ΠΩΣ ΣΥΜΒΑΛΛΟΥΝ ΟΙ ΙΔΕΟΛΟΓΙΕΣ ΣΤΗΝ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΕΩΣ.

Γράφει ὁ Γιῶργος Νικολακάκος, Μ.Α.
Οἰ ἰδεολογίες ἔπαιξαν καί ἐξακολουθοῦν νά παίζουν μεγάλον ρόλο στήν διαμόρφωσι τῆς πολιτικής σκέψεως τῶν ἀτομων. Αλλοιώνουν τήν φιλοσοφικήν τους σκέψι, τήν διαστρεβλώνουν καί τήν ἀποπροσανατολίζουν. Οἰ ἰδεολογίες ἀποτελοῦν κατασκευές, φαινόμενα, καί ὄχι αἰτίες τῆς ιστορικής διαλεκτικής.. Κάθε Ιδεολογία, ὄσο εὐφυής καί ἀν εἶναι ἡ σύλληψις της, ὄσο ἀριστοτεχνικά δομημένη καί ἀν ἐμφανίζεται στἠν παρουσίασιν της, δέν παύει νἀ εἶναι διανοητική κατασκευή. Καί ἡ κατασκευή μετατρέπεται σε εἴδωλο ὄταν ὑποκαθιστά τήν ζωή, ἥ ἔστω, όταν προσπαθῆ νά τήν ἐρμηνεύση μέ τα δικά της «ἀποκλειστικά» ἐρμηνευτικά ἐργαλεῖα καί ἀνάλογα κριτήρια, μέ τήν δική της μονοδιάστατη θεώρησι. Ας δοῦμε λοιπόν, πῶς μέσα ἀπό τά συντρίμμια τῶν ίδεολογιῶν, τῶν κομμάτων καί τῶν σάπιων σχηματισμῶν, θά βροῦμε τήν διέξοδο γιά τήν ἐφαρμογή του. Εἶναι στό χέρι μας νά φτιάξουμε τόν χάρτη καί οἱ ὀδοί να γίνουν τα δικά μας βήματα. Επιτέλους, ἧρθε ἡ ὧρα νἀ ἀνασάνουμε ελεύθερα καί νά χαροῦμε τό λυκαυγές τοῦ Νέου Κόσμου χωρίς περιττά ἐμπόδια νά μᾶς φράζουν τήν θέα.
Το βασικό όχημα ἐπί τοῦ οποίου εδράζεται ἡ ἰδεολογία εἶναι ὁ λαϊκισμός ὁ ὀποῖος ἀλλοιώνει τήν φιλοσοφία τοῦ ἀνθρώπου. Ὀ λαϊκισμός προσφέρει ἀπλές καί εὔληπτες συνταγές. Ἡ ἀλλοίωσις τής φιλοσοφίας τών ανθρώπων ἔχει προκληθῆ καί ἀπό τίς αντιφατικές καταστάσεις πού ἔχουν προκύψει ἀπό τήν ἐφαρμογή τῶν ίδεῶν τῶν διαφόρων ίδεολογιῶν καί ἀπό τίς ραγδαῖες ἐξελίξεις πού ἔχουν συντελεσθῆ στόν κοινωνικόν καί οίκονομικόν χῶρον. Σήμερα ἔχει προκύψει μιά πολυμορφία οίκονομικῶν καί κοινωνικῶν φαινομένων τά ὀποῖα οί ἄνθρωποι δέν μποροῦν νά έντάξουν σέ ἕνα συνεκτικό φιλοσοφικο-κοινωνικό πλαίσιο μέσα ἀπό τό ὀποῖον θά μποροῦσαν νά πραγματεύωνται τήν ποικιλία τῶν προβλημάτων πού ἀνακύπτουν συνεχῶς.Ὄταν οί πράξεις καί οί ενέργειες τῆς πολιτικῆς κοινότητος διέπονται ἀπό τήν λαϊκίστικη λογική, ὄταν ή γνώσις ἀπλοποιεῖται γιά νά γίνη προσιτή στήν κοινή σκέψι,ὄταν ὁ πολιτικός λόγος ἀποσκοπεῖ στόν προσαιτερισμό ὄπαδῶν, καταργεῖται ή ἀξίωσις τῆς ὀρθολογικῆς καί ποιοτικῆς ἐκτιμήσεως τῶν στοιχείων πού συνθέτουν τά διάφορα φαινόμενα καί προβλήματα.
