κοινωνία ἀπό τους θλιβερούς της ἰδεολογικούς «ταγούς».
Κατά τήν γνώμη μου ἐκείνοι πού συνέλαβαν τόν τρόπο μέ τόν όποῖον μπορεῖ νά οίκοδομηθῆ ἡ ὀρθή πολιτεῖα ἤταν οί αρχαῖοι Ἔλληνες. Κἀτά τὀν Πλάτωνα ἡ οἰκοδόμησις τῆς ὀρθῆς πολιτεῖας ἐρείδεται στήν ἐμπειρία, στίς ἰστορικές προϋποθέσεις καί στήν ἀναγκαιότητα τῆς πραγματικότητος.Ο Σωκράτης ἐδίδαξε, καί μέ τήν πράξιν του, ὄτι ὑπάρχει μιά περιοχή ὄπου οἰ ἐξωτερικές νομοτέλειες, ἡ κοινωνική ἐπιταγή, ὀ ὄποιος ίστορικός σχηματισμός, δέν ἔχουν καμία ἐξουσία. Εξουσία ἔχει μόνον ἡ συνείδησις, ἡ λυτρωμένη ἀπό κἀθε ἐξωτερικόν προσδιορισμό καί φωτισμένη ἀπό τό φῶς τῆς γνώσεως. Κατά τόν Αριστοτέλη, ἡ ὀρθή πολιτεῖα οἰκοδομεῖται ἀπό τά ἄτομα πού τήν ἀπαρτίζουν.Τά ἄτομα θά πρέπη νά ἔχουν ἀναπτύξει αύτές τίς ἀρετές πού ἀποτελοῦν τήν ἀπαραίτητη προϋπόθεσιν γιά τήν ἀνάπτυξιν τῶν εύγενῶν ιδιοτήτων τοῦ ἀτόμου.