Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΠΙΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ*
Καθηγητή Πανεπιστημίου Μακεδονίας
Δεν υπήρξε, ίσως, εποχή ούτε και ανθρώπινη κοινωνία όπου τα θέματα που σχετίζονται με τη σεξουαλική συμπεριφορά ατόμων και ομάδων να μην είχαν μια ξέχωρα σημαντική θέση μέσα στα ποικίλα άλλα θέματα ψυχοκοινωνικού προβληματισμού. Στις δυτικές κοινωνίες σημαντική υπήρξε η επίδραση της Βικτωριανής ηθικής του «διπλού στάνταρτ» που ξεκίνησε από την Αγγλία και την πουριτανή βασίλισσά της Βικτωρία (η οποία λέγεται ότι έχοντας η ίδια προβλήματα ανάγκασε τους πάντες να …αποστραφούν το σεξ) και επεκτάθηκε σε όλα τα κοινωνικά συστήματα.
Οπως και αν το δει κανείς το όλο θέμα της ανθρώπινης σεξουαλικότητας παραμένει αναμφισβήτητη η πραγματικότητα ότι το σεξουαλικό ψυχόρμημα στον άνθρωπο αποτελεί μία κραυγαλέα αντινομία, μια τρανταχτή όσο και αξιοπερίεργη αντίθεση ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία. Συγκεκριμένα, ενώ η σεξουαλική επιθυμία, σαν ψυχόρμημα και σαν φυσιολογική λειτουργία, είναι η πρώτη που αδρανοποιείται, που παραμερίζεται πέφτοντας σε λήθαργο αμέσως μόλις παρουσιαστεί στον οργανισμό μια κάποια έστω ασήμαντη οργανική ή ψυχοκοινωνική διαταραχή (ένας πονοκέφαλος, λίγος πυρετός, ένα συνάχι και, φυσικά, μια μεγάλη σύγχυση ή κάποια ψυχική δυσφορία – άμεσα μειώνουν τη σεξουαλική μας επιθυμία) εντούτοις, στο όνομα αυτής της επιθυμίας, κάτω από την αδήριτη πραγματικότητα του σεξουαλικού πάθους έχουν γίνει και συνεχίζονται να γίνονται (με καθημερινή συχνότητα όπως μας πληροφορούν οι αστυνομικοί συντάκτες ραδιοτηλεοπτικών σταθμών και εφημερίδων) συμπλοκές, μαχαιρώματα, αιματηρές συγκρούσεις και φονικά τύπου «την σκότωσα επειδή την…αγαπούσα!»
Η ανθρώπινη ιστορία, από μία καθαρά σεξουαλική άποψη, αποτελεί ένα ογκώδες ημερολόγιο καταγραφής κάθε είδους επιδόσεων, κάθε είδους περιστατικών και επεισοδίων ερωτικού πάθους από επώνυμους και από ανώνυμους που με το προσωπικό τους δράμα επιβεβαιώνουν την αντινομία που προαναφέρθηκε. Γεγονότα και ιστορίες που ξεκινώντας από τον Τρώα πρίγκιπα Πάρι και την ωραία Ελένη του αρχαίου μας ελλαδικού χώρου φτάνουν σε ιστορίες καθημερινής επίδοσης μεγάλων και μικρών αστέρων του Χόλλυγουντ που συνεχίζουν να δημιουργούν πηχυαίους τίτλους και “γαργαλιστικά ρεπορτάζ” με τις κάθε είδους επιδόσεις τους στο γενικότερο τομέα της σεξουαλικής συμπεριφοράς και τον ειδικότερο χώρο του σεξουαλικού πάθους και των παράφορων ερωτικών επιδόσεων.