Οἰ ἰδεολογίες εἶναι μιά αύταπάτη. Ὁ ἄνθρωπος θά πρέπη νά μήν τρέφει αὐταπάτες. Η αυταπάτη εἶναι τέκνο τῆς ιδεολογίας καί τῆς ψευδοῦς συνειδήσεως. Κάθε αὐταπάτη πού δέν συνειδητοποιεῖται καί δέν ἐγκαταλείπεται τό συντομώτερο δυνατόν γίνεται τραγωδία, δηλαδή, ἥ θάνατος ἥ υποταγή. Η αυταπάτη μας κάνει μάγια καί μᾶς ἀκινητοποιεῖ, ἐμπεδώνει τήν παθητικότητα. Τό κύριο χαρακτηριστικό πολλῶν ἰδεολογιῶν εἶναι ή προπαγάνδα καί ή δημαγωγία.
Τά κύρια χαρακτηριστικά τῆς ἰδεολογικῆς προπαγάνδας εἶναι ὄτι αὐτή δημιουργεῖ μιά τάσι προεπιλογῆς τῶν μηνυμάτων καί τῶν παραστάσεων πού δέχεται τό ἄτομο ἀπό τό περιβάλλον του, καί ἔτσι, ὄταν γίνεται ή γνωστική λογική ἐπεξεργασία αὐτά τά μηνύματα καί παραστάσεις ἰεραρχοῦνται κατά τρόπον πού συμφωνεῖ μέ τήν εἰκόνα πού ἔχουν σχηματίσει τά ἄτομα γιά τόν κόσμον στόν ὀποῖον καταλαμβάνουν μιά θέσιν. Ἔτσι, τά μηνύματα, ἄντί νά βρίσκωνται ὑπό τήν έποπτεῖα τῆς γνωστικῆς περιοχῆς τού άτόμου, βρίσκονται ὑπό τήν έποπτεῖα τῶν ἰδεολογιῶν.Γιά πολλούς, οί ιδεολογίκές στάσεις ἀποτελοῦν ἕναν χῶρο πού εἶναι πολύ δύσκολο καί συχνά ἀδύνατον νά τόν προσπελάση τό μήνυμα καί νά φθάση στόν χῶρο τῆς κρίσεως, ὧστε τό ἄτομο νά μπορέση νά σταθμίση ὀρθολογικά τά μηνύματα πού δέχεται καί τίς ἐπιπτώσεις πού ἔχουν γιά τήν ζωή του. Καί ὄπως εἶναι φανερόν, οί ιδεολογίες δέν κάνουν ἔκκλησι στήν λογική κρίσι τῶν ατόμων.
Γιά νά αναπτύξωμε τήν τάσι νά εξετάζωμε τό κάθε πρόβλημα ἀντικειμενικά καί νά σταθμίζωμε όλες τίς εππιπτώσεις πού συνεπάγεται ή προτεινόμενη λύσις, θά πρέπη νά πάψωμε νά έχωμε προκαθωρισμένους προσανατολισμούς. Ο προκαθωρισμένος προσανατολισμός περικλείει μεροληπτικότητα, μεροληπτικότητα στήν στάσι καί συμπεριφορά τού ἀτόμου. Προσανατολισμός σημαίνει ἀποκλεισμός. Η κάθε πνευματική ἐνέργεια πού δέν ανταποκρίνεται στήν συμπεριφορά καί στήν στάσι τοῦ ατόμου, πού δέν ἔχει ἐξουσιοδοτηθῆ νά εκδηλωθῆ, μένει ἀδρανής καί ἀχρησιμοποίητη. Η λειτουργία, ὄμως, τῆς ίδεολογίας εἶναι να προσανατολίζη τήν σκέψιν καί τήν δράσιν τοῦ ἀτόμου πρός ὡρισμένη κατεύθυνσι καί ἔχει σάν σκοπόν νά ἐμποδίζη κᾶθε παρέκλισιν ἀπό αὐτήν τήν κατεύθυνσιν. Ἑνῶ ή ἀλήθεια θά πρέπη νά βρίσκεται πάντα ὑπό αἴρεσιν, οί καθωρισμένοι προσανατολισμοί τείνουν νά παγιώσουν τήν αλήθεια καί νά ἐγκλωβίζουν τήν σκέψιν στήν περιοχή τοῦ ὑποκειμενικοῦ καί τοῦ μεροληπτικοῦ.