Από τις βιβλικές μαρτυρίες του τύπου της Σαλώμης (που διεγείροντας το ερωτικό πάθος στο βασιλιά κατόρθωσε να τον σπρώξει στον αποκεφαλισμό του Ιωάννη με όλες τις συνέπειες που αυτή η πράξη είχε για τον ίδιο και το θρόνο του) μέχρι και τις πρόσφατες τάσεις επώνυμων των τεχνών που επιδίδονται σε ερωτικές ιστορίες παθους που καταρρίπτουν καθε λογής ταμπού ή ανθρώπινη ιστορία είναι γεμάτη με περιστατικά που κάνουν τις επίδοσεις γνωστών γένους θηλυκού σταρ που έχουν φλογερούς έρωτες με 25χρονους, ενώ αυτές διανύουν τη δεκαετία των “αντα και ..ήντα”, απλά και μόνο πιο επώνυμες!…
Δεν πρόκειται όμως απλά και μόνο για μία μικρή μερίδα μια μειονότητα εκπροσώπων του τζετ-σετ που ανοίγει νέα μονοπάτια στο θέμα της αντατροπής καθιερωμένων και πανάρχαιων ταμπού. Με λίγη προσοχή ο καθένας μας μπορεί να εντοπίσει στη γειτονιά, στο γραφείο, στην παρέα καθημερινά χειροπιαστά παραδείγματα συνηθισμένων ανθρώπων που επιβεβαιώνουν την αντινομία του σεξουαλικού ψυχορμήματος καθώς με τη συμπεριφορά τους ανατρέπουν όλους τους κανόνες της κοινής λογικής… Ο καθένας γνωρίζει κάποια ιστορία φίλου ή γνωστού που υπέφερε από το ακατανίκητο ερωτικό πάθος, συχνά, με καταστροφικές επιπτώσεις στη ζωή του…
ΜΠΗΧΕΒΙΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ
Η ψυχαναλυτική θεωρία προώθησε τη θεωρητική υπόθεση ότι ο άνθρωπος γεννιέται με ολάκερη την ψυχοσεξουαλική του δύναμη, με όλα του τα αποθέματα συγκεντρωμένα στο σύστημα που αποκάλεσε λίμπιντο (libido) το οποίο και διαφέρει από άτομο σε άτομο, αλλά και ανάμεσα στα δύο φύλα.
Αν και δεν έχει ακόμη εντοπιστεί το “γιατί” κάποιων συγκεκριμένων γονιδίων που μεταφέρουν το κληρονομικό “μήνυμα” της ποιοτικής και ποσοτικής οντότητας και έντασης του λίμπιντο στον καθένα μας, είναι τεκμηριωμένο το γεγονός ότι όπως ανάμεσα στα διάφορα άτομα υπάρχουν τα δεδομένα των μυοσκελετικών διαφορών (όπως υπάρχουν ψηλοί και κοντοί, παχιές και αδύνατες) έτσι μπορούμε να διακρίνουμε εύκολα τα ερωτικά έντονα από τα ερωτικά υποτονικά άτομα, και θα μπορούσαμε να το κάνουμε αν δεν μας σταματούσαν τα κάθε είδους.. ταμπού εντυπωσιακών μύθων και φοβερής παραπληροφόρησης. Μεταξύ των κοινών θνητών οι ποιητές και οι λογοτέχνες (και μαζί τους όλοι εκείνοι που δόξασαν το ανθρώπινο κορμί με το πινέλο ή την κάμερά τους) ήταν πάντοτε ευαισθητοποιημένοι στα θέματα του ερωτικού πάθους πολύ πριν, αλλά και τώρα σχεδόν ένα αιώνα μετά την εμφάνιση του μπηχεβιορισμού και της ψυχανάλυσης.
Μπορεί η Αφροδίτη της Μήλου να γοήτευσε, να ερέθισε, να συγκίνησε και να συγκινεί μυριάδες αγοριών, ανδρών, αλλά και γυναικών, αλλά όπως μας πληροφορεί η ιστορία και η Κλεοπάτρα, βασίλισσα της Αιγύπτου, δεν αρκέστηκε να γοητέψει και να τυλίξει στο ερωτικό πάθος τον Καίσαρα και τον Mάρκο Αντώνιο, αλλά εκτόνωνε συχνά το ερωτικό της πάθος με μεγάλους αριθμούς μελών της στρατιωτικής αποστολής της Ρώμης στην Αίγυπτο. Το ερωτικό πάθος ήταν αντικείμενο προβληματισμού της ομήγυρης του Σωκράτη, του Πλάτωνα και του Αλκιβιάδη, όπως και πολλών αυτοκρατόρων της Ρώμης και της Κωνσταντινούπολης.
Υπάρχουν μπήχεβιοριστές οι οποίοι διατείνονται ότι η σεξουαλική μας δραστηριότητα, η επιθυμία που σε αρκετούς και αρκετές εξελίσσεται σε “αχαλίνωτο” πάθος, σαν κάθε άλλη οργανική και ψυχοκοινωνική μας λειτουργία υπόκειται στις διαδικασίες και τις αρχές της μάθησης! Με άλλα λόγια το άτομο μαθαίνει να έχει σεξουαλική ζωή και οι επιδόσεις του στον έρωτα – ακόμα και το παράφορο ερωτικό πάθος- δεν είναι κάτι τι με το οποίο γεννιέται, αλλά κάτι που μαθαίνει, μια διάσταση του εαυτού του που την αποκά με τις εμπειρίες του καθώς διαμορφώνει μέσα από αποδεκτά (ή μέσα από απαγορευμένα) συστήματα και μεθόδους τον τρόπο εκτόνωσης των σεξουαλικών του επιθυμιών.