Ο προσανατολισμός δέν πρέπει νά συγχέεται μέ τούς σκοπούς καί τίς ἐπιδιώξεις μέ ἠθικό περιεχόμενο. Γιά τήν πραγματοποίησιν ἑνός σκοποῦ, μποροῦμε νά ἀκολουθήσωμε ἐναλλακτικούς δρόμους καί νά χρησιμοποιήσωμε ἐναλλακτικά μέσα. Ἐπίσης, θά πρέπη νά ἐξετάζωμε κατά πόσον εἶναι ἐφικτή ή πραγματοποίησις ἑνός σκοποῦ καί κατά ποῖες ἄλλες συνέπειες μπορεῖ νά ἔχει. Εκτός εάν ό σκοπός ἐντάσσεται μέσα στά πλαίσια ἑνός ιδεολογικού προγράμματος ἥ σχεδίου ὀπότε τά πάντα θυσιάζονται στόν βωμόν αὐτοῦ τοῦ σκοποῦ.
Επίσης, οί σκοποί καί οί επιδιώξεις τοῦ ανθρώπου πρέπει νά εἶναι σύμφωνοι μέ τίς βιολογικές, κοινωνικές καί ψυχικές ἀπόψεις τοῦ περί ζωῆς καί νά ἀποτελοῦν κατάφασιν τῆς ἀτομικῆς του ὑπάρξεως καί νά ἐκφράζουν ὄσον τό δυνατόν τήν ἐλευθερία τῆς ἐπιλογῆς καί τῆς βουλήσεως.Γιαυτό ἐπιβάλλεται οί οπαδοί τῶν διαφόρων ίδεολογικῶν συστημάτων νά κάνουν ἕναν ἀπολογισμό τῶν πεπραγμένων τῆς ίδεολογίας τους καί νά ἐπαναεξετάσουν τίς θεωρίες ἐπάνω στίς ὀποῖες στήριξαν τά σχέδια καί τήν δράσιν τους. Ἕνα συμπέρασμα πού προκύπτει σήμερα εἶναι ὄτι ή κάθε ἀξίωσις (οίκονομική, κοινωνική, ἠθική), θά πρέπη νά κρίνεται καί νά ἀξιολογῆται μέ τά κριτήρια τοῦ ἐφικτοῦ. Επίσης, τό κάθε μέτρο πού καλεῖται ή κάθε κυβέρνησις νά λάβη θά πρέπη νά ἀξιολογῆται μέ τό κριτήριο τῶν συνεπειῶν, τοῦ ἀποτελέσματος πού θά ἔχη αὐτό τό μέτρο. Οί οίκονομικές ἐνέργειες δέν θά πρέπη νά ἐξετάζωνται μόνον μέσα από τό πρίσμα τῶν κοινωνικῶν ἐπιπτώσεων πού συνεπάγονται βραχυχρονίως γιά ὡρισμένες κοινωνικές τάξεις, ἀλλά καί πόσο μπορεῖ νά εἶναι τό κόστος ἥ τό ὥφελος πού μπορεῖ νά ἔχουν τά οίκονομικά μεγέθη.Δηλαδή, πῶς θά πρέπη νά κατενεμηθοῦν οί πόροι τῆς κοινωνίας ώστε νά προσπορίζουν τά μεγαλύτερα οικονομικά ὀφέλη στά μέλη τῆς κοινωνίας. Μέ ποῖον τρόπον θά βελτιωθῆ τό βιοτικό ἐπίπεδο τῆς κοινωνίας καί ὄχι ποῖες ἀνισότητες μπορεῖ νά προκληθοῦν. Ποῖες θά εἶναι οί δυσάρεστες συνέπειες μιᾶς οίκονομικῆς πολιτικῆς. Ποιές θά εἶναι οί ἐπιπτώσεις ἀπό ποιοτικῆς ἀπόψεως. Τί κοινωνικά προβλήματα μπορεῖ νά προκληθοῦν. Ἐδῶ οί ἐρωτήσεις πού τίθενται εῖναι σαφεῖς καί οί ἀπαντήσεις πού θά δωθοῦν εἶναι ἐπίσης σαφεῖς. Ασυμφιλίωτες διαφωνίες θά προκύψουν μόνον ὄταν ή ἀνθρωπίνη σκέψις βρίσκεται ὑπό τήν κηδεμονία τῶν ἰδεολογιῶν. Οί πράξεις τῶν ἀτόμων δέν θά θά πάψουν, βέβαια, νά ἀξιολογοῦνται μέ ηθικά κριτήρια οὖτε θά ἀγνοοῦνται οί μή οίκονομικές ἐπιπτώσεις τῶν οίκονομικῶν ἐνεργειῶν. Απλῶς, θά σταθμίζωνται τά πᾶντα ὀρθολογικά καί θά προτείνωνται οί πιό πρόσφορες λύσεις. Θά πρέπη νά ἀποκτήσωμε τήν τάσι νά ἐξετάζωμε τήν κάθε κατάστασιν καί τό κάθε πρόβλημα ἀπό ὄλες τίς πτυχές του.