Σύμφωνα, λοιπόν, με την “πεζότητα” των μπηχεβιοριστών ακόμα και οι περιπτώσεις ερωτικού πάθους που έμειναν στην ανθρώπινη ιστορία καθώς αφορούσαν πολύ επώνυμα άτομα – από την Κλεοπάτρα και τον Πάρι στον Ιουστινιανό και τη Θεοδώρα μετά στον Εδουάρδο και την κ. Σίμσον – αλλά και εκατομμύρια άλλων ιστοριών που απλά περνούν ανώνυμα στην καθημερινότητα της πολυτάραχης εποχής μας, είναι απλά και μόνο περιπτώσεις… μάθησης…
ΑΠΟΛΗΞΗ ΒΙΩΜΑΤΩΝ
Τα πράγματα όμως, πιστεύουν πολλοί κοινωνιολόγοι και ψυχολόγοι, όπως και τόσα και τόσα άλλα θέματα της ατομικής και συλλογικης ανθρώπινης συμπεριφοράς, δεν είναι ούτε τόσο απλά ούτε αποκλειστικά και μόνο υπόθεση μάθησης! Υπάρχουν περιπτώσεις όπου το ερωτικό πάθος αποτελεί απόληξη κάποιων ψυχικών τραυμάτων και βιωμάτων που ενώ λειτουργούν σαν αιτιολογικό υπόβαθρο ερωτικού πάθους ενδέχεται να μην είναι συνειδητά για το άτομο. Με άλλα λόγια το άτομο πιστεύει ότι δεν αντιμετωπίζει σεξουαλικό πρόβλημα, έστω και όταν η συμπεριφορά του το επιβεβαιώνει για κάθε αντικειμενικό παρατηρητή ακριβώς επειδή οι μηχανισμοί άμυνας του “εγώ” του, του αποκλείουν πιθανότητα συνειδοποίησης του ερωτικού του πάθους…
Βέβαια και ο πατέρας της ψυχανάλυσης, ο ίδιος ο Φρόυδ κάπου συνέβαλε στη δημιουργία ενός πολύ μύθου που αμφισβητήθηκε έντονα, όταν επέμενε ότι οι γυναίκες έχουν σωστό οργασμό μόνον όταν έχουν κολπικό οργασμό και ότι κάθε άλλο είδος οργασμού τις μετέβαλε αυτόματα σε .. αδικημένα πρόσωπα και… κατώτερα όντα! Για πολλές δεκαετίες μυριάδες γυναικών υπέστησαν το μαρτύριο της αυτοαμφισβήτησης αναγκάστηκαν να “προσποιηθούν” ότι είναι οργασμικές όταν δεν ήταν και οδήγησαν και τους ερωτικούς τους παρτεναίρ (συζύγους ή φίλους) σε ψυχολογικό προβληματισμό με το “πραγματικό ή… φανταστικό” ερωτικό τους πάθος που παρουσιαζόταν… ακόρεστο!
Σύγχρονες σχετικές έρευνες έχουν απολήξει στο συμπέρασμα ότι σπάνια το ερωτικό πάθος έχει σαν βάση κάποια εμφανή ενδοκρινολογική διαταραχή (αν και συχνά κάποιες διακυμάνσεις στα οιστρογόνα και ανδρογόνα έχουν αντίκτυπο στη σεξουαλκή συμπεριφορά του ατόμου). Στις περισσότερες κλινικές περιπτώσεις έντονου και αχαλίνωτου ερωτικού πάθους σε άνδρες και γυναίκες το αιτιολογικό υπόβαθρο φαίνεται να είναι πολύ συχνότερα ψυχολογικό! Μετά από τον έντονο σεξουαλισμό της σύγχρονης “απελευθέρωσής μας από τα χθεσινά σεξουαλικά ταμπού” της εποχής μας, ίσως έλθει τελικά και κάπου καλύτερη κατανόηση των περιπτώσεων του αχαλίνωτου σεξουαλικού και ερωτικού πάθους και έμμεσα και κάποια μείωση των επεισοδίων πάθους…
Εάν ψάχνετε μια κάποια “συνταγή” για την αποτροπή της δημιουργίας ερωτικού πάθους η συμβουλή είναι να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να κατανοήσουν όλες τις πτυχές της ανθρώπινης σεξουαλικότητας ακριβώς επειδή η άγνοια πάνω στα θέματα του σεξ είναι γενεσιουργός αιτία προβλημάτων, ενώ η ενημέρωση όχι μόνο δεν έβλαψε ποτέ κανέναν αλλά, σχεδόν κατά κανόνα, όταν γίνεται σωστά και υπεύθυνα πάντα κάνει απολήγει σε καλό.
*Ο καθηγητής Πιπερόπουλος είναι ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΣ υποψήφιος Δήμαρχος Θεσσαλονίκης